Læknablaðið - 15.01.2012, Síða 36

Y F I R L I T
Tafla IV. Lyf við fótaóeirð.
Dópamínörvarar
Pramípexól 0,18-0,75 mg að kveldi
Rópíníról 0,25-2 mg að kveldi
Levódópa/dekarbóxýlasahemjari
Madopar/Sinemet 62,5-125 mg að kveldi
Ópíöt
Kódein 25-50 mg að kveldi
Oxýkódón 10-20 mg að kveldi
Parkódin 1-2 tafla að kveldi
Tramadól 50-100 mg að kveldi
Flogaveikilyf
Gabapentín 200-400 mg að kveldi
Karbamazepín 100-200 mg að kveldi
Pregabalin 25-100 mg að kveldi
mögnun getur eftirfarandi gerst: einkennin koma fyrr en venjulega
(að minnsta kosti tveimur klukkustundum), eru aukin að styrk-
leika, koma fyrr við hvíld og færast jafnvel yfir á aðra líkamshluta.9
Levódópa
í byrjun níunda áratugarins kom í ljós að levódópa hafði góð
áhrif á fótaóeirð,52 og hafa margar rannsóknir staðfest það.9 Helsta
takmörkun levódópa er einkennamögnun og hún er heldur meiri
en hjá dópamínörvurum. Hætta á einkennamögnun eykst með
hækkandi skömmtum af levódópa. í einni rannsókn fengu um
60% sjúklinga á levódópa einkennamögnun. Stór hluti þurfti að
hætta meðferðinni vegna þessa.53 Til að komast hjá þessu er mælt
með því að nota levódópa sparlega, helst sem lyf eftir þörfum, og
ekki í háum skömmtum. Ógleði og svimi eru helstu aukaverkanir
levódópa-meðferðar.
Önnur lyf
í upprunalegri lýsingu Willis frá 1672 nefndi hann virkni ópíata
við fótaóeirð. Hægt er að nota ópíöt á borð við oxýkódón, trama-
dól og kódein við fótaóeirð.54 Rannsóknir hafa sýnt að oxýkódón
dregur úr fótaóeirð. auk þess sem það bætir svefn og minnkar
lotuhreyfiröskun útlima í svefni.54 Þessum lyfjum er hægt að beita
ENGLISH SUMMARY
Restless legs syndrome - a review
Sveinsson OA’, Sigurdsson AP2
Restless legs syndrome (RLS) is a common disorder with a prevalence
between 10-20% in lceland. There are two forms of RLS, idiopathic and
secondary. Symptom onset of RLS before the age of 45 suggests an
idiopathic form with no known underlying cause but inheritance. Symp-
tom onset after age of 45 indicates a secondary form with an underlying
cause without inheritance. Causes for secondary forms are for example:
iron depletion, uraemia and polyneuropathy. Symptoms of RLS are
ef dópamínvirk lyf þolast illa. Ópíöt eru ekki fyrsta val vegna
ávanahættu. Þó hafa langtímarannsóknir ekki sýnt fram á mikla
ávanabindandi hættu við notkun ópíata við fótaóeirð.47 Hafa ber í
huga að ópíöt geta haft í för með sér versnun á kæfisvefni. Mælt er
með því að nota forðatöflur til að minnka ávanahættu og tryggja
lengri verkun yfir nóttina.
Flogaveikilyf á borð við gabapentín55, pregabalín, karbamazep-
ín56 og valpróinsýra57 draga úr einkennum fótaóeirðar. Gabapentín
kom jafn vel út og rópíníról í einni samanburðarrannsókn.58 Gaba-
pentín er ekki síst góður kostur ef fjöltaugabólga er til staðar og hjá
sjúklingum í blóðskilun, þá í lægri skömmtum.59
Síður er mælt með bensódíaspínsskyldum lyfjum sem sértækri
meðferð við fótaóeirð. Eigi að síður hafa lyf eins og klónazepam
sýnt fram á árangur við fótaóeirð.60 Helst eru áhrifin talin felast
í bættum svefni án mikilla áhrifa á fótaóeirðina sjálfa eða lotu-
hreyfiröskun útlima í svefni.28'60
Meðferð fótaóeirðar á meðgöngu
Fótaóeirð getur hafist eða versnað á meðgöngu. Ólíkar skýringar
hafa verið settar fram, meðal annars járnskortur. Ekki er hægt að
meðhöndla ófrískar konur með hefðbundnum lyfjum við fóta-
óeirð. Því er um almennar ráðleggingar að ræða: góðar svefn-
venjur, ganga fyrir svefninn, kæling, nudd, auk inntöku járns ef
járnbirgðir eru lágar. Hugsanlega getur inntaka magnesíum og/
eða fólínsýru hjálpað.
Samantekt
Fótaóeirð er afar algengur kvilli sem getur leitt af sér svefntruflun
og dagsyfju og haft neikvæð áhrif á lífsgæði. Tiltölulega auðvelt
er að greina og meðhöndla kvillann. Fyrsta val í meðferð eru
dópamínörvarar. Mikilvægt er að byrja með lága skammta vegna
mögulegra aukaverkana. Nauðsynlegt er útiloka og meðhöndla
járnskort.
Þakkir
Höfundar vilja þakka Ögmundi Bjarnasyni lækni fyrir yfirlestur
greinarinnar og gagnlegar ábendingar.
uncomfortable and unpleasant deep sensations in the legs that are felt
at rest, accompanied by an urge to move the legs, typically just before
sleep. Accompanying RLS is a sleep disturbance that can lead to day-
time somnolence, decreased quality of life, poor concentration, memory
problems, depression and decreased energy. Dopamine agonists are
currently the first line treatment for RLS.
Keywords: restless legs, periodic limb movements, sleep disturbance, dopamine agonists.
Correspondence: Olafur Sveinsson MD, olafur.sveinssontSkarolinska.se
'Department of Neurology Karolinska Hospital, Stockhotm, Sweden, 2Department of Neurology, Landspitali University Hospital, Reykjavik, lceland.
36 LÆKNAblaðið 2012/98