Læknablaðið - 15.09.2012, Blaðsíða 33

SJÚKRATILFELLI
umræddum tilfellum.1041 Þó er talið að svokallaðar 5. flokks
tannfyllingar (Black's classification, class V) séu sérstaklega
varasamar þar sem þær liggja oft mjög nærri tannholdsbrún, og
því meiri hætta á að loft berist inn um rof í tannholdi og niður í
mjúkvefi.10
Mikilvægar mismunagreiningar skyndilegs þrota eða bólgu
á höfuð- og hálssvæði eru húðbeðsþemba, blæðing (hematoma),
ofnæmisviðbrögð, æðabjúgur (angioedema) og mjúkvefjasýking
(tafla I). Blæðingu fylgir ekki vefjamarr undir húð líkt og alltaf
í húðbeðsþembu. Hins vegar geta fáeinar klukkustundir liðið
þangað til brak þreifast (latency period). Ofnæmisviðbrögðum,
einkum ofnæmislosti, fylgja oft samhverf kerfisbundin einkenni
með öndunarerfiðleikum, lágþrýstingi og útbrotum á húð. Æða-
bjúgur lýsir staðbundinni bólgu í mjúkvefjum, sem stafar af
Ieka vökva úr æðakerfi inn í millivefsrými. Æðabjúgur kemur
einkum á svæði lausgerðs bandvefs, til dæmis á vörum, úf og
hálsi. Hann einkennist af því að koma skyndilega (á mínútum
til fáeinum klukkustundum) og oft með ósamhverfri dreifingu.
Ofnæmisviðbrögð og æðabjúgur eru mikilvægar mismuna-
greiningar, sem geta orsakast af lyfjum sem oft eru notuð í
tengslum við tannviðgerðir, til dæmis staðdeyfilyf og bólgueyð-
andi verkjalyf. Loks má nefna að greinist sjúklingur með loftmið-
mæti og kvartar undan ógleði eða kyngingarörðugleikum þarf að
útiloka rof á vélinda, líkt og gert var í fyrra tilfellinu með TS-kyng-
ingarrannsókn.
Ekki er víst að ávinningur hljótist af myndrannsóknum
af öllum sjúklingum með húðbeðsþembu eftir tannviðgerðir.
Að mati höfunda ætti sérstaklega að íhuga myndrannsókn ef
viðgerð hefur farið fram í neðri góm, einkum tannúrdráttur, eða
ef einkenni sjúklings gefa tilefni til. Röntgenmynd af hálsi getur
sýnt fram á hvort mikið Ioft sé í vefjarýmum háls sem þrýsti á
loftvegi. Röntgenmynd af Iungum tekin frá hlið er mun næmari en
hefðbundin mynd framan frá við greiningu loftmiðmætis, því hún
getur sýnt óröntgenþétta línu bakvið bringubein, sem og útlínur
ósæðar og líffæra í miðmæti. Tölvusneiðmyndir af brjóstholi eru
þó mun næmari en venjulegar röntgenmyndir við greiningu lofts í
miðmæti, fleiðruholi og gollurshúsi en valda hins vegar mun meiri
geislun auk þess að vera kostnaðarsamar.12
í flestum tilfellum batnar húðbeðsþemba í kjölfar tannviðgerðar
að mestu leyti innan 3-10 daga.13 Yfirleitt eru gefin fyrirbyggjandi
sýklalyf vegna mögulegrar dreifingar munnflóru inn í mjúkvefi,
til dæmis amoxísillín/klavúlansýra.'1 Ennfremur er talið að gjöf
súrefnis geti hraðað bata þar sem súrefni ryður frá köfnunarefni
sem er stærsti hluti andrúmslofts.14 í alvarlegum tilfellum þar sem
mikil loftsöfnun í aftankoksbili þrengir að loftvegum getur þurft
að framkvæma bráða barkaraufun (tracheostomy).15
Hugsanlega mætti draga úr ofangreindum fylgikvillum tann-
viðgerða með þvf að einangra aðgerðarsvæðið með gúmmídúk,
einkum við viðgerðir nálægt tannholdi.10 Þá skyldi forðast að
beina kröftugum loftstraum beint niður í tannskor (dental sidcus),
en beita frekar minni þrýstingi með blæstri frá hlið. Loks mætti
ráðleggja sjúklingum eftir tannúrdrátt í neðri góm að forðast eins
og kostur er þvingaða útöndun eða snögga þrýstingsaukningu
(valsalva) fyrst eftir inngripið.
Þrátt fyrir að tannlæknar hafi notað tæki með kröftugum
loftstraumi í áratugi er sjaldgæft að af hljótist sjáanleg húðbeðs-
þemba og enn síður loftmiðmæti. Slíkt getur í alvarlegustu
tilfellum leitt til aðþrengingar loftvega, Ioftbrjósts og sýkingar
í miðmæti. Hér var fjallað um tvö tilfelli húðbeðsþembu, þar af
annað með loftmiðmæti, eftir tannviðgerð í neðri góm. Skyndilegur
þroti í öðrum helmingi andlits eftir tannviðgerð ásamt marri við
þreifingu ætti að vekja grun um húðbeðsþembu. Mikilvægt er að
læknar og tannlæknar séu meðvitaðir um hvað sé á seyði og að
þessir sjúklingar verði metnir með tilliti til hættu á alvarlegum
fylgikvillum.
Þakkir
Helga Hrönn Lúðvíksdóttir og Lúðvík Kristinn Helgason, tann-
læknar, fá þakkir fyrir yfirlestur.
LÆKNAblaðið 2012/98 473