Ægir - 01.03.2005, Blaðsíða 30

30
G E Y M S L A S J Á VA R A F U R Ð A
Gæðarýrnun og tjón vegna
galla í lausfrystum vörum hafa
verið algeng. Slík tjón geta valdið
allt að 20 til 40% verðfellingu á
söluverðmæti afurðanna. Helstu
gallar sem kaupendur afurðanna
kvarta undan eru að varan sé þurr,
að hrím sé í pakkningum, að fisk-
bitar séu frosnir saman (klump-
un) og mikill vökvi renni af fisk-
inum við þiðnun (drip) eða að
fiskurinn sé þránaður. Allir þessir
gallar koma fram eftir að búið er
að frysta vöruna og myndast í
geymslu- og/eða flutningaferli
hennar. Það sem orsakar helst
þessa galla er of hátt hitastig og
of miklar sveiflur á hitastigi í
geymslu- og/eða flutningaferlinu.
Á hverju ári er efnt til nokk-
urra dómsmála vegna tjóns af
völdum þessara galla, þar sem
framleiðandi afurðanna höfðar
mál á hendur flutningsaðila
vegna verðfellingar á henni eða
skaða, sem hann telur að hafi orð-
ið í flutningaferlinu. Í þessum
málum er sönnunarbyrðin oft erf-
ið, þar sem ekki er vitað með
fullri vissu hvernig ástand vör-
unnar var fyrir flutninginn, þ.e.
hugsanlega mynduðust gallarnir í
geymslum framleiðandans, en
ekki í gámum flutningsaðilans.
Markmið þessa verkefnis var að
finna lausnir til að lágmarka
gæðarýrnun lausfrystra sjávaraf-
urða í geymslu- og flutningaferli
þeirra.
Í kjölfar greiningar á gæðarýrn-
un var rannsakað eðli íshúðar ut-
anum lausfrysta fiskibita, þar sem
íshúð verndar afurðirnar gegn
þornun. Greining leiddi einnig í
ljós að umtalsverður munur er
bæði á gæðum frystigeymslna og
milli mismunandi tegunda frysti-
gáma, þegar horft er til tíðni
hitastigssveiflna og meðalhita.
Í framhaldi af greiningunni var
hönnuð geymslu- og flutninga-
stýring, sem lágmarkar hitasveifl-
ur, en meðalhita er hægt að stýra
handvirkt. Í geymslu- og flutn-
ingastýringunni er fólgin for-
gangsröðun viðkvæmra og verð-
mætra afurða í ákveðnar frysti-
geymslur eða frystigáma, eftir
eiginleikum þeirra.
Efni og aðferðir
Til að ná fram sem bestum ár-
angri var sett upp vel skilgreint
verkefni í samstarfi við Eimskip,
HB-Granda og Brim til að greina
aðstæður í geymslu- og flutn-
ingaferlinu.
• Notaðir voru 100 hitasíritar
til að mæla hitaþróun í
geymslu- og flutningaferlinu.
Nemunum var dreift jafnt
yfir gólfflöt og í efstu hillur
geymslna Eimskips, HB-
Granda og Brims og í gáma
Eimskips.
• Í kjölfar mælinga var hita-
þróun greind í geymslum og
gámum Eimskips og geymsl-
um HB-Granda og Brims.
• Varmabreytingar gegnum
umbúðir lausfrystra sjávaraf-
urða voru greindar.
• Hrímmyndun innan pakkn-
inga afurða var greind.
• Eðli íshúðar utan um laus-
frysta fiskbita var rannsakað
og aðhvarfslíkan sniðið að
mælingum.
• Í kjölfar rannsókna á aðstæð-
um í geymslu- og flutninga-
ferlinu var útbúin stýring á
Geymslu- og flutningastýr-
ing lausfrystra sjávarafurða
Á síðustu árum hefur verið mikil þróun í vinnslu á frosnum flökum í
bolfiskvinnslu og er ekki lengur verið að framleiða heil flök í eins rík-
um mæli og áður, heldur lausfrysta flakabita og er hnakkastykkið sent
sér út ferskt með flugi. Einnig fer vaxandi hluti flaka í framleiðslu á
léttsöltum flökum sem eru síðan lausfryst. Á þeim tíma sem verið var
að flytja flök út sem blokkfryst í miklum mæli höfðu hitasveiflur ekki
sýnanleg áhrif á gæði vörunnar. En með mikilli aukningu lausfrystra
afurða þarf að huga meira að frystigeymslum og vali á réttasta hitastigi
til að tryggja sem stöðugasta hitastig og stuðla þannig að sem minnstri
hrímmyndun.
Þróun hitastigs innan umbúða sem utan
-22,00
-20,00
-18,00
-16,00
-14,00
-12,00
-10,00
Tími
°C
Utan pakkninga
Inni í pakkningum
Mynd 1. Þróun hitastigs inni í miðju 5 kg ufsapakkninga og utan þeirra. Mælitímabil-
ið eru tvær vikur.
#2"


"
3$
((
44567879
aegirmars2005-3tbllaga› 8.4.2005 8:27 Page 30