Læknablaðið - 15.02.2009, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
irbura. Tafla VI sýnir aðaldánarorsök samkvæmt
krufningu. Algengustu dánarorsakir voru heila-
blæðing (33%) og vanþroski (immaturitas) (29%).
Krufningarskýrslur staðfestu heilablæðingu sem
aðaldánarorsök hjá átta (29%) af fyrirburum í
rannsóknarhópi. Óvissa er um útbreiðslu og
áhrif heilablæðingar hjá tveimur börnum þar
sem krufning fór ekki fram. í fjórum tilvikum var
blæðing svo lítil að ekki var talið að heilablæðing
væri aðaldánarorsök barnanna. Næstalgengustu
dánarorsakir voru langvinnur lungnasjúkdómur
(bronchopulmonary dysplasia) (12,5%) og sýk-
ingar (12,5%).
Umræða
Lífslíkur lítilla fyrirbura á íslandi hafa aukist
marktækt hin síðari ár.2-4Þessi þróun er í samræmi
við þróun í öðrum vestrænum löndum913 og hefur
einkum verið rakin til notkunar á lungnablöðru-
seyti (surfactant) við glærhimnusjúkdómi fyr-
irbura (HMD), en einnig til betri meðferðar á með-
göngu og í fæðingu og til tækniframfara. Á tíunda
áratug síðustu aldar jókst hlutfall lítilla fyrirbura
markvert miðað við áratuginn á undan og var
talið að fjölgunina mætti einkum rekja til breyttrar
fæðingarskráningar annars vegar og hins vegar
til aukins hlutfalls fjölburafæðinga.4 Hærra hlut-
fall fjölbura í rannsóknarhópi látinna barna sam-
anborið við hlutfall fjölbura í samanburðarhópi
lifandi barna undirstrikar hinu auknu áhættu sem
fylgir fjölburafæðingum.2’3-14
í þessari rannsókn kom fram að 96% mæðra lát-
inna barna voru veikar á meðgöngu og algengustu
veikindi þeirra voru blæðing fyrir fæðingu (54%)
og sýkingar (46%) (p=0,004). Hið háa hlutfall sýk-
inga hjá mæðrum látinna fyrirbura er í samræmi
við tilgátur um að sýkingar í fylgju og belgjum
skýri að stórum hluta ótímabærar fæðingar lítilla
fyrirbura15 og hversu alvarlegar afleiðingar sýk-
ingar á meðgöngu geta haft fyrir litla fyrirbura.16
Við samanburð á sjúkdómum hjá börnum í
rannsóknarhópi og samanburðarhópi kom fram
marktækur munur hvað varðar hærra hlutfall
bama með glærhimnusjúkdóm í hópi lifandi barna
(p=0,001). Þessi munur var talinn skýrast af því að
meirihluti fyrirburanna í rannsóknarhópi lést fljótt
eftir fæðingu og var því ekki kominn með einkenni
glærhimnusjúkdóms. í rannsókninni kom fram
marktækur munur hvað varðar heilablæðingu
(p=0,001), sem greindist hjá 14 (50%) fyrirburanna
sem létust en einungis hjá tveimur (6%) sem lifðu.
Þegar litið er til þess hversu skammur tími leið frá
blæðingu til andláts hjá 10 af fyrirburunum 14, má
telja líklegt að heilablæðing hafi verið aðaldán-
arorsök þessara barna þó ekki hafi verið hægt að
staðfesta það með krufningarniðurstöðum í öllum
tilvikum.
Nokkuð hefur verið ritað um það að stutt
meðganga, vanþroski og veikindi lítilla fyrirbura
hafi áhrif á ákvarðanatöku fæðingarlækna og
nýburalækna um fæðingaraðferð og meðferð eftir
fæðingu.2'17 Á íslandi á þessum tíma var almennt
miðað við að veita fulla meðferð við fæðingu
barns eftir 24 vikna meðgöngu, og í hverju tilviki
var metið sérstaklega hvaða meðferð skyldi beitt.
í Bandaríkjunum hefur verið miðað við að hefja
ekki lífgunartilraunir hjá börnum sem fæddust
eftir minna en 23 vikur og vógu minna en 400
g18 og í Hollandi var á þessum tíma miðað við 25
vikna meðgöngulengd.19
Góður árangur meðferðar lítilla fyrirbura eftir
fæðingu byggir á því hversu þroskað og heilbrigt
barn er við fæðingu og hvort takast þarf á við lífs-
hættulega sjúkdóma eins og heilablæðingu, sýk-
ingar eða alvarlega lungnasjúkdóma. Niðurstöður
þessarar rannsóknar sýna að stutt meðgöngu-
lengd, sýking á meðgöngu og heilablæðing hjá
barni eftir fæðingu voru megin áhættuþættir fyrir
burðarmálsdauða og nýburadauða hjá litlum fyr-
irburum á árunum 1991-95.
Þakkir
Þakkir fyrir aðstoð við rannsóknina fá Örn Ólafs-
son tölfræðingur fyrir aðstoð við tölfræðilega
útreikninga, Guðrún Garðarsdóttir Fæðingar-
skráningu, Reynir Tómas Geirsson prófessor
kvennadeild Landspítala og Ásgeir Haraldsson
prófessor Barnaspítala Hringsins. Rannsóknin var
styrkt af Vísindasjóði Rannsóknaráðs íslands og
Verðlaunasjóði Óskars Þórðarsonar.
Heimildir
1. Biering G, Snædal G, Sigvaldason H. Fæðingar á íslandi
1972-1981. 2. grein. Burðarmálsdauði. Læknablaðið 1982; 68:
303-4.
2. Skýrslur frá Fæðingarskáningu fyrir árin 1995 og 1996.
Kvennadeild og Vökudeild Barnaspítala Hringsins,
Landspítala, 101 Reykjavík. 1996,1997.
3. Biering G, Snædal G, Sigvaldason H, Ragnarsson J. Fæðingar
á íslandi 1972-198,10. grein: Meðganga og burðarmálsdauði.
Nokkrir áhættuþættir. Læknablaðið 1983; 69: 359-62.
4. Georgsdóttir I, Dagbjartsson A. Litlir fyrirburar á Islandi.
Lífslíkur og fötlun. Læknablaðið 2003; 89: 299-302.
5. OSIRIS Collaboration Group. Early versus delayed neonatal
administration of a synthetic surfactant - the judgment of
OSIRIS. Lancet 1992; 340:1363-9.
6. WHO. Recommended definitions, terminology and format
for statistical tables related to the perinatai period and use of
a new certificate for cause and perinatal deaths. Acta Obstet
Gynecol Scand 1977; 56: 247-53.
7. Prematurkurvor. Tillváxtdiagram F-7 ár - Flicka/Pojke.
Copyright 1999 Niklasson A, Karlberg P. Kommentius
Blanketter.
8. International Classification of Diseases and Related Health
Problems. Tenth Revision. WHO, Geneva 1992.
0 LÆKNAblaðið 2009/95