Fréttatíminn - 22.12.2014, Blaðsíða 12

12 fréttaviðtal Helgin 22.-28. desember 2014
N orræna velferðarkerfið vekur alls stað-ar athygli og sérstaklega þykir fólki athyglisvert hversu mikinn þátt feður taka í uppeldi barna sinna og fjöl-
skyldulífinu,“ segir Guðný Björk Eydal, prófessor
við félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands og annar
ritstjóra bókarinnar „Fatherhood in the nordic
welfare states“ sem á íslensku myndi útleggjast
sem „Föðurhlutverkið í norrænum velferðarþjóð-
félögum.“ Í inngangskaflanum er fjallað um ein-
leikinn „Pabbinn“ eftir Bjarna Hauk sem hefur
vakið athygli út fyrir landsteinana en meðritstjóri
Guðnýjar, Tina Rostgaard, sá verkið í Danmörku
og heillaðist af því hversu vel verkinu tekst að
fanga þær breytingar sem hafa orðið á hlutverki
feðra á síðustu árum.
„Hlutverk feðra hefur breyst mjög hratt á mjög
skömmum tíma og ungir feður í dag geta jafnvel
ekki litið til sinna eigin feðra sem fyrirmynda
vegna þess að ætlast er til annarra hluta af þeim.
Okkur hættir til að gleyma hvað þetta hefur gerst
hratt. Það þótti ekki sjálfsagt að feður tækju þátt
í meðgöngu og uppeldi til jafns við móður. Nú
eru það tvö foreldri sem eru að eignast barn en
ekki bara móðirin og þessir foreldrar eru sam-
stíga. Þegar ég fæddist var pabbi sofandi síma-
laus heima á meðan mamma var á fæðingardeild-
inni,“ segir Guðný til að setja hlutina í samhengi.
„Þetta er allt annar veruleiki.“
Samkynhneigðir feður og innflytjendur
Samstarfsverkefni Guðnýjar og Tinu um föður-
hlutverkið á Norðurlöndunum hófst í framhaldi
Feður á Norðurlöndum til fyrirmyndar
Íslenskir feður taka hærra hlutfall af
heildarfæðingarorlofi en feður annars
staðar í heiminum og er litið til laga-
setningar hér á alþjóðavísu. Fæðingar-
orlofslöggjöfin á Íslandi er meðal þess
sem fjallað er um í nýrri fræðibók um
föðurhlutverkið í norrænum velferðar-
þjóðfélögum. Þar er fjallað um föðurhlut-
verkið frá ýmsum sjónarhornum og reynt
að varpa ljósi á af hverju feður á Norður-
löndum taka svo mikinn þátt í uppeldi og
fjölskyldulífi.
af því að þær tóku þátt í norrænu
öndvegissetri REASSESS sem
fjármagnað var af Nordforsk með
það að markmiðið að endurmeta
norræna velferðarkerfið. Einn
hópurinn skoðaði sérstaklega fjöl-
skyldumál og þá kviknaði áhugi
á að gefa út bók á ensku um nor-
ræna feður og norræna velferðar-
kerfið. Í framhaldinu fengu þær
styrk frá norrænu rannsóknaráð-
unum (NOS-HS) til að halda þeirri
vinnu áfram og leituðu lokst til út-
gefanda. „Policy Press sem gefur
út bókina var fyrsta forlagið sem
við leituðum til sem gladdi okkur
mjög því það er afar virt forlag.
Þeim leist strax vel á hugmyndina
og sögðu sannarlega ástæðu til að
reyna að læra af Norðurlöndunum í
þessum efnum,“ segir Guðný.
Bókinni er skipt niður eftir
þremur megin þemum, þar sem
félagsvísindafólk frá
öllum Norðurlöndum
fjallar um lagumhverfið
á Norðurlöndum þegar
kemur að feðrum og fjöl-
skyldulífi, fjallað er um
feður í hversdeginum og
á vinnustaðnum, og loks
föðurhlutverkið í fjöl-
breytilegum fjölskyldum,
til að mynda samkyn-
hneigða feður í Noregi,
feður og innflytjendur í
Danmörku sem hafa alist
upp við önnur viðmið
þegar kemur að föðurhlut-
verkinu. „Einn kaflinn er
eftir hina dönsku Anika
Liversage þar sem hún
skrifar um feður af erlendum upp-
runa í Danmörku. Einn af viðmæl-
endum hennar lýsir því að í hans
heimalandi var hlutverk föðurins
að vera fyrirvinnan og sem góð
fyrirvinna naut hann virðingar.
Þegar fjölskyldan flutti til Dan-
merkur varð faðirinn atvinnulaus
og viðmælandinn lýsir því hvernig
hann missti virðinguna fyrir föður
sínum. Eitt af mörgum dæmum
úr bókinni sem brýnir okkur til
að muna að hlutverk karla eru
félagsleg hugsmíð og eins og við
segjum í lokaorðunum, það sem
hefur verið smíðað því má breyta,“
segir Guðný.
