Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.2008, Blaðsíða 14

föstudagur 4. júlí 200814 Helgarblað DV
Undanfarar Obama
Það er engum blöðum um það að fletta að Barack Obama hefur komist lengra í bandarískum stjórnmálum en
nokkur annar blökkumaður. En fjöldi annarra hefur varðað vegferð hans, allt frá lokum þrælahalds í Banda-
ríkjunum, í umhverfi sem litaðist af aðskilnaði og aftökum án dóms og laga.
Óhætt er að fullyrða að vegferð þel-
dökkra Bandaríkjamanna til jafn-
réttis hefur verið löng og ströng. Þó
Barack Obama sé ekki fyrsti þel-
dökki Bandaríkjamaðurinns til að
berjast um embætti forseta lands-
ins hafa undanfarar hans ekki náð
viðlíka langt í því ferli. Jafnvel í dag
eru svartir öldungadeildarþingmenn
tiltölulega fáir. En ef horft er til baka,
til þess tíma þegar þrælahald var af-
numið í Bandaríkjunum, má finna
svarta baráttumenn sem risu til virð-
ingar í umhverfi sem var þeim mikl-
um mun fjandsamlegra en tíðkast í
dag.
Árið 1863 þegar endi hafði verið
bundinn á þrælahald í Bandaríkj-
unum gerðu ný lög og breytingar á
stjórnarskrá landsins Hiriam Revels
kleift að sækja um sæti í öldunga-
deildinni og árið 1870 varð hann
fyrsti þeldökki þingmaðurinn í full-
trúadeild Bandaríkjanna er hann var
kosinn á þing Mississippifylkis.
Flúði á vit frelsis
Sem fyrr segir hafa einungis örfá-
ir þeldökkir Bandaríkjamenn feng-
ið sæti í öldungadeildinni eða orð-
ið ríkisstjórar síðan þrælahald var
afnumið. Ef einhverjir þeirra voru
orðaðir við forsetaembættið var ljóst
frá byrjun að möguleikar þeirra voru
litlir.
Einn þeirra var Frederick Dougl-
as. Douglas fæddist inn í þrælahald
í Maryland árið 1818. Hann lærði að
lesa á laun, en á þeim tíma var ólög-
legt fyrir blökkumann að kunna að
lesa. Einnig stóð hann oft á tíðum
uppi í hárinu á eiganda sínum og
hlaut fyrir vikið ítrekaðar hýðingar.
Frederick Douglas flúði á vit frels-
is til New York 1838 og þangað kom-
inn lagði hann stund á fyrirlestra-
hald, gerðist blaðaútgefandi og varð
talsmaður afnáms þrælahalds og
aukinna réttinda til handa konum.
Sjálfsævisaga hans varð metsölu-
bólk. Hann var ráðgjafi Abrahams
Lincoln, þáverandi forseta, í þræla-
stríðinu og flutti hrífandi ræðu við
jarðarför Lincolns.
Árið 1872 bauð Victoria Wood-
hull sig fram til forseta og tilnefndi
Frederick Douglas sem varaforseta-
efni sitt. Douglas þvertók fyrir að
hann væri á sama vagni og Wood-
hull, enda yfirlýstur stuðningsmaður
Ulysses Grant, sitjandi forseta. Dou-
glas bauð sig aldrei fram til forseta-
embættisins.
Tímar ólgu og aðskilnaðar
Í kjölfar þrælastríðsins tóku við
áratugir ólgu og aðskilnaðar sem
heftu þátttöku þeldökkra í stjórn-
málum auk þess sem hengingar án
dóms og laga tíðkuðust í miklum
mæli. Engu að síður afrekuðu tveir
blökkumenn að hljóta sæti í öld-
ungadeildinni.
Árið 1932, 1936 og 1940 bauð
verkalýðsbaráttumaðurinn James
Ford sig fram til embættis varaforseta
Bandaríkjanna fyrir hönd kommún-
istaflokksins. Flokkurinn fékk innan
við eitt prósent atkvæða árið 1932, en
margir blökkumenn hrifust af stað-
festu hans til að binda enda á kyn-
þáttamisrétti auk þess sem flokkur-
inn barðist fyrir hag verkamanna.
