Læknablaðið - 15.01.2007, Síða 64

UMRÆÐA & FRÉTTIR /
kerfum eru sjúkdómsgreiningar (ICD) tengdar við
færni, þátttöku og samhengisþætti (ICF) (myndl).
ICF flokkunarkerfi býður upp á þann mögu-
leika að kóða einkenni. Hægt er að flokka um 1500
atriði varðandi líkamsvirkni og líffærastarfsemi,
færni í athöfnum daglegs lífs, þátttöku og sam-
hengisþætti. Enn sem komið er eru persónutengdir
þættir ekki flokkaðir. Það hefur sýnt sig í löndum
sem hafa innleitt flokkunar- og kóðunarkerfi ICF
(Sviss og Þýskaland) að það er afar tímafrekt í
notkun. Þess vegna hafa svokölluð grunnsett (core
sett) verið tekin saman fyrir helstu heilsufars-
vandamál, til dæmis langvarandi mjóbaksverki,
sykursýki, beinþynningu, liðagigt og heilablóð-
fall. Þessi grunnsett eru mun aðgengilegri og vel
nothæf í klínískri vinnu.
Hvernig má nota ICF?
Hugmyndafræði endurhæfingar fellur vel að
ICF. Þar er heildræn meðferð sniðin að þörfum
einstaklingsins og markmið og öll vinna er sem
áframhaldandi ferli eins og sjá má að neðan:
(mynd 2).
a) Þverfaglegt mat, söfnun upplýsinga
b) Markmið eru sett á sviði líkamsfærni, athafna
daglegs lífs og þátttöku og umhverfis.
c) íhlutun fagaðila, til dæmis sjúkraþjálfun, viðtals-
meðferð, sjúklingafræðsla og hvatning til lífs-
stíls- og hugarfarsbreytinga og skynsamlegrar
forgangsröðunar í lífinu.
d) ICF gefur möguleika á árangursmælingum í
endurhæfingarferlinu.
Samkvæmt mannfjöldaspá á Islandi mun fólki
65 ára og eldra fjölga úr 34 þúsundum árið 2005 í
tæplega 58 þúsund árið 2025 (8).
Fólk með langvinna sjúkdóma lifir lengur
■►Þverfaglegt mat
’ r
Árangursmæling Ábending / Markmiðssetning
A
•íhlutun -♦
Mynd 2. Endurhœfing sem áframhaldandi ferli.
sökum bættra læknisfræðilegra meðferðarmögu-
leika. Þar með er ljóst að fólki með langvinna
sjúkdóma mun fjölga til muna á næstu áratugum.
Til þess að viðhalda og auka virkni og bæta lífs-
gæði þessa fólks þarf ekki bara hlutlægar framfarir
innan tæknifræði læknisfræðinnar, heldur þarf
einnig nýta sér hugmyndafræði sem varpar ljósi
á alla þætti einstaklingsins. Hugmyndafræði ICF,
sem er notuð í vaxandi mæli í endurhæfingu á
íslandi og er komin í notkun í öðrum löndum
(Þýskalandi, Sviss, Danmörku, Svíþjóð) hefur
reynst afar árangursrík í þverfaglegri nálgun (9).
Erlendis er ICF einnig notað sem staðall til að
meta færnisskerðingu með tilliti til örorku og til að
meta endurhæfingarþörf svo og vistunarþörf fyrir
aldraða (10). ICF gerir heilbrigðisstarfsfólki kleift
að skilgreina árangur meðferðar á líkamlegu, and-
legu og félagslegu sviði. Með notkun á ICF er hægt
að bera saman árangur í endurhæfingu við aðra
heilbrigðisþjónustu ekki bara innanlands heldur
einnig á alþjóðlegum vettvangi (11).
Nú eru skilgreind alþjóðleg markmið sem bæta
eiga heilsutengd lífsgæði langveiks fólks og ekki
síst fólks með hjarta- og æðasjúkdóma, sykursýki,
offitu, krabbamein, öndunarfærasjúkdóma og
stoðkerfisvandamál (12, 13). Umræða er hafin í
Læknablaðinu um hvort breytinga sé þörf í með-
ferð á langvinnum sjúkdómum (14). Þar er meðal
annars nefnt að heildræna meðferð skorti og að
þjónustuna verði að byggja á þörfum sjúklinga.
Einnig má nefna mikilvægi þess að virða gildi
sjúklingsins og þarfir og veita honum nauðsyn-
legan stuðning (15). ICF er ágætt meðferðartæki
til að hvetja meðferðaraðila til að skilgreina vanda
sjúklinga, forgangsraða réttum meðferðarúrræð-
um og leiðbeina þannig sjúklingum til að taka
meiri ábyrgð á eigin heilsu.
ICF er og mun verða notað meðal starfsfólks
innan heilbrigðiskerfisins og þeirra sem sinna
félagslegri þjónustu, réttindamálum, stuðnings-
þjónustu og stofnana sem meta gæði þjónustu og
stýra meðferðarmöguleikum (16,17).
Mikilvægt er að fagfólk innan allra þjónustu-
kerfa vinni að sömu markmiðum fyrir sjúklinga.
Markmiðin þurfa að vera vel skilgreind af þverfag-
legum meðferðarteymum. Þannig næst heildræn
sýn og hagkvæmni í meðferð.
Dæmi um notkun á ICD 10 og ICF
Fimmtugur maður fær heilablóðfall með ýmsum
einkennum, svo sem lömun, skynskerðingu,
slingri (ataxiu), taltruflun og sjónsviðskerðingu.
Samkvæmt sjúkdómsflokkunarkerfi ICD-10 er
sjúkdómsgreiningin eftirfarandi: Hjarnafleygdrep
vegna blóðreks í hjarnaslagæðum, I 63.4.
64 Læknablaðið 2007/93