Þjóðlíf - 01.09.1986, Blaðsíða 42

mjög merkileg. Á stundum lítur blað-
ið á sig einsog það væri eins konar
þjóðkirkja allra íslendinga. En svo
axlar það aftur gamla kuflinn, — eins-
og það væri biskup flokksmanna í
Sjálfstæðisflokknum. í viðtali við
BSRB-blaðið fyrir skömmu vísar
Styrmir Gunnarsson ritstjóri til þess,
að Morgunblaðið hafi það hlutverk
að halda Sjálfstæðisflokknum saman.
Það segir sig sjálft, að þegar Morgun-
blaðið setur það hlutverk sitt ofar
skyldu sinni gagnvart sjálfu sér og
lesendum er voðinn vís, víðar en á
Morgunblaðinu.
Áhrif Morgunblaðsins eru meiri
óbein, þ.e. á aðra fjölmiðla. Stund-
um er engu líkara en útvarpið og
sjónvarpið séu undirdeildir á Mogg-
anum. Og umfjöllun blaðsins hefur
oft á tíðum verið einsog réttlínugef-
andi fyrir ríkisfjölmiðlana. Máske er
ein ástæða þessa sú, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur tögl og hagldir í
ríkisfjölmiðlunum einsog á Morgun-
blaðinu.
Á hinn bóginn hefur Morgunblað-
ið oft farið vel með vald sitt, þ. e.
forðast að misbeita því. Þetta gerist
oft í tímaskeiðum. Það er einsog
komi þíða í fjölmiðlaheiminum.
Hann stækki, allir fjölmiðlar verði
skárri og þjóðfélagið verði opnara og
lýðræðislegra. Við tökum eftir þessu
þegar nýjum fjölmiðlum hefur verið
hleypt af stokkunum og má bæði
„Þetta veldur hins vegar því, að
þeir sem enn hanga á
umsömdum töxtum láglauna
eiga ekki jafn skilningsríka
fréttamenn að og áður.......
minnast Dagblaðsins og Helgarpósts-
ins í því sambandi. Ástæða opnunar-
skeiðanna er einnig sú, að fjölþjóð-
legir straumar segja til sín í þessu
sambandi. Á frjálslyndisskeiðum er-
lendis er vísast skammt í að við njót-
um þeirrar opnunar sem verður ytra.
Svo slær í bakseglin, svosem Mogg-
inn gagnvart Hafskipi og síðustu
borgarstjórnarkosningum. Þegar
Morgunblaðið bregst alhliða þjón-
ustu og tekur að mylja undir flokkinn
sinn eða taka þátt í yfirhylmingu með
þögn, þá hefur það einnig lamandi
áhrif á aðra fjölmiðla. Og með sama
hætti og við njótum alþjóðlegra
frjálslyndisskeiða verðum við fyrir
barðinu á fjölþjóðlegum þröngs-
traumum, einsog á skeiði nýfrjáls-
hyggjunnar. Þannig er fjölmiðla-
heimurinn einsog annað hluti af
heimi, sem tekur breytingum, á bæði
blóma- og hnignunarskeið.
Skoöanahræöslan
í ráðinu
Ríkisfjölmiðlarnir eru óeðlilega
lokaðir í landinu, og ef við berum
saman við ríkisfjölmiðla ná-
grannalanda okkar, þá hefur maður á
tilfinningunni að það sé meiri sjálfs-
ritskoðun við lýði hér en ytra. Skýr-
ingar hafa að ýmsu leyti þegar komið
fram í þessari grein en það er einnig
vegna hins undarlega útvarpsráðs,
sem hefur verið einsog sovét yfir þess-
ari stofnun. Margir hafa lent í hakka-
vél ritskoðunarinnar, — menn einsog
Magnús Torfi Ólafsson og Ólafur
Ragnar Grímsson auk fréttamanna
sem fyrr og síðar hafa orðið fyrir
þrýstingi. Auðvitað hefur þróunin
orðið á betri veg þau hin síðari árin,
— en eftir sem áður virðist valdið
alltaf hrætt við skoðanir og gegn
þeim beinist ritskoðunin yfirieitt.
Lýðræðissinnar hafa að und-
anförnu þurft að verja og verja. Hin
dulda kúgun sem felst til dæmis í
ofurvaldi eins stjórnmálaflokks yfir
hvaða stofnun sem er, samrýmist á
engan hátt þörfinni fyrir meira mál-
frelsi. Það er því verulega umhugsun-
arvert, að á sama tíma og Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur sýnilega fjölgað
flokksmönnum sínum í stöðum yfir-
manna hjá Ríkisútvarpinu og hefur á
að skipa þremur mönnum af sjö í
útvarpsráði, skuli stjórnmálasamtök
einsog BJ ekki hafa fulltrúa í ráðinu
og að Samtök um kvennalista skuli
vera að velta fyrir sér að draga sinn
fulltrúa til baka. Einsog flótti úr
vörninni. Það getur varla talist þjóna
opnari vinnubrögðum og lýðræðis-
legri stofnun að draga fulltrúa sína til
baka úrþví ráðið er til á annað borð,
— nema fólk sætti sig við þetta vald
Sjálfstæðisflokksins. Nær væri að
leggja áherslu á breytt vinnubrögð
þessa undarlega ráðs. Hvenær þjónar
það málfrelsinu? Hvenær hvetur það
starfsmennina til dáða? Af hverju
eggjar útvarpsráð ekki fréttamenn og
aðra til að afhjúpa spillinguna, veita
stjórnvöldum aðhald og ástunda al-
hliða gagnrýnni vinnubrögð? í stað
þess hefur það lagst í nöldur, m. a. til
varnar þeim sem skipa í ráðið, þ.e.
alþingismönnum. Og það hefur
meinað mönnum aðgang að stofnun-
inni vegna pólitískra skoðana þeirra.
I þeirri umræðu sem að und-
anförnu hefur orðið um útvarpsráð
hefur stundum verið erfitt að átta sig
á um hvað er verið að deila. Máske er
það vegna þess að þegar öllu er á
botninn hvolft er verið að ræða sjálft
frelsið, — frelsi þeirra sem ekki njóta
þess og eiga sjálfsagðan rétt til þess,
einsog hér hefur verið reynt að benda
á. Því er ástæða til að taka undir með
Bríeti Héðinsdóttur, sem skrifaði í
fjölmiðlavaðli Þjóðviljans á dögun-
um: „Í kjarna sínum virðist mér
Þegar fjölmiðill segist vera frjáls og óháður á hann
við, að hann vilji vera það.
42 ÞJÓÐLfF