Læknablaðið : fylgirit - 01.04.2008, Blaðsíða 11

VÍSINDAÞING SKÍ/SGLÍ
FYLGIRIT 55
E-11 Rof á vélinda á Landspítala 1980-2007
Halla Viðarsdóttir', Sigurður Blöndal2, Tómas Guðbjartsson2-3
'Hjarta- og lungnaskurðdeild, 2skurðlækningadeild Landspítala, 3lækna-
deild Háskóla Islands
hallavi@landspitali.is
Inngangur: Rof á vélinda er sjaldgæfur og oft lífshættulegur
kvilli sem getur verið sjálfsprottinn eða komið eftir áverka.
Meðferð er langoftast fólgin í skurðaðgerð þar sem reynt er að
hefta útbreiðslu sýkingar í miðmæti og blóðeitrun sem oft fylgir
í kjölfarið. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna faralds-
fræði rofs á vélinda og árangur skurðaðgerða á Landspítala á 28
ára tímabili.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn á öllum sjúk-
lingum með rof á vélinda 1980-2007. Upplýsingar fengust úr
sjúkraskrám og miðuðust útreikningar á lifun (hráar tölur) við
31. desember 2007 en meðaleftirfylgni var 69 mánuðir.
Niðurstöður: Alls greindust 27 sjúklingar, meðalaldur 62 ár
(bil 7 mán.-90 ár), 15 karlar. Orsök var af læknisvöldum í 14 til-
vikum (54%), oftast eftir vélindavíkkun (n=7) og magaspeglun
(n=3). Sjálfkrafa rof greindist hjá átta sjúklingum (31%) og 4
(15%) höfðu rof vegna aðskotahlutar. Rof á brjóstholshluta vél-
inda greindist hjá 15 sjúklingum (68%), 4 í kviðarhols- (18%) og
3 (14%) í hálshluta. Undirliggjandi sjúkdómur í vélinda var til
staðar hjá 12 sjúklingum, langoftast þrenging. Af 27 sjúklingum
greindust 4 við krufningu, 10 fengu eingöngu sýklalyfjameð-
ferð, og fjórir fengu að auki brjóstholskera en þurftu síðar í
brjóstholsaðgerð. Alls fóru því 16 sjúklingar í opna skurðaðgerð,
þar sem miðmætið var opnað og lagðir inn brjóstholskerar. í
átta tilfellum var að auki lögð út stómía á maga og komið fyrir
næringarlegg í smágimi. Þrír sjúklingar fengu T-kera í vélinda,
í 5 tilfellum var saumað yfir rofið. Tíminn frá rofi að aðgerð var
var að meðaltali 22 klst., (bil, 2 klst.-7 d.), en 11 sjúklingar fóru í
aðgerð innan 24 klst. Átta sjúklingar fengu alvarlega fylgikvilla
og 5 þurftu enduraðgerð. Alls lágu 16 sjúklingar á gjörgæslu og
miðgildi legutíma voru 4 dagar (bil 1-41). Heildarlegutími voru
16 dagar (bil 9-83). Af 27 einstaklingum eru 16 á lífi og mældist
1 og 5 ára lifun 81 og 65%. Fimm einstaklingar létust af völdum
rofs á vélinda (19%).
Ályktun: Tíðni vélindarofs virðist svipuð hér á landi og í
nágrannalöndum okkar. Rofið er oftast af læknisvöldum og
staðsett í brjóstholshluta vélinda. Stór hluti sjúklinganna (19%)
lætur lífið eftir vélindarof.
E-12 Afdrif sjúklinga með óútskýrða kviðverki á bráða-
móttökum Landspítala
Ómar Sigurvin', Guðjón Birgisson2, Margrét Oddsdóttir1,2
‘Læknadeild Háskóla íslands, 2skurðlækningadeild Landspítala
osg2@hi.is
Tilgangur: Erlendar rannsóknir sýna að hjá 80% sjúklinga sem
útskrifast með greininguna óútskýrðir kviðverkir (non-specific
abdominal pain; NSAP) lagast verkurinn af sjálfu sér. Þetta hefur
ekki verið kannað hérlendis. Tilgangur rannsóknarinnar var að
kanna afdrif sjúklinga sem útskrifaðir eru með sjúkdómsgrein-
inguna óútskýrðir kviðverkir og skoða hvað einkenndi þennan
hóp.
