Þjóðlíf - 01.05.1991, Blaðsíða 23

...„Kynin viðruðu sig á bökkum Moldár og stuttu pilsin voru afar áberandi og útlendingar borðuðu fínan mat á fínum stöðum og stemmningin
minnti á leikrit sem samið var fyrir hundrað árum og heitir Vorvakning... “
bergi sem sneri út að Elbu; hún talaði með
tékkneskum framburði og rangri mál-
fræði og sagði ekki orð umfram það sem
hún þurfti að segja. Þetta var villa í Jug-
end-su'l aldamótanna, stór og mikil með
hárri hvelfingu; hún var afar köld enda
hitinn utandyra varla yfir frostmarki að
næturlagi þarna við Elbubakka um mán-
aðamótin apríl/maí 1991. Ég velti því fyrir
mér þarna í þessu húsi hvers vegna konan
væri svona laus við minnsta traust á
ókunnugum manni: ég komst ekki að
neinni niðurstöðu en velti einkum fyrir
mér tveimur möguleikum; annaðhvort
hafði hún óttast svona um eign sína í ríki
kommúnismans ellegar hafði hún eignast
húsið fyrir atbeina kommúnískra tengsla
og óttaðist núna reikningsskilin.
Ég er ennþá að velta þessu fyrir mér.
Prag er ekki nema 140 kílómetra frá
Dresden en leiðin liggur yfir
Bæheimsfjöllin í um 1000 metra hæð þar
sem áður voru Súdetahéruðin — á leiðinni
er minnismerki um ógnarstjórn nasista:
útrýmingarbúðirnar í Theresienstadt.
Þetta voru rammgerðar búðir, reistar úr
múrsteini og þær standa ennþá í heilu lagi
ólíkt flestum öðrum slíkum búðum. Þess
vegna er fortíð þeirra mjög nálæg. Þarna
eru klefarnir allir ennþá og bekkirnir
þunnu og á þeim lágu 60 manns í einum
klefa, þarna eru læknaherbergi, lík-
brennsluofnar, þrælkunarvagnar sem
dregnir voru af föngum og gestir þessa
staðar þurfa ekki að beita ímyndunarafl-
inu til að sjá fyrir sér það sem þarna gerð-
ist: lækningastofan kemur í hugann, þar
er afar þunnur, nakinn trébekkur í nöktu
steinherbergi undir glæru ljósi við hliðina
á 60 manna herbergjunum og á honum
nokkur málmtól og mjög þykkir læknis-
hanskar úr svörtu gúmmíi sem minna á
þétta vettlinga til byggingarvinnu. Þarna
voru gerðar tilraunir með frjósemi, augn-
lit og úthald manneskjunnar í hita og
kulda.
í Tékkóslóvakíu tala menn núna um
stundina núll, upphafspunkt þess sem
verður. Þar er verið að koma gömlu ríkis-
fyrirtækjunum í einkaeign og þjálfa
stjórnendur og starfsmenn í lögmálum
markaðarins — fjármálaráðherrann
Václav Klaus er talsmaður hreinnar
markaðshyggju í stíl Friedmanns. I Ték-
kóslóvakíu hefur engin myntbreyting átt
sér stað eins og í Austur-Þýskalandi og
verðlag er því vitaskuld mjög lágt á vest-
rænan mælikvarða; þar eru meðallaunin
2700 tékkneskar krónur á mánuði sem
svarar til um 200 þýskra marka eða 7000
íslenskra króna. Andspyrna verkalýðs-
hreyfingarinnar sem tengdist gamla
Kommúnistaflokknum er mikil við hug-
myndir fjármálaráðherrans og miðast við
að varðveita sem flest störf.
n þrátt fyrir lág laun og ótryggt at-
vinnuástand var alþjóðlegur frídagur
verkalýðsins í Prag afar rólegur: þar voru
engar áberandi samkomur í miðbænum.
Öðru nær. Fólk spókaði sig í svölu vor-
veðrinu og á Café Slavia sátu margir, kyn-
in viðruðu sig á bökkum Moldár og stuttu
pilsin voru afar áberandi. Utlendingar
borðuðu fínan mat á fínum stöðum fyrir
lítinn pening og stemmningin minnti á
leikrit sem samið var fyrir hundrað árum
og heitir Vorvakning og er um það að allir
eigi að vera eins og þeir vilja sjálfir að þeir
séu og þetta leikrit kom í huga þess sem
þetta skrifar en þegar hann sá ljóshærðu
stúlkuna á svörtu regnkápunni þá kom
líka í huga hans lítið ljóð um augnablikið
og andartakið sem einu sinni var ort af
manni sem spáði fyrir um framtíðina og
það kerfi sem mótaði þessa borg þar til í
hitteðfyrra:
Augun í stórborginni, heitir það.
0
ÞJÓÐLÍF 23