Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Page 81

„Hve líf sem friðar nýtur andar rótt“
listina fyrir lífið,“ mætti orða þessa afstöðu í frasa. Skáldskapnum er ætlað
veigamikið hlutverk í víðtækri baráttu fyrir betri heimi. Og sá skáldskapur
sem á traustan trúnað við sjálfan sig er öðrum líklegri til að geta lagt
þjóðfélagslegum hugsjónum manna og starfi nokkurt lið. Einar Bragi leggur
þetta m. a. til í viðræðum nokkurra skálda í Birtingi árið 1958:15
Eg verð að viðurkenna, að ég hef aldrei skilið við hvað menn eiga með þessu:
listin fyrir listina. Ég get ekki fallizt á að til sé annars vegar list fyrir listina,
hins vegar list fyrir lífið. Öll hlutgeng list er lífinu mikilverð, og öll óhlutgeng
„list“ er lífinu lítils virði.
Túlka má ljóð Einars „Bogmanninn“ (17—18) sem svo að gildi ólíkra
skáldskaparviðhorfa og skáldskapar sé gert að viðfangsefni. Annars koma
ofangreind viðhorf Einars fram á fjölbreytilegan en samanslunginn hátt í
allri formgerð sjálfs skáldskapar hans: í fágun máls og því næma myndmáli
sem útleggingalaust höfðar til skynjunar lesanda,16 stundum blandað mál-
töfrum sem leika á sviði hins undarlega og óröklega; í þeim enduryrkingum
á ljóðunum frá bók til bókar sem spanna allt frá breytingum á greinarmerkj-
um, orðum og línuskiptingum til umbyltinga á allri gerð ljóðs.17 En ekki síst
birtist sú afstaða Einars að baráttugildi og listgildi skáldskapar verði ekki
aðskilið í því að hann yrkir hinum mjúku gildum, því smáa og viðkvæma,
svo hljóðlega að það heyrist um allt.18 Á þann hátt er t. d. barist í ljóðinu
„Jólanótt" (54), biturri ádeilu á ofbeldi óeirandi valds gegn því fólki sem
ævinlega og alls staðar er kúgað og drepið. Neðanmáls segir um ljóðið:
„Hugsað til Víetnam, þegar Bandaríkjamenn minntust jólanna 1972 með því
að herða sprengjuregnið sem aldrei fyrr.“ Ægilegum óhugnaði úr raunveru-
leika samtímans er stillt andspænis frásögn jólaguðspjallsins af von í fæð-
ingu nýs lífs; það er samsamað hinum hrjáðu en sært til ólífis má það sín
einskis lengur gagnvart hervaldi. I þungum trega ljóðsins hægir um stund
svo á að það stendur næstum kyrrt og getur varla haldið áfram:
Og fánýt er þín leit að leiðarstjörnum:
þær leynast daprar bak við niðdimm ský,
því handa jarðarinnar jólabörnum
er jata engin til að fæðast í.
Þá er það að birtir. í krafti hinna viðkvæmu gilda er hafin barátta fyrir hönd
allra snauðra hirða með fyrirheiti um að það veika og smáa muni sigra hina
stóru illsku:
479