En framboð blökkumanna til for-
setaembættisins vakti á þeim tíma
hlátur í huga flestra Bandaríkja-
manna, sem þótti hugmyndin frekar
langsótt.
En það átti eftir að breytast og
þegar samtökum um aukin borg-
araréttindi handa blökkumönnum
og rétt þeirra til að kjósa í Suðurríkj-
unum óx fiskur um hrygg var þess
skammt að bíða að blökkumenn
gengju að kjörborðinu. Sú varð raun-
in árin upp úr 1964.
Tímabil kommúnista og
kvenna
Eldridge Cleaver, sem var leið-
togi herskárra samtaka, Black Power,
bauð sig fram til forsetaembættisins
árið 1968 undir formerkjum auk-
inna boragarréttinda og andstöðu
við stríðsrekstur Bandaríkjanna í Ví-
etnam. Sama ár bauð sig fram að-
gerðasinninn og skemmtikrafturinn
Dick Gregory, af hálfu flokks frelsis
og friðar. Flokkur Gregorys var af-
sprengi flokks Cleavers.
Fyrsta blökkukonan sem steig
fram á sjónarsviðið sem forsetaefni
var kommúnistinn Charlene Mit-
chell, en hún bauð sig fram í tveim-
ur fylkjum árið 1968. Fjórum árum
síðar sóttist Shirley Chisholm eft-
ir útnefningu demókrataflokksins
til forsetaframboðs, en hún státaði
af því að vera fyrsta blökkukonan í
sögu Bandaríkjanna sem kosin var í
fulltrúadeildina.
Höfðu ekki erindi sem erfiði
Meðal þeirra blökkumanna
sem reynt hafa við forsetaembætti
Bandaríkjanna má nefna prestinn
Jesse Jackson, Lenoru Fulani, Alan
Keyes og prestinn Al Sharpton. Af
þeim komst demókratinn Jesse Jack-
son hvað lengst. Hann vann forkosn-
ingar í fimm fylkum árið 1984 og
árið 1988 bætti hann um betur þeg-
ar hann hafði sigur í ellefu fylkjum.
Jackson hefur lengi verið talsmaður
réttinda blökkumanna og sagði að
Barack Obama „hlypi síðasta áfanga
í maraþoni“ sem hefði varað svo ára-
tugum skipti.
Lenora Fulani var fyrsta blökku-
konan sem státaði af því að nafn
hennar var á kjörseðlum í fimmtíu
fylkjum, árið 1988. Alan Keyes barð-
ist fyrir útnefningu repúblikana árið
1996 og 2000 og séra Al Sharpton
reyndi við útnefningu demókrata
árið 2004.
Enginn þeirra hafði erindi sem
erfiði, en varast skal að vanmeta
viðleitni þeirra. Barack Obama siglir
nú í kjölrák fjölda þeldökkra Banda-
ríkjamanna og hvort sem hann
kemur til með að fylla flokk þeirra
sem fóru bónleiðir til búða þeg-
ar upp er staðið er engum blöðum
um að fletta að hann hefur stigið eitt
stærsta skref sem nokkur banda-
rískur blökkumaður hefur stigið í
sögu landsins, hvort heldur sem er
í almennu tilliti eða með tilliti til
stjórnmála.
KOlBeinn þOrsTeinssOn
blaðamaður skrifar: kolbeinn@dv.is
Frederick Douglas flýði á vit frelsis og
var ráðgjafi abrahams lincoln.
séra Jesse Jackson státar af bestum
árangri undanfara Obama.
lenora Fulani fyrsta blökkukonan sem
bauð sig fram í öllum fimmtíu fylkjum
Bandaríkjanna.
Barack Obama Kominn langan veg frá brautryðjendum blökkumanna.
Í kjölfar þrælastríðsins tóku við áratugir ólgu og aðskilnaðar sem heftu þátttöku þel-
dökkra í stjórnmálum auk þess sem hengingar án dóms og laga tíðkuðust í miklum
mæli. Engu að síður afrekuðu tveir blökkumenn það að hljóta sæti í öldungadeildinni.