Þjóðlíf - 01.01.1988, Blaðsíða 26

EVROPUBANDALAGIÐ
fylgjast gaumgæfilega með enda mikið í húfi.
í tíð síðustu ríkisstjómar var sett upp sér-
stakt sendiráð við höfuðstöðvar EB í Brussel
árið 1985, og af orðum og verkum Stein-
gríms Hermannssonar er þegar ljóst að sam-
skiptin við Evrópu er forgangsverkefni í
utanríkispólitíkinni. Gagnvart sammna EB-
landanna í eina markaðsheild er ísland í
veikri stöðu eins og Gunnar Helgi Kristins-
son, stjórnmálafræðingur við Háskóla ís-
iands, bendir á í riti öryggismálanefndar ís-
land og Evrópubandalagið, sem kom út á
síðasta ári: „ísland hefur litla sem enga efna-
hagslega þýðingu fyrir EB, en EB hefur hins
vegar afgerandi efnahagslega þýðingu fyrir
ísland.“
AÐILD Á DAGSKRÁ
í byrjun sjöunda áratugarins urðu harðar
umræður meðal íslenskra stjómmálamanna
um hugsanlega aðild að Efnahagsbandalag-
inu. Viðreisnarflokkamir, Sjálfstæðisflokk-
ur og Alþýðuflokkur, voru með hugmyndir
um einhverskonar aðild að EB en niðurstað-
an varð þó sú að aðild kæmi ekki til greina.
Varð mönnum ljóst að aðild þýddi að við
yrðum að sætta okkur við rétt útlendinga til
veiða á íslenskum fiskimiðum og að tilflutn-
ingar vinnuafls og fjármagns á milli landa
yrðu frjálsir. Gerður var fríverslunarsamn-
ingur fyrir iðnaðarvömr við bandalagið
1972 og með víðtækum fríðindum fyrir sjá-
varafurðir sem þótti vel viðunandi næstu ár-
in. Að öðru leyti ríkti þögn um íslenska
Evrópupólitík í stjómmálaumræðunni í tæp-
lega aldarfjórðung.
Það má segja aó Víglundur Þorsteinsson,
formaður Félags íslenskra iðnrekenda, hafi
brotið ísinn á síðasta ári; Á fundi Útflutn-
ingsráðs í október hélt hann því fram fullum
fetum að Islendingar ættu umsvifalaust að
• Steingrímur Hermannsson, utanríkis-
ráðherra, segir að EB tengi nú ekki leng-
ur saman viðræður um viðskipti og fisk-
veiðiréttindi á íslandsmiðum.
ganga í EB. Víglundur virðist gera ráð fyrir
því að Norðmenn muni ganga í EB á næsta
áratug og þróunin verði sú að EFTA liðist í
sundur. Ekki hafa aðrir orðið til að taka
undir með Víglundi en skv. heimildum
WOÐLÍFS eru ýmsir atvinnurekendur
þenkjandi á þessum nótum. Flestum ber
saman um að brátt verði naumast undan því
vikist að náið samband eða jafnvel bein aðild
að EB verði á dagskrá innan fárra ára.
í samtali við ÞJÓÐLÍF sagði Steingrímur
Hermannsson að mikill meirihluti væri fyrir
því hér á landi að styrkja tengslin við EB en
aðild væri þó ekki á dagskrá. Sagði Stein-
grímur að Willy de Clerq, sem fer með utan-
ríkismál innan framkvæmdastjórnar EB,
hefði í viðræðum við sig sagt að bandalagið
gerði ráð fyrir því að í framtíðinni yrði hópur
þjóða utan bandalagsins en í nánum tengsl-
um við það. „ég leyfði mér að leggja áherslu
á að við yrðum að öllum líkindum í þeim
hópi,“ sagði Steingrímur.
Þessar þjóðir kunna þó ein af annarri að
hverfa inn í bandalagið fyrir Iok aldarinnar.
Eins og fram kemur í grein Einars Karls
Haraldssonar hér í blaðinu er aðild Norð-
manna að EB vel hugsanleg. Þá berast þær
fréttir frá A.-Evrópu að COMECON, við-
skiptabandalag austurblokkarinnar, vinni að
því að koma á formlegum viðskiptatengslum
við EB skv. yfirlýsingu Æðstaráðs Sovétríkj-
anna þar um í haust. Þar með gætu þurrkast
út þeir þröskuldar sem hafa til þessa staðið í
vegi fyrir því að hlutleysisríkjablokkin (Sviss,
Austurríki, Svíþjóð og Finnland) gangi inn í
Evrópubandalagið.
STEFNUBREYTING EB?
Það hefur til þessa verið beinhörð fisk-
veiðistefna EB að veita ekki viðskiptaíviln-
anir nema að fá aðgang að fiskiauðlindum
Islands. I viðræðum Steingríms við ráða-
menn í Brussel kom þó fram annað viðmót.
Þar var mættur Portúgali að nafni Cardosa
E. Cunha sem hefur fiskveiðimál á sinni
könnu innan framkvædastjómar EB og
hefur til þessa þótt erfiður viðureignar. í út-
varpsviðtali eftir fundinn sagði Steingrímur
orðrétt: „Mér finnst miklu minni þungi í
þessari kröfu þeirra um fiskveiðiréttindi en
ég kynntist sem sjávarútvegsráðherra fyrir
nokkrum árum og þeir fallast nú á það að
tengja ekki saman viðræður um fiskveiði-
réttindi og viðskiptakjör ..það kom greini-
lega fram að þeir eru tilbúnir til að aðskilja
þetta alveg.“
• Gunnar Helgi Kristinsson, stjórnmála-
fræðingur. íslendingar verða í erfiðri
stöðu gagnvart EB á næstu árum.
er sú að meirihluti EFTA-ríkjanna
stendur utan EB vegna öryggissjónar-
miða, þ.e.a.s. þau eru hlutlaus (Sviss,
Austurríki) eða fylgja hlutleysisstefnu
(Svíþjóð og Finnland).
Þriðja meginatriðið snýst um það
Sprengihætt pólmskt mál
Gunnar Helgi Kristinsson, stjórnmálafrædingur, hefur
kannaö tengsl íslands og EB.
„Viö höfum litla möguleika
EB,“ segirhann
Deilumar hér á landi um Efnahags-
bandalagið á sjöunda áratugnum
sýndu stjómmálamönnum hve þessi mál
eru sprengihætt póltískt," segir Gunnar
Helgi Kristinsson, stjómmálafræðingur
við Háskóla íslands, í samtali ÞJÓÐLÍF.
„Það er því von að stjómmálamenn fari
varlega í umræðum um tengsl íslands og
Evrópubandalagsins.“
Á síðasta ári gaf öryggismálanefnd út
rit Gunnars um ísland og EB og því má
ætla að hann hafi glögga yfirsýn yfir þessi
aö hafa áhrifá ákvaröanir
mál. „Það er einkum fernt sem skiptir
mestu um sameiningarþróunina í Evrópu
og áhrif hennar á íslandi,“ segir Gunnar:
„í fyrsta lagi skiptir mestu hver þróun-
in verður innan EB og hversu vel aðildar-
ríkjunum gengur að ná þeim markmiðum
sem þau hafa sett sér.
í öðru lagi skiptir þróun EFTA miklu
um það hvaða möguleika við höfum á að
aðlagast þessu efnahagssvæði. í raun
þjónar EFTA því hlutverki að auðvelda
ríkjunum aðlögun að EB og staðreyndin
26