Efni og aðferðir: Rannsóknin er aftursæ og samanstóð rann-
sóknarhópurinn af sjúklingum sem fengið höfðu ICD-10 grein-
ingamar R10.0-R10.4, á bráðamóttökum Landspítala árið 2005.
Litið var á endurkomur þessara sjúklinga næstu 12 mánuði, út
árið 2006.
Niðurstöður: Alls fengu 1435 einstaklingar greininguna óút-
skýrðir kviðverki árið 2005 og var meðalaldur 40,6 ár (1-99
ár; staðalfrávik 19,82 ár). Innan árs frá fyrstu komu, komu 112
sjúklingar (7,8%) aftur vegna kviðverkjanna, þar af voru 35 karl-
ar og 77 konur. Meðallengd einkenna við fyrstu komu var 4,5
sólarhringar. Af 112 manns töldust 27 (24%) fá töf á greiningu
við fyrstu komu en 85 (76%) fengu næga uppvinnslu. Marktækt
hærra hlutfall karla var f hópnum sem fékk töf á greiningu
miðað við næga uppvinnslu. Mestur munur á hlutfalli hópanna
var frá miðnætti og fram til 10 um morgun. Við seinni komu
fóru 17 (63%) í aðgerð, 8 (30%) fengu seinkaða meðferð, en hjá
2 (7%) hafði greiningartöfin ekki áhrif á meðferð. Algengustu
seinni greiningar voru gallsteinar (33%), botnlangabólga (19%),
krabbamein (7%) og brisbólga (7%).
Ályktanir: Tæp 8% (112) sjúklinga sem fá greininguna óútskýrð-
ir kviðverkir leituðu aftur á bráðamóttöku Landspítala vegna
sömu einkenna. Um fjórðungur (27 af 112) þeirra höfðu fengið
ófullnægjandi uppvinnslu við fyrstu komu. Hæst var hlutfallið
um nætur og fyrri hluta morguns. Frekari skoðun á niðurstöð-
um sem þessum geta leitt í ljós hvemig bæta megi gæði þjónustu
á bráðamóttöku.
E-13 Blöðruhálskirtilskrabbamein á íslandi fyrir og eftir
upphaf PSA-mælinga: Leiðir óformleg skimun til ofgreining-
ar?
Tryggvi Þorgeirsson', Eyþór Öm Jónsson1, Jón Gunnlaugur Jónasson2-3,
Elínborg J. Ólafsdóttir2, Eiríkur Jónsson4, Laufey Tryggvadóttir2
’Læknadeild Háskóla íslands, 2Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
íslands, 3rannsóknarstofu í meinafræði, 4þvagfæraskurðdeild Landspítala
tryggvt@hi.is
Inngangur: Greining og meðferð krabbameins í blöðruhálskirtli
getur haft alvarlegar afleiðingar. Því væri það áhyggjuefni ef
vaxandi nýgengi skýrðist einkum af aukinni leit og meinum
sem aldrei hefðu valdið einkennum. í rannsókninni eru metin
umfang og áhrif óformlegrar skimunar sem fylgt hefur tilkomu
svokallaðra PSA (e. Prostate Specific AnffgeuJ-mælinga.
Efniviður og aðferðir: Upplýsingar um nýgengi og dánartíðni
1983-2002 fengust frá Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
íslands. Upplýsingar um TURP-aðgerðir (e. Transurethral
Resection of the Prostate), nálarsýnatökur og PSA-mælingar voru
sóttar til viðeigandi rannsóknarstofa í meina- og meinefnafræði.
Upplýsingar um stig og gráðu sjúkdómsins fengust úr fyrri
rannsókn fyrir greiningarárin 1983-87 (370 sjúklingar) og var
aflað úr sjúkragögnum fyrir tímabilið 1996-98 (420 sjúklingar)
til samanburðar.
Niðurstöður: PSA-mælingar hófust 1988 og voru 35.200 á hverja
100.000 karla >50 ára árið 2002. Á tímabilinu fækkaði TURP-
aðgerðum um helming en fjöldi nálarsýna nær fjórfaldaðist.
LÆKNAblaðið 2007/93 1 1