Læknablaðið - 15.01.2012, Qupperneq 7

RITSTJÓRNARGREIN
Heilbrigðisþjónusta í dreifbýli
á niðurskurðartímum!
Þorvaldur
Ingvarsson
forstjóri Sjúkrahússins á
Akureyri,
bæklunarskurðlæknir og
dósent við Háskóla íslands.
thi@fsa.is
Sú staðreynd hefur ekki farið fram hjá
nokkrum manni að heilbrigðisþjónustan
í landinu virðist eiga að bera þyngsta og
stærsta hlutann af niðurskurði þeim sem
þjóðin stendur frammi fyrir til þess að ná
jafnvægi í ríkisfjármálum. Víða um land
hefur minni heilbrigðisstofnunum verið
gert að skera niður um 30-40% og stærri
sjúkrahúsunum, Landspítala og Sjúkra-
húsi Akureyrar, um og yfir 20%. Það vekur
hins vegar athygli að fjárframlög til sjálf-
stætt starfandi sérfræðinga aukast á sama
tíma.1 Meiri niðurskurður á minni heil-
brigðisstofnunum á landsbyggðinni ásamt
þeirri staðreynd að sérfræðiþjónusta er þar
minni en á höfuðborgarsvæðinu skerðir
heilbrigðisþjónustu á landsbyggðinni enn
meira en ella.
Læknum hefur fækkað og þeim sem
eftir eru er gert enn erfiðara en ella að
sinna þjónustu við sjúklinga vegna fækk-
unar á sjúkra- og hjúkrunarrýmum, sam-
einingar vaktsvæða og skerðingar á stoð-
þjónustu, svo sem þjónustu lífeinda- og
geislafræðinga. Augljóst er að þessi niður-
skurður hefur veruleg áhrif á þjónustu í
heilbrigðiskerfinu, sums staðar þannig að
þjónusta hefur lagst af og öryggi kann að
vera ógnað, læknar á landsbyggðinni eru
aftur orðnir einyrkjar. Tjónið verður seint
bætt þegar fagfólk eins og læknar hefur
flust burt.
Það liggur í augum uppi að það getur
kostað meira að þjónusta fólk í dreifbýli
en í þéttbýli. Legutími getur verið mis-
munandi vegna landfræðilegra staðhátta
og það getur verið ódýrara að vista aldr-
aðan einstakiing á hjúkrunarheimili en
aka um langan veg nokkrum sinnum á dag
til að þjónusta hann. Ef svo fer sem horfir
stefnir í að heilu landsfjórðungarnir verði
án sérhæfðrar þjónustu, svo sem skurð- og
fæðingarþjónustu, þjónustu sem íbúum
Reykjavíkur þykir svo sjálfsögð að þeir leiða
ekki hugann að því hvort hún er til staðar
eða ekki. Þó að það liggi í augum uppi að
allir landsmenn eigi að búa við sömu þjón-
ustu og því ætti að skipuleggja heilbrigðis-
þjónustu út frá þeirri staðreynd, virðist
skipulagning hennar almennt í landinu
vera sjálfsprottin og hafa stjórnast af fram-
boði af heilbrigðisstarfsfólki. Það verður
seint hægt að fá svör við því hver á að veita
heilbrigðisþjónustu, hvar og hvenær? Eða
hvernig bregðast skal við því þegar ekki
er hægt að halda úti þjónustu? Gjáin milli
iandsbyggðar og höfuðborgarsvæðis er að
dýpka vegna átaka um fjármagn og starfs-
fólk og ekki bætir úr skák sú umræða sem
á sér í sífellu stað um Reykjavíkurflugvöll.
Landspítalinn er og verður sjúkrahús allra
landsmanna og aðgangur að honum þarf
að vera öllum tryggður. í heilbrigðisáætlun
segir að ekki skuli að jafnaði vera meira en
einnar klukkustundar akstur frá heimili til
næstu bráðaþjónustu.2
Það er ekki hægt að leggja niður heil-
brigðisþjónustu á landsbyggðinni og vísa til
þess að það eigi að styrkja sjúkraflutninga.
Ekki verður séð að þeir hafi verið efldir
og ef Reykjavíkurflugvöllur verður lagður
niður er bráðaþjónusta allra landsmanna í
voða. Við því þarf að bregðast með því að
stórefla þjónustu utan höfuðborgarsvæðis-
ins ef svo á að heita að landsmenn hafi allir
jafnan rétt til þjónustu. Mótmæli vegna
sameiningar bráðamóttakanna í Reykjavík
á sínum tíma vegna skertrar þjónustu við
kransæðasjúklinga (STEMI) virkar sérstök
þegar horft er til þess að meðalflutnings-
tími af Norðurlandi á bráðamóttöku Land-
spítalans með sjúkling (STEMI) er rúmir
þrír klukkutímar.3 Við hljótum að krefjast
þess að ákveðið verði hvaða þjónustu á
að veita, hvar og af hverjum og hver beri
ábyrgð ef ekki er hægt að halda úti sér-
hæfðri þjónustu í heilum landsfjórðungum.
Við þá ákvarðanatöku er sjálfsagt að beita
gagnreyndri læknisfræði og klínískum
leiðbeiningum með ívafi af heilsuhagfræði
og landafræði. Þegar búið er að taka þessar
ákvarðanir af þar til bærum aðilum verður
að hafa það í huga að landfræðilegar að-
stæður geta leitt til þess að það verði að
veita bráðaþjónustu og fæðingarþjónustu á
stöðum sem ekki reynast sjálfbærir heilsu-
hagfræðilega séð. Þessu verðum við að
kyngja og það sem meira er, sjá til þess
að þessi þjónusta sé til staðar og okkur til
sóma. Það er ekki vandamál heimamanna
heldur þjóðarinnar allar. Vinna Boston Glo-
bal Consulting Group með ráðgjafarhópi
nú í haust er spor í rétta átt, en sú nefndar-
vinna þarf að leiða til ákvarðana.
Niðurskurður undanfarinna ára hefur
haft þau áhrif að heilbrigðisstarfsfólki á
landsbyggðinni hefur fækkað svo mikið
að víða er mjög erfitt að halda uppi grunn-
þjónustu nema með farandlæknum. Sí-
felldur niðurskurður ásamt umræðum um
væntanlegar sameiningar eða sundranir
heilbrigðisstofnana veldur óvissu og óró-
Ieika hjá íbúum og heilbrigðisstarfsfólki.
Sem aldrei fyrr er þörf á stefnumótun og
ábyrgri stefnu til langs tíma ef ekki á illa að
fara, nú skerum við ekki meira niður!
1. Illlögur um skipulag heilbrigðisþjónustu og ráðstöfun
fjármuna. www.stjr.vel.is - desember 2011.
2. Heilbrigðisáætlun til ársins 2010. www.stjr.vel.is -
desember 2011.
3. Sigmundsson TS, Gunnarsson B, Benediktsson S,
Gunnarsson GT, Duason S, Thorgeirsson G. Flutningstími
og gæði meðferðar hjá sjúklingum með ST-hækkunar
hjartadrep á Norður- og Austurlandi. Læknablaðið 2010;
96:159-65.
Health care in rural areas during budget cuts!
Thorvaldur Ingvarsson CEO Akureyri Hospital, orthopedic
surgeon and associate professor University of lceland.
LÆKNAblaðið 2012/98 7