Tímarit Máls og menningar - 01.03.1978, Page 91

Bandaríkin og mannréttindi í þriðja heiminum
legri þætti vestrænnar hugmyndafræði, en þau sömu öfl sem hafa um langt
árabil gefið „fjárfestingarandrúmsloftinu“ forgang fram yfir mannrétt-
indin munu áfram ráða leiksviði stjórnmálanna. Einlægir siðboðendur sem
eru við völd munu reka sig á það að „viðskiptatraustið" sígur ískyggilega
þegar þeir ganga of langt í mannúðarátt,17 þótt ekki sé nema í orði. Hver
svo sem tilgangur þeirra er, þá er svigrúm þeirra mjög takmarkað.
Mannréttindabarátta Carters — ólíkt meiri í orði en í verki — hefur
til þessa verið tiltölulega öflug gegn sovéskum mannréttindabrotum og
dauf eða óveruleg gagnvart mannréttindum í skjólstæðingslöndum Banda-
ríkjanna. Carter hefur skrifað Sakharov bréf og tekið persónulega á móti
Bukovsky, en hann hefur ekki virt frú Allende viðlits. Barátta hans hafði
áhrif á afstöðu Sovétríkjanna, en ekki hvað mannréttindi varðar, hún hefur
fremur stuðlað að því að auka grunsemdir sovétmanna um að Bandaríkin
stefni að því að auka vígbúnaðarkapphlaupið. Þrátt fyrir það að Carter
beitti öllum áhrifum sínum í þinginu nægði það ekki til að koma í veg
fyrir að hið íhaldssama þing greiddi atkvæði gegn aðstoð við Kúbu, Víet-
nam, Mosambique og mörg önnur ríki, sem eru vinstrisinnuð, en með því
að veita áfram aðstoð við fasísk leppríki. Mannréttindahreyfing Carters
hefur því í reynd, hver svo sem tilgangur hans var, orðið til þess að auka
kaldastríðsspennuna; áhrifin á mannréttindin innan áhrifasvæðis Banda-
ríkjanna hafa verið í lágmarki.
En þrátt fyrir það að hin nýja siðahyggja sé ekki líkleg til að hafa mikil
áhrif á stöðu mannréttinda, gemr hún vel verið nytsamlegt áróðurstæki.
Eftir skelfingarnar í Indókína var þörf á stórbrotnum aðgerðum til að
endurreisa þá mynd amerískrar velvildar sem hefur verið hvað gagnlegust
við að afla meðreiðarsveina og auka auðsveipni í þessu rækilega innrætta
þjóðfélagi. Þegar því marki er náð munu Bandaríkin geta horfið afmr til
þeirrar utanríkisstefnu sem hefur það að höfuðviðfangsefni að standa vörð
um alþjóðlega hagsmuni amerísks fjármagns.
En þrátt fyrir allar þessar staðreyndir er ef til vill unnt að ná einhverj-
um svolitlum árangri í átt til mannréttinda í skjóli hinnar nýju áróðurs-
herferðar. Aherslan á mannréttindi gemr t. d. gefið mönnum tækifæri,
sem hafa raunverulegan áhuga á málefninu. Þeir geta t. d. tileinkað sér hin
nýju áróðursbrögð og eiga að gera það, til þess að reyna að draga úr kúgun
og þjáningum í löndum ógnarstjórna. Kannski tekst þeim líka að hafa
einhvern stuðning út úr stjórnmálaöflum í Bandaríkjunum, sé hann ekki
óhóflega dýr — sem er vissulega meira en nokkrar vonir stóðu til á síðustu
77