Ægir - 01.07.2009, Qupperneq 24

24
F R É T T I R
Útgerðarsögu Vestmannaeyja gerð skil í nýrri Árbók Ferðafélags Íslands 2009:
Auðugir eftir eina vertíð
„Ef menn voru heppnir á fyrstu
árum vélbátanna voru þeir eftir
eina vertíð orðnir auðugir
menn á þeirra tíma mælikvarða
og áttu stundum bæði hlut í
nýjum bát og íbúðarhús eftir
vertíðina. Blásnauðir menn,
sem höfðu verið bundnir vista-
böndum í fæðingarhreppi sín-
um urðu á skömmum tíma efn-
um búnir og umsvifamiklir út-
vegsmenn.“ Þetta segir Guðjón
Ármann Eyjólfsson fyrrverandi
skólastjóri Skólamannaskólans
í Vestmannaeyjum í Árbók
Ferðafélags Íslands árið 2009.
Bókin fjallar að þessu sinni um
Eyjarnar, er rúmlega 300 blað-
síður og prýdd fjölda ljósmynda
og korta. Útgáfa árbóka FÍ
hverju sinni vekur jafnan at-
hygli enda er mikið lagt í út-
gáfu bókanna.
Ótrúleg fjölgun íbúa
Náttúrufari í Eyjum, jarðfræði,
flóru og fánu eru gerð góð
skil í bókinni – sem og fugla-
lífi. Þá er fjallað um úteyjar
en ekki síst mannlífið og út-
gerðina í Eyjum. Þannig segir
Guðjón Ármann að eftir vél-
bátavæðingu flotans eftir 1906
hafi orðið „… ótrúleg fjölgun
íbúa í Vestmannaeyjum. Á
einum áratug, frá árinu 1901
til og með 1910, tvöfaldaðist
íbúatalan og fjölgaði um 712
manns. Árið 1910 voru íbúar í
Vestmannaeyjum 1.319. Þang-
að streymdi nú framsækið
dugnaðarfólk úr nærsveitum,
stórfjölskyldur með átta til tíu
börn, allt fólk á besta aldri,
sem settist að í Vestmannaeyj-
um,“ útskýrir Guðjón í bók
sinni. Þetta segir hann hafa
verið fólk undan Eyjafjöllum,
úr Mýrdal, Árnesþingi og
Skaftafellssýslum, af Snæfells-
nesi og frá Austfjörðum. Um
miðja tuttugustu öldina hafi
fólk víða af norðanverðu
landinu flust til Eyja.
„Þetta var ungt, fátækt fólk
sem var ákveðið í að skapa
sér framtíð í Eyjum sem það
líka gerði með umtalsverðum
umsvifum á sviði sjómennsku,
útgerðar og veiðarfæragerðar
á síðari hluta 20. aldar og
fram á þennan dag,“ segir í
bókinni.
Brautryðjendur á mörgum
sviðum
Í árbókinni gerir Guðjón Ægir
nýsköpunarstjórnina svo-
nefndu og áherslur í atvinnu-
málum að sérstöku umfjöllun-
arefni. Ríkisstjórnin sem tók
við völdum í lok síðari heims-
styrjaldar að 300 milljónum
króna af gjaldeyriseign Ís-
lendinga skyldi varið til að
styrkja atvinnuveginn og þar
með endurnýja fiskiskipaflot-
ann. Eyjamaðurinn Jóhann Þ.
Jósefsson var sjávarútvegsráð-
herra í þessari stjórn. Í krafti
aðgerða nýsköpunarstjórnar-
innar voru tveir togarar keypt-
ir til Eyja; Elliðaey og Bjarna-
ey, sem komu 1947 og 1948.
Þrátt fyrir fín aflabrögð og
góðan mannskap gekk útgerð
þeirra ekki sem skyldi og
voru þeir seldir nokkrum ár-
um síðar. Hinir hefðbundnu
vertíðarbátar voru því uppi-
staðan í skipastól Eyjamanna
næstu árin. Fyrsti togari Eyja-
manna var Vestmannaey sem
var einmitt á leið til landsins
þegar eldgosið hófst á Heima-
ey í janúar 1973.
Um útgerð í Eyjum á árun-
um eftir gos segir Guðjón að
Eyjamenn hafi eignast marga
togara, fullkomin skip með
vinnslu og frystingu um borð.
Einnig hafi þau skip sem gerð
voru út til veiða á síld og
loðnu verið endurnýjuð og
séu nú margfalt stærri en þau
skip sem stunduðu þessar
veiðar áður fyrr. Auk þess
hafi útgerðarmenn í Eyjum
verið brautryðjendur á mörg-
um sviðum, til dæmis í veiði
á kolmunna, skötusel og fleiri
fisktegundum.
Fækkað og stækkað
„Á seinni árum hafa fiskiskip-
in stækkað og þeim hefur
fækkað. Í árslok 2007 voru 65
fiskiskip skráð í Vestmanna-
eyjum og var stærsta skipið
Guðmundur VE, 2.490 brúttó-
tonn. - Þessi fríði floti er
órækast vitni um þá þróun
sem hefur átt sér stað síðan
1906 að vélvæðing bátaflotans
hófst og inn til hafnar komust
varla áraskip með 18 manna
áhöfn og báru mest um eitt
tonn af fiski,“ segir í Árbók
Ferðafélags Íslands 2009.
Eyjapeyjar. Á myndinni eru gamlir bekkjarbræður og vinir úr Gagnfræðaskóla Vestmannaeyja 1948 til 1951 sem voru Guðjóni
Ármanni, skólabróður sínum, til halds og trausts í árbókarskrifum. Frá vinstri talið Sigurgeir Jónasson, sem þekkir vel til í
Álsey, Magnús Bjarnason, Bjarnareyingur, höfundurinn Guðjón Ármann Eyjólfsson, gamall Bjarnareyingur sem sömuleiðis er
gagnkunnugur í Brandi, Suðurey, Álsey. Þá Helgi Magnússon, Álseyingur og Friðrik Ásmundsson, sem aðstoðaði höfundinn við
gerð korts af miðunum umhverfis Heimaey. Lengst til hægri er Hávarður Birgir Sigurðsson sem var heimildarmaður höfundar í
skrifum um Elliðaey og Heimaey.
Ólafur Örn Haraldsson, forseti Ferðafélags Íslands, afhendir Elliða Vignissyni, bæj-
arstjóra í Vestmannaeyjum, fyrsta eintakið af árbókinni ásamt kortum af Eyjunum
sem útbúin voru vegna bókarinnar.