Læknablaðið - 15.02.2009, Qupperneq 42

U M R Æ Ð U R
HJARTAVER
O G
N D
F R É T T I R
Afmælisgjöf okkar til þjóðarinnar
- viðtal við Vilmund Guðnason
Á heimasíðu Hjartavemdar www.hjarta.is
hefur verið sett út Handbók Hjartaverndar
með tölfræðilegum gögnum úr rannsókn-
um síðustu 40 ára á heilsufari þjóðarinnar,
áhrifum neyslumynsturs
„Handbókin er hugsuð sem tækifæri Hjarta-
verndar til að koma gögnum frá faraldsfræði-
rannsóknum síðustu 40 ára til almennings. Ekki
síst er hugmynd okkar að með handbókinni gefist
heilbrigðisstarfsfólki og almenningi öllum tæki-
færi til að nýta þessar upplýsingar á sem fjölbreytt-
astan hátt; við nám, kennslu og upplýsingagjöf af
öllu mögulegu tagi. Við höfum alltaf litið svo á að
það væri mikilvægt hlutverk Hjartaverndar að
veita aðgang að öllum okkar upplýsingum enda
byggjast rannsóknir okkar á velvilja og þátttöku
þjóðarinnar. Vinnsla og útgáfa handbókarinnar er
í rauninni afmælisgjöf Hjartaverndar til þjóðarinn-
ar með þakklæti fyrir stuðninginn og samstarfið
í 40 ár, sem hófst með Reykjavíkurrannsókninni
1967," segir Vilmundur Guðnason forstöðulæknir
Hjartaverndar.
Stórkostlegur árangur
I handbókinni er að finna ítarlegar upplýsingar
um þróun hjarta- og æðasjúkdóma með íslensku
þjóðinni tímabilið 1967-2007 og hverjir helstu
áhættuþættirnir eru og hvernig þeir hafa breyst á
þessu tímabili. í handbókinni er kynntur áhættu-
reiknir sem heilbrigðisstarfsfólk og almenningur
geta nýtt sér og hann hefur vakið nokkra athygli
þar sem í ljós kemur að hér á íslandi eru áhættu-
þættirnir nákvæmlega þeir sömu og annars staðar
í Evrópu.
„Þetta er mjög mikilvægt og gagnlegt fyrir
okkur að vita að þekkingin sem hér verður til á
einnig við annars staðar, því á íslandi er hægt að
gera stórar marktækar faraldsfræðilegar rann-
sóknir sem ekki er auðvelt að gera annars staðar.
Það sem einkennir rannsóknir Hjartaverndar er
hversu ítarlega hver einstaklingur er rannsakaður.
Við höfum upplýsingar um alla áhættuþætti hjá
sama einstaklingi þegar erlendar rannsóknir hafa
aðeins upplýsingar um einn áhættuþátt eða tvo.
Hjartavernd hefur á hinn bóginn upplýsingar um
Hávar alla áhættuþætti, læknisfræðilegar aðgerðir, hvaða
Sigurjónsson lyf viðkomandi hefur verið að taka og með þessu
getum við svarað ýmsum spurningum sem aðrir
verða að láta sér nægja að leiða líkum að," segir
Vilmundur.
„Handbókin inniheldur mjög mikilvægar lýð-
heilsufræðilegar upplýsingar fyrir heilbrigðis-
yfirvöld því hér geta þau séð hvað hefur verið
gert rétt á undanfömum áratugum og hvemig
hægt er að ná áþreifanlegum árangri í baráttu við
sjúkdóma. Það þarf ekki annað en skoða línurit
yfir tíðni dauðsfalla vegna hjartaáfalla síðustu
60 árin til að sjá hversu stórkostlegur árangurinn
er. Á tímabilinu eftir seinna stríð og fram til 1967
eykst tíðni dauðsfalla vegna hjartasjúkdóma
geigvænlega og þar vega reykingar þungt og
einnig mataræði þjóðarinnar. Frá 1967 hefur tíðnin
lækkað markvisst og segja má að áróður gegn
reykingum og breytt mataræði þjóðarinnar hafi
þar mest áhrif. Framfarir í læknisfræði hafa einnig
áhrif. Eftir 1980 verður stærsta breytingin og und-
anfarna tvo áratugi hefur dregið vemlega úr tíðni
dauðsfalla af völdum hjarta- og æðasjúkdóma."
Erfðir vega einnig þungt að sögn Vilmundar en
hann segir að líta megi á erfðaþáttinn sem hæfi-
leika einstaklingsins til að mæta þeim aðstæðum
sem hann lifir í. „I rannsóknum okkar á arfbund-
inni kólesterólhækkun sjáum við tvo einstaklinga
sem lifa í nákvæmlega eins umhverfi; annar er
kominn með alvarlegan kransæðasjúkdóm fyrir
fimmtugt á meðan hinn kertnir sér einskis meins
langt fram yfir sjötugt. Við vitum að arfbund-
in kólesterólhækkun stafar af galla í ákveðnu
próteini. Það skiptir auðvitað máli en í grunninn
er þó ljóst að þjóðin í heild hefur ekki þolað þessa
neyslu og með breyttri neyslu breytist tíðnin."
Fækka ótímabærum dauðsföllum
Að lokum deyja allir úr einhverju og spurningin
er hvort aðrir sjúkdómar taka ekki við ef þessum
sleppir.
„Vissulega er það rétt en við erum fyrst og
fremst að fást við sjúkdóma sem valda ótímabær-
um dauðsföllum. Okkur finnst ótímabært að ein-
staklingur deyi úr fyrirbyggjanlegum sjúkdómi
fyrir 75 ára aldur. Miðað við lífsýn okkar í dag þá
viljum við ná þessum aldri og helst hærri og vera
við sæmilega góða heilsu á meðan. Við teljum
okkur eiga rétt á því."
Þegar tíðni kransæðasjúkdóma hjá körlum og
konum er skoðuð sést glöggt að karlamir eru mun
fleiri.
138 LÆKNAblaðið 2009/95