Þjóðlíf - 01.01.1988, Page 28

EFTA-ríkja sem eftir eru og með beinum
tvíhliða viðræðum við EB.
Sífellt er verið að vinna að samræmingu
reglna og staðla EFTA-ríkjanna. „Öll s am-
ræming innan EFTA er á réttri leið, og við
munum njóta styrks af tilvist EFTA," segir
Kjartan Jóhannsson, þingmaður Alþýðu-
flokksins sem situr í utanríkismálanefnd.
Hann telur að mikilvæg atriði Evrópubanda-
lagsins s.s. frjálst flæði fjármagns og vinnu-
afls á milli landa, samræmd skattapólitík og
hugsanleg útvíkkun fríverslunarinnar yfir í
þjónustugreinar s.s. ferðaþjónustu, séu mál
sem íslendingar verða að velta fyrir sér.
,, Aðal atriðið er hversu langt við erum reiðu-
búin til að ganga í þessum efnum og á því
veltur það hvemig samningum við getum
náð við EB í öðrum málum sem skipta miklu
fyrir okkur,“ segir hann. Það er sem sagt
tímabært að móta línumar en ekkert liggur á
að setja niður ákveðna samningastöðu gagn-
vart Evrópurisanum.
Ólafur R. Grímsson, formaður Alþýðu-
bandalagsins tekur í sama streng: „Þessi
þróun er öll á slíku frumgerjunarstigi að það
væri skissa að fara að bóka þegar í upphafi
afdráttarlausa samningsstöðu," segir hann
en bendir jafnframt á að það verði að horfa
með raunsæi á að ekki er útilokað að EFTA
liðist í sundur á næstu árum ef fleiri EFTA-
ríki ganga í EB.
Ólafur bendir á aðra hlið þessa máls: „Ég
vakti á því athygli fyrir tveimur ámm síðan,"
segir hann, „að V.-Evrópuríkin ein gætu
hafið vaxandi hemaðarsamvinnu, bæði á
grundvelli Vestur-Evrópubandalagsins, sem
hingað til hefur verið nafnið eitt, sem og
vegna aukinna hemaðartengsla Þjóðverja og
Frakka. Þessi dans er í gangi en þó em enn
stórir þröskuldar í veginum."
ÍSLAND UTANVELTU
Evrópusammninn er þannig ekki ein-
göngu byggður á viðskiptalegum gmnni
heldur vex pólitískt mikilvægi sífellt og gangi
Norðmenn í EB innan fimm til tíu ára verður
ísland eina V.-Evrópuríkið í NATO sem
stendur utan EB. Eftir samning stórveld-
anna um niðurskurð landeldfluga í Evrópu
er talið að frekari skriður komist á víg-
búnaðarsamvinnu'Evrópuríkjanna í NATO
og telja fréttaskýrendur í Evrópu sífellt vax-
andi líkur á að EB verði í framtíðinni vett-
RÁÐHERRANEFNDIN er valdamesta
stofnun EB. Þar sitja fulltrúar aðildarríkj-
anna, oftast ráðherrar fyrir þeim mála-
flokkum sem til umræðu eru hverju sinni.
Meðal aðalverkefna hennar er að tryggja
framgang markmiða hins sameiginlega
markaðar EBE, móta stefnu í sameigin-
legum málum, og að ganga frá fjárhags-
áætlun bandalagsins. Ráðherranefndin
hefur löggjafarvald og atkvæði stærri
ríkja vega þyngra þar en hinna minni. f
raun hefur hvert aðildam'ki þó haft
neitunarvald í nefndinni þegar það hefur
talið að um lífshagsmunamál sitt væri að
ræða en unnið er að því að möguleikar á
meirihlutaákvörðunum verði virkir. Full-
trúamir bera, hver um sig, einungis póli-
tíska ábyrgð gagnvart eigin þjóðþingum
og gæta hagsmuna sinna ríkja. Höfuðs-
stöðvar Ráðherranefndarinnar eru í
Brússel.
vangur breiðrar pólitískrar samhæfingar um
öryggismál Evrópu. Á næstu mánuðum
ræðst það hvort bandalagsríkin komast yfir
erfiðleikana vegna styrkja til landbúnaðar og
gífurlegs fjárlagahalla. Á næstu árum ræðst
svo hvort framtíðarsýn Winstons Churchill
um Bandaríki Evrópu verður að veruleika
eða ekki.
Sumir eru þegar farnir að setja fram
spurningar í þessum dúr: Ætlar ísland að
verða útundan og utanveltu viðskiptalega,
herfræðilega og pólitískt? Náum við sér-
samningum við EB, drögumst við ófrávíkj-
anlega inn í samruna Evrópuþjóðanna eða
eigum við þegar að fara að kynna okkur og
undirbúa aðild að EB?
Enginn stjómmálaflokkanna fæst enn til
að gæla við hugmyndir um aðild að EB í
framtíðinni en það liggur skýrt fyrir að sam-
skiptin við bandalagið fara vaxandi og þá
verður ekki undan því vikist að gefa eftir á
einhverjum sviðum. Enginn hefur enn treyst
sér til að benda á hvaða tilslakanir íslending-
ar hafa efni á að gera. Öðm vopni hampaði
einn viðmælandi ÞJÓÐLÍFS:„Við eigum að
setja fram þá spurningu,"sagði hann, „hvort
Evrópuþjóðimar ætli að skilja okkur eftir og
ýta okkur í flasið á Bandaríkjamönnum -
sem voru vel að merkja að ganga frá undir-
ritun með Kanadamönnum um fríverslunar-
svæði fyrir vestan okkur."
MEÐ EÐAÁMÓTI
BANDARÍKJUNUM
Útflutningsrisamir tveir, Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna og sjávarafurðadeild SIS,
hafa einokað fiskútflutninginn til Bandaríkj-
anna og vegna pólitískrar helmingaskipta-
stjómar Framsóknar og Sjálfstæðisflokks
hefur þessi staðreynd reyrt niður íslenska
utanríkisviðskiptastefnu. Gunnar Helgi
Kristinsson, segir í riti sínu að stjómvöld hafi
markvisst hyglað þessum stóm útflutnings-
aðilum, með takmörkunum á veitingu út-
flutningsleyfa. Undanfarin ár hefur hlutdeild
Bandaríkjanna í útflutningi landsins stór
minnkað á sama tíma og mikilvægi Evrópu-
markaðarins þenst út. Það er athyglisvert að
skv. hagtölum Seðlabankans um verðmæti
útflutnings eftir einstökum markaðssvæð-
um, hefur það nánast staðið í stað í Banda-
ríkjunum á síðustu ámm en margfaldast á
markaðssvæði EB. Verðmæti útflutnings til
EB-landa á fyrstu þremur ársfjórðungum
síðasta árs var nálega jafnmikið og allt árið
þar á undan eða 23.3 miljarðar (f.o.b.) og
hafði aukist úr 13 miljörðum frá árinu 1985
miðað við skráð gengi á hveijum tíma. Þessar
breyttu aðstæður kunna að gjörbreyta
gamalgróinni utanríkispólitík íslendinga og
neyða hagsmunaaðila og stjómmálamenn til
að velja á milli vesturs og austurs í stjómmál-
um, viðskiptum og öryggismálum.
• Ómar Fríðríksson
28