Læknablaðið - 15.03.2009, Blaðsíða 21

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
í tveimur áföngum. í fyrstu heimsókn er gerð
sjúkraskrá, lyfjum ávísað og rannsóknir og upp-
lýsingar pantaðar eftir því sem við á. Nokkru
síðar þegar íbúirtn hefur jafnað sig á flutningnum,
niðurstöður fyrsta mats og upplýsingar um fyrra
heilsufar liggja fyrir, er eðlilegt að hitta íbúann
aftur, gjarnan með nánustu aðstandendum, til
að fara yfir læknisfræðilegt eftirlit, heilsuvernd
og hefja umræðu um meðferðaróskir við lífslok.
Umræða um meðferðarval við lífslok felst í að
ræða við hinn aldraða og/eða aðstandendur um
gildismat, óskir og væntingar hans/þeirra og gera
áætlun um meðferð, eftirlit og hvernig breytingar
á ástandi íbúans hafa áhrif á meðferðarval hans.
Leiðbeiningar landlæknis um gerð lífsskrár er
hjálpleg við slíka umræðu.10
í Bandaríkjunum eru reglugerðir um heim-
sóknir læknis á hjúkrunarheimili.5 Gert er ráð fyrir
fyrstu og annarri heimsókn í anda þess sem ofan
greinir. A fyrstu þremur mánuðum dvalar er gert
ráð fyrir heimsókn mánaðarlega þar sem ástand
sjúklings er metið, meðferð og meðferðaráætlun
endurskoðuð og farið er yfir niðurstöður rann-
sókna og ráðgjafar. Eftir það er gert ráð fyrir heim-
sókn á 1-2 mánaða fresti og þarf að fara yfir öll fyr-
irmæli um meðferð og skrá ábendingar. A Islandi
hafa engar slíkar reglur verið í gildi en mikilvægt
er að hafa skráningu allra upplýsinga nákvæma
og vandaða og í samræmi við lög og reglugerðir,
en skráning heilsufarsupplýsinga í sjúkraskrá
hjúkrunarheimila lýtur sömu lögum og skráning
á öðrum heilbrigðisstofnunum. Við mælum með
fjölskyldufundi með íbúa og aðstandendum hans
fljótlega eftir komu og reglubundnu heilsufars-
eftirliti. Við skráningu á einstökum heimsóknum
hentar vel að nota formið ERNA (einkenni, rann-
sóknir, niðurstöður og áætlun). Þá þarf að skrá
rök og ábendingar fyrir meðferð og breytingum
á meðferð, árangri og afstöðu til rannsóknanið-
urstaðna og álitsgerða annarra.
Góð skráning gerir nýjum heilbrigðisstarfs-
mönnum auðvelt að fá heildstæða mynd af ástandi
íbúans, hvaða meðferð hann er á og auðveldar eft-
irlit með ástandi sjúklings.
Heilsufarseftirlit
Eftir upphafsskoðun og þegar upplýsingaöflun
er lokið tekur við eftirlit. Á íslenskum hjúkr-
unarheimilum hefur skapast hefð fyrir vikulegum
teymisfundum með hjúkrunarfræðingum heim-
iliseininganna. Þar er farið yfir ástand sjúklinga,
viðtöl og skoðun eiga sér stað eftir þörfum.
Læknir þarf einnig að vera tiltækur til að sinna
bráðum veikindum, bakvakt er því nauðsyn en
oft koma upp heilsufarsvandamál sem hægt er að
leysa á heimilinu öllum til hagræðis.
Félag íslenskra öldrunarlækna mælir með að
minnsta kosti árlegri læknisskoðun með yfir-
ferð yfir heilsuvernd og heilsufarseftirlit, oft í
tengslum við RAI-mat og er það í samræmi við
álit Ouslanders og Osterweils.4 íbúar á hjúknmar-
heimilum eru oft ekki meðvitaðir um þá sjúkdóma
sem þeir hafa, stundum vegna minnisveiki eða
vegna fjölda greininga. Þá eiga þeir oft erfitt um
vik að komast til skoðunar vegna fötlunar.
Með aukinni tækni hefur læknisfræðilegum
möguleikum fjölgað og meðferð sem í fyrra var
ómöguleg er staðall morgundagsins. Læknum ber
samkvæmt lögum skylda til að halda við þekk-
ingu sinni um meðferðarmöguleika og eiga að
hafa frumkvæði fyrir hönd skjólstæðinga sinna í
ráðleggingum um meðferðarkosti.
Meðferð fjölda sjúkdóma samtímis er flókin og
nauðsynlegt að læknir hafi forsendur meðferðar
á takteinum og hagsmuni sjúklinga sinna ætíð í
fyrirrúmi. Samkvæmt reynslu höfunda er meðferð
sjúkdóma sem valda sjúklingum einkennum, svo
sem hjartabilun, langvinn lungnateppa, oft full-
nægjandi, en meðferð og eftirlit með sjúkdómum
sem eru þögulir, svo sem beinþynning, háar blóð-
fitur, hár blóðþrýstingur og sykursýki, ábótavant
nema komi til skipulagt eftirlit.7
Heilsuvernd
Að mati höfunda er RAI-matið kjörinn grunnur
heilsuverndar og skimunar fyrir sjúkdómum.3-
5 RAI-matið eitt og sér er ekki nægjanlegt til
sjúkdómsgreiningar en virkar vel sem ábending
um vandamál og getur þjónað sem minnislisti
yfir þá þætti sem ber að hafa í huga þegar farið
er yfir heilsufar einstaklinga. RAI-matið gefur
meðal annars upplýsingar um minni, andlega og
líkamlega líðan, færni, byltur, ástand húðar, þvag-
og hægðalosun. Það metur hins vegar ekki alla þá
þætti sem við teljum nauðsynlega til heilsuvernd-
ar og mælum við með að einnig sé fylgst með sjón,
tannheilsu og beinþynningu, mælt TSH og B12
með reglulegu millibili. I töflu I er gátlisti fyrir
heilsufarseftirlit og heilsuvemd tengt RAI-mat-
inu. Höfundar hafa nokkurra ára reynslu af slíkri
vinnu og hafa oft borið þá reynslu undir fundi
Félags íslenskra öldrunarlækna og er það álit öldr-
unarlækna að mæla með gátlista í töflu I.7 í við-
hengi er hver liður útskýrður nánar.
Sjúkrahúslegur
Með tímanlegu mati á einkennum má koma í veg
fyrir ótímabæra versnun þeirra og alvarleg veik-
indi. Sjúklingar með lungnabólgu sem meðhöndl-
LÆKNAblaðið 2009/95 1