Úrelt meðlagskerfi
Lagaumhverfið á Norðurlönd-
unum er stór hluti af því að feður
taka nú aukinn þátt, feðraorlofið er
það talið skipta miklu og ítarlega
fjallað um það í bókinni. „Norræna
fæðingarorlofslöggjöfin, þar sem
lögð er áhersla á sjálfstæðan rétt
feðra til fæðingarorlofs, þykir afar
merkileg. Þó heildarlengd fæðing-
arorlofsins sé styttra á Íslandi en
á hinum Norðurlöndunum eru hér
hlutfallslega flestar vikur sem fað-
irinn á einkarétt á,“ seg-
ir Guðný en á Íslandi er
hámark fæðingarorlofs á
greiðslum frá Fæðingar-
orlofssjóði 39 vikur, þar
af eru 13 bundnar föður,
13 bundnar móður og 13
sem foreldrar geta skipt
á milli sín að vild. „Það
hefur vakið alþjóðlega
athygli hversu hátt hlut-
fall fæðingarorlofsins er
notað af feðrum og má
þannig segja að íslensk-
ir feður séu fremstir
meðal jafningja,“ segir
hún.
Það er þó ekki þann-
ig að allt sé til fyrir-
myndar á Íslandi og gagnrýnir
Guðný til að mynda íslenska með-
lagskerfið. „Það er dæmi um kerfi
sem hefur ekki náð að fylgja eftir
þróun á öðrum sviðum. Meðlags-
kerfið hefur frá upphafi miðast við
að feður séu fyrirvinnur og konur
minna eða jafnvel ekki á vinnu-
markaði. Þarna er annað foreldrið
að borga hinu, á sama tíma og um-
gengni foreldra verður sífellt jafn-
ari,“ segir hún og bendir á að það
sé orðið afar algengt við skilnað að
börn séu hjá foreldrum sínum viku
og viku. „Þetta kerfi passar ekki
lengur við það sem er veruleiki hjá
flestum,“ segir hún.
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
Lengd fæðingarorlofs á Norðurlöndunum - Tafla út bókinni.
Danmörk Finland Ísland Noregur Svíþjóð
Heildarfjöldi vikna 50-64 44 39 47-57 69
Mæður 18 18 13 14 8
Feður með mæðrum 2 (3)* 0 2 2
Feður 0 9 13 14 8
Feður eða mæður 32 24 13 36 60
Guðný Björk Eydal,
prófessor við félags-
ráðgjafardeild Háskóla
Íslands, segir að
fæðingarorlofslöggjöfin
á Íslandi veki athygli á
alþjóðavísu og fólk vilji
vita hvernig reynslan af
henni sé. Ljósmynd/Hari
Guðný Björk er
annar ritstjóra
bókarinnar
„Fatherhood in
the nordic welfare
states“. Lands-
bókasafnið hefur
þegar pantað
eintak.
From the writings
of an Icelandic humourist
Thórbergur Thórdarson
Translated by
Hallberg Hallmundsson and
Julian meldon d’arcy
“Long esteemed as a leading stylist and
humorist, Thórdarson is a peculiar
mixture of paradoxical traits: a clear and
keen intellect and a singularly gullible
nature. He was an avowed Communist,
but inasmuch as he accepted the concept
of life after death, he denied materialism.
Above all, he was a firm believer in
ghosts, which he ‘felt’ everywhere around
him. For a time, he became a theosophist,
practiced yoga, and even wrote a book
on the subject. In addition, he remained
one of the most ardent Esperantists in
Iceland. Through all his diverse interests
could be seen a man who was, basically,
an honest seeker after truth, although,
politically, he seemed to have found it
once and for all.
Thórdarson wrote essays, biographies,
poetry and autobiographical works. His
eccentricity, crowned with a brilliant
style and an ever present humor, which
he frequently pointed at himself, resulted
in some of the most original and unique
works of modern Icelandic literature.”
Hallberg Hallmundsson
From An Anthology of
ScAndinAviAn literAture
ISBN 978-9935-9118-2-7
9 789935 911827
An Anthology of the Writings of the Novelist, Essayist, and Humorist
Thórbergur Thórdarson
Translated by HALLBERG HALLMUNDSSON
and JULIAN MELDON D’ARCy
Of Icelandic Nobles
& Idiot Savants
Reykjavík 2014
O
f Icelandic N
obles &
Idiot Savants Translated by: H
. H
allm
undsson and Julian M
. D
’A
rcy
2014
Also published by BRÚ:
The funniest chapters from the writ­
ings of Mr. Thórdarson, along with
the most daring, as for example his
letter to a Nazi from the year 1933.
The Poetry of Egill Skallagrímsson,
Hallgrímur Pét urs son, Jónas Hall­
grímsson, Stephan G. Stephans­
son, Einar Benediksson, Davíð
Stefánsson, Tómas Guðmundsson,
Jón Dan, Kristján frá Djúpalæk,
Jón úr Vör, Einar Bragi, Ragnar Ingi
Aðalsteinsson, Sigurður Pálsson,
Steinunn Sigurðardóttir, Ísak
Harðarson, Jónas Þorbjarnarson
and many more.
Of Icelandic Nobles is 217 pages
and Potpourri is 243 pages
Translations and
biographies by
Hallberg Hallmundsson
Of Icelandic
Nobles & Idiot
Savants
An Anthology of the
Writings of the Novelist,
Essayist, and Humorist
Thórbergur
Thórdarson
Translated by
Hallberg Hallmundsson
and Julian Meldon D'Arcy
Distributed by Forlagið – JPV. The books are available in all of the bigger bookshops
A Potpourri of
Icelandic Poetry
Through Eleven Hundred Years