Læknablaðið - 15.11.2010, Blaðsíða 7

Gísli G.
Auðunsson
heimilislæknir á Húsavík
Gisli@heilhus.is
Gísli síarfaöi í áratugi við
Heilsugæslustöðina og
Sjúkrahúsið á Húsavík. Hann er
sérfræðingur í heimilislækningum
og með meistaragráðu í þeirri
grein frá University of Western
Ontario, Kanada. Hann er nú
hættur föstu starfi sakir aldurs.
Cut to the quick?
Reflections on fiscal
restraints in the
health care system.
Gisli G. Audunsson,
MD.MCISc-Family
Medicine, past
Physician in Chief,
Husavik Health
Centre, lceland.
RITSTJÓRNARGREIN
Skorið inn að kviku
Frumvarp til fjárlaga, sem lagt var fram á Alþingi
í byrjun október, hefur valdið ótta og reiði í
fjölmörgum byggðarlögum landsins. Svo mikilli
reiði að þeir sem lengi hafa fylgst með, muna ekki
eftir annarri eins mótmælaöldu. Hvað veldur?
Fjárlagafrumvarpið gerir ráð fyrir gríðarlegum
niðurskurði til flestra sjúkrahúsa á landsbyggðinni
og auk þess til framhaldsskólanna. Þarna er komið
við kvikuna - alveg inn að kviku. Fólk þolir
margvíslegt mótlæti en þegar ýmist á að rústa eða
draga allan mátt úr þeim stofnunum sem standa
þeim næst, sem veita þeim öryggi, er þeim nóg
boðið. Þar liggja mörkin.
Ríkisstjórn íslands stendur frammi fyrir miklum
vanda. Hún boðaði mikinn niðurskurð en tók
þó fram að heilbrigðismálum og menntamálum
yrði hlíft, þar yrði niðurskurðurinn minni. En
hvað kom fyrir fjárlagagerðarmenn? Hvað varð
til þess að boðaður 5% niðurskurður varð allt
í einu að tæplega 40% niðurskurði á sumum
heilbrigðisstofnunum? Urðu þeir fyrir vitrun?
Tæpast. Hins vegar barst þeim rödd úr ráðuneyti
heilbrigðismála, bergmál af endurtekinni þulu
kenningasmiða sem hæstráðendur heilbrigðismála
hafa lengi hlustað á og virðast nú trúa á. I þulunni
segir að litlu sjúkrahúsin á landsbyggðinni séu
úreltar stofnanir sem beri að leggja niður. Þær veiti
ekki nógu góða þjónustu, en landsmenn eigi kröfu
til bestu heilbrigðisþjónustu og hana sé aðeins
hægt að veita á hátæknisjúkrahúsunum. Þetta er
auðvitað rétt í þeim tilvikum sem hátæknin á við,
en fjarri fer því að hún eigi alltaf við. Og því miður
hafa margir málsmetandi menn í læknastétt, sem
starfa á þröngum sérsviðum, tileinkað sér þetta
viðhorf og haldið því á lofti.
Sjúkrahúsin á landsbyggðinni starfa samkvæmt
lögum um heilbrigðisþjónustu nr. 40 frá 27. mars
2007 og reglugerð um heilbrigðisumdæmi, sem
sett var samkvæmt þeim. Þar er talið upp hvar
á landinu skuli vera „heilbrigðisstofnanir" og
hvaða þjónustu þær eigi að veita. En þar segir
„... að þær veiti almenna heilbrigðisþjónustu í
umdæminu. Með almennri heilbrigðisþjónustu
er átt við heilsugæslu, þjónustu og hjúkrun
á hjúkrunarheimilum og hjúkrunarrýmum
stofnana og almenna sjúkrahúsþjónustu." Þetta
er sú þjónusta sem fjölmargar heilbrigðisstofnanir
landsins veita, en sumar hafa ekki bolmagn til
þess að veita almenna sjúkrahúsþjónustu sakir
fámennis byggðarlaganna. Almenn sjúkrahús
á landsbyggðinni flokkast undir það sem á
alþjóðamálinu kallast „Primary Care Hospitals".
Sérgreinasjúkrahús, eins og Sjúkrahúsið á
Akureyri mundi flokkast undir „Secondary Care
Hospital" og Háskólaspítalinn, Landspítalinn,
mundi flokkast undir „Tertiary Care Hospital". Eg
þekki engin dæmi þess í heiminum að þjónusta
almennra sjúkrahúsa sé dýrari en þjónusta
hátæknisjúkrahúsanna. Of langt mál yrði að
telja upp hvaða starfsemi fer fram á almennu
sjúkrahúsi, en í lögum um heilbrigðisþjónustu
er hún þannig skilgreind: „Almennar lyflækn-
ingar, hjúkrun, slysamóttaka, endurhæfing
og nauðsynleg stoðdeildarþjónusta". Og það
er nákvæmlega þessi þjónusta sem almennu
sjúkrahúsin veita. Nokkur blæbrigðamunur er
þó á starfseminni og eðlilega er hún meiri í
fjölmennum byggðarlögum eins og á Selfossi, í
Keflavík og á Akranesi. Auk þess hefur ríkt um
það nokkurs konar þjóðarsátt að sjúkrahúsin á
Isafirði, í Neskaupsstað og Vestmannaeyjum geti
tekist á við flóknari viðfangsefni. Þessi sjúkrahús
eru í frekar fjölmennum byggðarlögum sem geta
einangrast af veðurfarsástæðum. Öryggi íbúanna
er í veði. Það yrði þjóðinni ekki til sóma að skera
þau niður við trog. Það má ekki gerast.
Það má heldur ekki gerast að læknar leggist
í faglegan meting um mikilvægi starfa sinna
og stofnana. Sagt er að fólk eigi að fá þá bestu
heilbrigðisþjónustu sem völ er á. Þá er gjarnan
vísað til Landspítala og um leið gefin í skyn
vanhæfni minni sjúkrahúsanna. En hvernig
stendur á því að Landspítali sendir fjölmarga
íslendinga til aðgerða erlendis á hverju ári? Það
er vegna þess að spítalinn býr ekki við sömu
þekkingu eða tækni og er til staðar erlendis.
Læknar Landspítala senda því sjúklingana frá
sér á betur búnar stofnanir. Það þýðir ekki að
við eigum að leggja niður Landspítalann, heldur
eigum við að hlúa að honum á allan hátt og
reyna að efla hann sem hátæknisjúkrahús okkar
Islendinga. Og það sama á við litlu sjúkrahúsin á
landsbyggðinni, þau keppa ekki við Landspítala
eða Sjúkrahúsið á Akureyri. En þar eins og á
Landspítala er vel menntað heilbrigðisstarfsfólk
sem þekkir takmörk sín og sendir alla þá sjúklinga
sem betur eru komnir á stærri sjúkrahúsunum til
meðferðar þar. Þessi sjúkrahús eru jafn mikilvæg
litlu byggðarlögunum hringinn í kringum landið
eins og Landspítalinn er landinu öllu. Því skulum
við ekki gleyma. Stöndum saman og verjum alla
heilbrigðisþjónustu í landinu.
LÆKNAblaðið 2010/96 671