Læknablaðið - 15.01.2006, Side 39

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ÞAGNARSKYLDA OG MANNRÉTTINDI
Þagnarskyldan er til að vernda
mannréttindi einstaklingsins
- Gunnar Ármannsson framkvæmdastjóri LÍ segir að tiltölulega skýrar reglur gildi um
samskipti lækna og lögreglu í fíkniefnamálum
Samstarf og samskipti lögreglu og heilbrigðis-
þjónustu á sviði fíkniefnamála var umræðuefni
ráðstefnu sem haldin var í Norræna húsinu
snemma í desember. Að henni stóðu bráða-
læknar, Landspítali, landlæknir, Læknafélag Is-
lands, lögreglan í Reykjavík og sýslumaðurinn
á Keflavíkurflugvelli. Par var farið yfir svið-
ið og fíkniefnavandinn skoðaður með augum
lækna og lögreglumanna. Meðal frummælenda
á ráðstefnunni var Gunnar Armannsson hdl. og
framkvæmdastjóri LÍ en hann fjallaði um þagn-
arskyldu heilbrigðisstétta og hvernig hún virkar í
fíkniefnamálum.
Erindi Gunnars vakti töluverða athygli á ráð-
stefnunni. Læknablaðið tók Gunnar því tali og bað
hann að segja lesendum blaðsins frá því sem fram
kom á ráðstefnunni.
„Mitt hlutverk var að skoða þagnarskyldu lækn-
isins, hvað hann megi segja og hvað ekki. I lækna-
lögunum segir að þagnarskyldan sé mjög rík og
gildi um hvaðeina sem fram kemur í samskiptum
lækna og sjúklinga. Hins vegar segir þar einnig að
hægt sé að víkja frá þagnarskyldunni ef lög heimili
slíkt eða ef brýna nauðsyn beri til. Um þessar und-
anþágur gilda matskenndar reglur og í greinargerð
með lögunum segir að þær geti til dæmis gilt ef um
er að ræða rannsókn á alvarlegum brotamálum eða
öðrum refsimálum. Ef eingöngu er horft á lækna-
lögin virðast því reglurnar við fyrstu sýn geta verið
býsna matskenndar.
Arið 1995 var hins vegar gerð breyting á stjórn-
arskrá sem klárlega þrengir þann ramma sem
læknalög draga upp. I ákvæðum 71. greinar um
friðhelgi einkalífs segir að þagnarskyldu megi
ekki rjúfa nema fyrir liggi sérstök lagaheimild.
Þetta ákvæði gengur lengra en læknalög og þar
sem stjórnarskrá er æðri almennum lögum verða
læknar að fara eftir henni. Hæstiréttur hefur fjallað
um þessa grein stjórnarskrárinnar og komist að
þeirri niðurstöðu að tilgangur hennar sé að vernda
einstaklinginn og þess vegna sé þagnarskyldan
mikilvæg, bæði vegna almennra mannréttindasjón-
armiða og í þeim tilgangi að samband sjúklings og
læknis geti verið náið og heilsuvernd og lækningar
skilað sem mestum árangri. Einstaklingurinn þarf
að geta treyst á þjónustu heilbrigðiskerfisins, jafn-
vel þótt hann hafi gerst brotlegur við lög.“
Þagnarskylda og vitnaskylda
Gunnar vitnar einnig til laga um réttindi sjúklinga
þar sem finna má undanþágur frá þagnarskyldunni
ef lög kveða á um slíkt. „Þar má nefna barna-
verndarlög sem kveða á um að upplýsingaskylda
um hag barna sé ríkari en þagnarskyldan. Það er
beinlínis kveðið á um það í lögunum svo það fer
ekkert á milli mála. Einnig má nefna tilkynningar
samkvæmt sóttvarnalögum þar sem kveðið er á um
skyldur Iækna til að tilkynna sóttvarnalækni um
sjúklinga sem greinast með tiltekna smitsjúkdóma.
Þar er verið að horfa á almannahag og löggjafinn
hefur í því tilviki talið að þagnarskyldan verði að
víkja.
Gunnar Ármannsson
héraðsdómslögmaður og
framkvœmdastjóri LÍ.
Þröstur
Haraldsson
Læknablaðið 2006/92 39