Læknablaðið - 15.11.2002, Qupperneq 12

RITSTJÓRNARGREINAR / HORMÓNAMEÐFERÐ
annars staðar (6). í flestum löndum hafa ráðlegging-
ar verið endurskoðaðar og mælt með að dregið verði
úr langtímameðferð með hormónum. Mjög misjafnt
er hve langt er gengið í þeirri endurskoðun, en flestir
mæla með að SSHM eigi ekki að nota lengur en í
fimm ár og þá með lægstu mögulegu skömmtum.
WHI-rannsóknin skilur eftir margar spurningar um
hormónameðferð sem gerir að verkurn að setja verð-
ur vissa fyrirvara áður en dregnar verða of víðtækar
ályktanir um alla hormónameðferð. Deila má um
hvort samsetningin sem notuð var í HERS- og WHI-
rannsóknunum sé verri eða skammtarnir hærri, en í
samsvarandi hormónum sem notuð eru annars stað-
ar, en allur slíkur samanburður er erfiður. í Evrópu
og á Norðurlöndum er notað hreint estradíól í stað
samtengdra estrógena og önnur prógestín en MPA.
Bent hefur verið á að með samtengdum estrógenum
(sem samanstanda að mestu af svokölluðum estrón-
afbrigðum og allt að 200 öðrum hormónaafbrigðum)
sé frekar um lyfjameðferð en uppbótarmeðferð að
ræða þar eð engin kona þjáist af „Premarín“-skorti.
Hugsanlegt er einnig að önnur form hormóna, eins
og húðplástrar og hlaup eða forðatöflur, hafi önnur
áhrif. Um þetta vantar upplýsingar og til að fá svör
við því þyrfti nýjar stórar slembivalsrannsóknir sem
ekki er vitað til að séu á dagskrá. Að áliti Valerie
Beral og félaga sem skrifuðu nýlega yfirlitsgrein í
Lancet (7) má þó ennþá styðjast við aðferðir faralds-
fræðilegra rannsókna séu niðurstöður túlkaðar af
varfærni. I því sambandi benda þau á að WHI-rann-
sóknin staðfesti í stórum dráttum margt sem áður var
komið fram í tilfellaviðmiða rannsóknum.
A Islandi hefur aukning á notkun hormóna síð-
ustu áratugi verið svipuð og í öðrum vestrænum
löndum. Rannsókn sem gerð var á gögnum Leitar-
stöðvar Krabbameinsfélags íslands leiddi í ljós að
árið 1996 höfðu meira en helmingur allra kvenna
eldri en 50 ára tekið tíðahvarfahormón. Flestar kvenn-
anna tóku hormón í eitt til tvö ár en innan við þriðj-
ungur þeirra sem höfðu byrjað (um 15% af öllum
konum) tóku hormón lengur en fimm ár. Lengsta
hormónatakan var hjá þeim konum sem tóku ein-
göngu estrógen. Pað er því óvíst að margar íslenskar
konur hafi tekið samsett hormón það lengi að skaði
hafi hlotist af.
Niðurstöður WHI-rannsóknarinnar voru afger-
andi, en ekki má gleyma því að þær gefa eingöngu
vísbendingu um áhrifin af ákveðinni estrógen- og
prógestín-samsetningu sem gefin er samfellt. Pessi
samsetning er ekki notuð á íslandi. Margir telja þó
að gera verði ráð fyrir því að áhrifin séu svipuð af
þeim samsettu hormónum sem hér eru notuð. Óvíst
er hvort niðurstöðumar eigi við um kaflaskipta horm-
ónameðferð og varla er tilefni til að breyta um með-
ferð hjá þeim konum sem taka eingöngu estrógen.
Leggja ber áherslu á að áhættuaukningin sem
fannst í WHI-rannsókninni var lítil og því er ekki
ástæða til að konur verði gripnar fáti og hætti skyndi-
lega hormónameðferð sem gæti verið þeim gagnleg.
Við þá endurskoðun sem gera þarf á hormónameð-
ferð kvenna á breytingaskeiði er ennþá mikilvægara
en áður að upplýsingar og ráðgjöf séu veitt þannig að
ákvörðun um að hefja, hætta eða breyta meðferð séu
byggðar á forsendum sem taka mið af einkennum og
heilsufarssögu hverrar konu.
Heimildir
1. Grodstein F, Stampfer MJ, Colditz GA, Willet WC, Manson JE,
Joffe M, et al. Postmenopausal hormone therapy and
mortality. N Engl J Med 1997; 336:1769-75.
2. Brinton LA, Schairer C. Postmenopausal hormone-replace-
ment therapy - time for a reappraisal? N Engl J Med 1997;
336:1821-2.
3. Hulley S, Grady D, Bush T, Furberg C, Herrington D. Riggs B,
et al. Randomized trial of estrogen plus progestin for secon-
dary prevention of coronary heart disease in postmenopausal
women. JAMA 1998; 280: 605-13.
4. Grady D, Herrington D, Bittner V, Blumenthal R, Davidson M,
Hlatky M, et al. Cardiovascular disease outcomes during 6.8
years of hormone therapy. Heart and Estrogen/progestin Re-
placement Study follow-up (HERS II). JAMA 2002; 288:49-57.
5. Writing Group for the Women's Health Initiative Investi-
gators. Risks and Benefits of Estrogen plus Progestin in
Healthy Postmenopausal Women. JAMA 2002; 288: 321-33.
6. Fletcher SW, Colditz GA. Failure of estrogen plus progestin
therapy for prevention. JAMA 2002; 288: 366-8.
7. Beral V, Banks E, Reeves G. Evidence from randomised trials
on the long-term effects of hormone replacement therapy.
Lancet 2002; 360: 942-4.
804 Læknablaðið 2002/88