Fréttatíminn - 21.11.2014, Síða 50

Bóksala
Út er komið yfirlitsritið Orð að sönnu þar sem
fjallað er um íslenska málshætti og orðskviði,
allt frá elstu heimildum til nútímans. Orð að
sönnu er stærsta málsháttasafn sem komið
hefur út hér á landi. Í ritinu er fjallað um
þúsundir málshátta, gerð nákvæm grein fyrir
uppruna þeirra, elstu dæmum, afbrigðum og
erlendum samsvörunum, sem og merkingu og
notkun eftir því sem kostur er, að því er segir í
tilkynningu frá Forlaginu.
Það var Jón G. Friðjónsson prófessor sem tók
saman en hann hefur um langt árabil viðað að
sér gríðarlegum fróðleik um málshætti. Jón hlaut Íslensku bókmenntaverð-
launin árið 1993 fyrir uppsláttarritið Mergur málsins.
Stærsta málsháttasafn
sem komið hefur út Rithöfundurinn Bjarni Klemenz
hefur sent frá sér bókina Já. Í henni
segir af þremur vinum sem skipuleggja
gjörning í Kringlunni sem ætlað er
að tjá háleitar hugmyndir þeirra um
ástand mannkyns. Einn úr hópnum
hefur önnur áform og áður en yfir lýkur
verður dagurinn sá myrkasti í sögu
þjóðarinnar.
Bjarni hefur áður skrifað eina skáld-
sögu áður sem kom út hjá forlaginu
Nýhil. Um þessar mundir leggur hann
lokahönd á heimildarmynd um gamla
varnarliðssvæðið í Keflavík. Það er Tófa
sem gefur bókina út.
Ný bók frá Bjarna Klemenz
50 bækur
 ritdómur dNa eftir Yrsu sigurðardóttur  ritdómur gæðakoNur eftir steiNuNNi sigurðardóttur
m aría Hólm Magnadóttir er fremsti eldfjallafræðingur Ís-lands, ef ekki alls heimsins.
Hún er framúrskarandi fræðimaður og
mjög eftirsóknarverður kvenmaður, þrátt
fyrir að hún sé farin að eldast og fitna og
á henni hafi myndast einn áberandi æða-
hnútur.
Snemma í sögunni hittir María
Gemmu, æði sérstaka konu, sem á við
hana ákveðið erindi. Það erindi er ekki
alveg ljóst í upphafi, enda konan dular-
full í meira lagi og alls ekki öll þar sem
hún er séð. Af öðrum persónum má nefna
Mörtu, sem kemur stuttlega við sögu, og
bestu vinina Rögnu og Bárð, en sá síðar-
nefndi leikur lykilhlutverk í lífi Maríu.
Eins og margar sögur Steinunnar Sig-
urðardóttur gerist Gæðakonur að hluta til
í útlöndum, en er engu að síður sannkall-
aður óður til Íslands. Til himinblámans,
jöklanna og náttúruaflanna. Í bókinni má
finna óskaplega fallegar náttúrulýsingar
og einstaka sýn á landið. Á stöku stað má
líka vel sjá að verkið er ætlað til útgáfu
erlendis, þar sem það er æði landkynn-
ingarlegt á köflum. Vigdís og Björk og
Jóhanna Sigurðardóttir, sem að sönnu
má segja að séu gæðakonur Íslands, eru
kynntar til sögunnar og sagt er frá Skaft-
áreldum eins og maður hafi aldrei heyrt
um þá áður. Vitaskuld eru Eyjafjallajökull
og Bárðarbunga skothelt umfjöllunarefni
og það sem einkum hefur „komið Íslandi
á kortið“ upp á síðkastið ef frá er talið
Hrunið stóra. Því tengt er allmikil rót-
tækni í sögunni. Ekki einungis hugmynd-
in að þeirri þjóðfélagsskipan sem Gemma
vinnur hörðum höndum að því að koma
á (best að þegja yfir henni), heldur gerir
höfundur upp hrunið og eftirleik þess í
nokkrum hnitmiðuðum málsgreinum.
Gæðakonur er margbrotin saga og
býður upp á ótal túlkunarmöguleika. Sem
fyrr segir er hún óður til sköpunarinnar –
landsins sem ól höfundinn – en í verkinu
eru líka áberandi vísanir í sköpunarverk
höfundarins sjálfs. Dregnir eru saman
kunnuglegir þræðir sem allir tengjast
ástinni í lífi konunnar. „Ástinni miklu
sem aldrei varð“, en hún er þekkt minni í
eldri skáldverkum Steinunnar Sigurðar-
dóttur. „Að hafa misst það sem er kærast,
án þess að hafa nokkurn tíma eignast
það,“ eins og segir í Ástinni fiskanna. Hér
má finna Anton úr Tímaþjófinum, Bárð
Stephensen úr Hundrað dyrum í golunni
(sem raunar er bjargvættur, bæði þá og
nú) og enduróm orðanna „Ekkert gerist
um leið og það gerist. Allt gerist eftir á,“
líka úr Ástinni fiskanna. Í þeirri bók var
það Hans Örlygsson sem var hjartanu
næstur, en hann fór, eins og svo margir
aðrir bæði fyrr og síðar.
Kannski snýst stærsta spurningin í
Gæðakonum um hinn eiginlega / endan-
lega elskhuga. Hver er hann þegar flestir
elskhugar bregðast? Kvenleikinn? Vin-
áttan? Eldfjallið? Íslandið góða? Skáld-
skapurinn sjálfur? Því er sérlega gaman
að velta fyrir sér.
Helstu kostir Steinunnar Sigurðardótt-
ur sem höfundar eru þeir að hún skrifar
svo góðan og tæran stíl og fáránlega fal-
legan texta (engar áhyggjur, ég ætla ekki
að líkja honum við konfekt). Þeir kostir fá
súpervel að njóta sín í Gæðakonum.
Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
ritstjorn@frettatiminn.is
Af ástum og eldfjöllum
k ápa skáldsögunnar DNA eftir Yrsu Sigurðar-dóttur (hönnuð af Ragnari Helga Ólafssyni)
kemur strax inn ákveðnum beyg hjá væntanlegum
lesanda. Mynd af gráu einangrunarlímbandi með
örsmáum blóðblettum vekur hugrenningatengsl við
óhugnanlega ofbeldisglæpi úr kvikmyndum og sjón-
varpsseríum og gefur til kynna að eitthvað skelfilegt
sé yfirvofandi.
Það þarf heldur ekki að lesa langt inn í söguna
áður en fyrsta morðið er framið. Á hroðalegan máta
er ung kona myrt á heimili sínu og eina vitnið er sjö
ára gömul dóttir hennar. Freyja, forstöðukona Barna-
húss, er fengin til þess að gæta þess að yfirheyrslur
yfir stúlkunni fari fram samkvæmt settum reglum,
en blandast síðan frekar inn í málið en hún hyggur í
fyrstu. Lögreglumaðurinn Huldar stýrir rannsókn-
inni, en hann steríótýpísk lögga, nikótínfíkill, klaufa-
legur í samskiptum og ekki sérlega hamingjusamur
í einkalífinu. Þriðja aðalpersónan er Karl, einfari og
radíóamatör. Hann fær undarleg skilaboð í gegnum
fjarskiptatæki sín, sem ekki aðeins reynast tengjast
honum sjálfum, heldur konum sem hann þekkir ekki
neitt, en lesendur DNA kannast vel við.
Í þessari sögu er dauðinn alltumlykjandi. Ekki
einungis eru það morðin sem rannsakendur fást við,
heldur hafa flestar persónurnar orðið fyrir stórum
missi í lífinu. Þær hafa ýmist misst maka, foreldra
eða einhvern annan nákominn og það hefur vita-
skuld sett mark sitt á tilveru þeirra. Flétta DNA er
margslungin, en hún gengur fyllilega upp. Það er
ákaflega ólíklegt að lesandinn hafi „fattað“ áður en
höfundurinn færir okkur morðingjann á silfurfati í
blálokin og þannig á það einmitt að vera.
Yrsa Sigurðardóttir fengi seint Stílverðlaun Þór-
bergs Þórðarsonar (væru þau enn veitt), en hún
hefur ímyndunarafl glæpasagnadrottningarinnar og
stendur algerlega undir þeirri nafnbót. Sumar mann-
lýsingarnar eru kauðskar og einhverjar líkingar
fremur furðulegar, en Yrsa kann það sem mestu máli
skiptir, að fylla lesandann spennu og óvissu, gróður-
setja í honum hrylling og skelfingu og krydda sög-
urnar með hæfilegum skömmtum af illum ásetningi
og (umfram allt) blóóóði. Það er ekkert „pent“ við
glæpina sem hún lýsir og í þessari bók er ofbeldið
hrottalegt. Pyntingar með ólíklegustu tækjum, lykt
af grilluðum heila, lýsingar á krufningu o.s.frv. sem
kannski eiga ekki heima í fjölskyldublaði eins og
Fréttatímanum, en gleðja hjarta glæpasagnaunn-
andans. -þhs
Hryllingur í hæfilegum skömmtum

gæðakonur
Steinunn Sigurðardóttir
Bjartur 2014, 229 s

dNa
Yrsa Sigurðardóttir
Veröld 2014, 380 s.
Helgin 21.-23. nóvember 2014
Steinunn Sigurðardóttir.
Arnaldur hafði betur gegn Yrsu
Arnaldur Indriðason situr í efsta sæti metsölulista Eymundsson
þessa vikuna. Ný bók Yrsu Sigurðardóttur, DNA, kom út í vikunni
og stökk beint í annað sæti listans.
Þar með náði glæpasagnadrottn-
ingin ekki að skáka kónginum
að þessu sinni. Skálmöld Einars
Kárasonar er í þriðja sæti listans.
Nýjar barnabækur Gunnars
Helgasonar og Ævars vísinda-
manns eru í fjórða og fimmta
sætinu. Orðbragð er í því sjötta
og svo kemur Ástarmeistarinn eftir Oddnýju Eir ný inn í sjöunda
sætið. Guðni Ágústsson kemur Hallgerði í áttunda sæti. Táningabók
Sigurðar Pálssonar er í níunda sæti og í því tíunda eru Gæðakonur
Steinunnar Sigurðardóttur. Bók Ófeigs Sigurðssonar, Öræfi, er í
efsta sæti rafbókalistans en bókin fékk fimm stjörnur í umfjöllun Frétta-
tímans í síðustu viku.
Bókaútgáfan Hólar / Hagasel 14 / 109 Reykjavík / 587 26 19 / holar@holabok.is
Girnilegar og hollar mataruppskriftir
frá landi mjólkur og
hunangs, s.s. Spínatsúpa
faraós, Baunasalat
Hebreams, Kvöldskattur
tollheimtumannsins
og Lambakjötsréttur
Rebekku.
Biblíumatur
Svavar Alfreð Jónsson
"Syndsamlega góður biblíumatur."
Björn Þorláksson
Úr ritdómi í Akureyri vikublað