Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Qupperneq 91

John Fowles og Astkonan
þannig erum við svikin um „góða endinn“ á ástarsögunni; höfundurinn
bindur ekki hnútinn fyrir okkur því „það er enginn Guð til sem grípur inn í
gang mála“ (61. kafli) og ætla má að við sitjum eftir með vitundina um
frelsið til að skapa okkar eigin ástarsambönd.
Rómantík
Eins og fram hefur komið er þessi saga Fowles að stórum hluta ástarsaga.
Þó svo ástin hafi að sjálfsögðu verið mörgum helstu nútímahöfundum
hugleikin, hafa þeir lítt tíðkað að veita henni jafn mikið rúm og gert er í
þeim ástarsögum sem oftast eru flokkaðar til afþreyingarbókmennta. Það er
því ástæða til að líta nánar á þennan þátt í sögu Fowles. Skemmtilegasta
skýringin er kannski sú að með ástarsögum sínum sé Fowles að skapa farveg
fyrir erótíkina — hann hefur sjálfur lýst því yfir að hann hugsi um lífið á
mjög erótískan hátt,9 og í Mantissu leikur skáldskapargyðjan sannarlega afar
erótískt hlutverk.
Sálgreinendur myndu e. t. v. vilja tengja þessa ástarhneigð hugmyndum
sem Fowles setur fram í ritgerð um Thomas Hardy. Þar ræðir hann um
sköpunarstarf skáldsagnahöfundarins sem viðbrögð við missi er hann finni
til og haldist í hendur við glataða æsku.10 Fowles kveðst finna til mikils
skyldleika við Hardy og má sjá þess stað í verkum hans. A einum stað í
Astkonunni er raunar fjallað um Hardy sjálfan. Þar segir m. a.:
Og nú er ég kominn í skugga, og það mjög tilhlýðilegan skugga, þess
mikla skáldsagnahöfundar sem gnæfir yfir svæðið sem ég er að fjalla
um . . . Hardy varð fyrstur til að reyna að rjúfa innsiglið sem mið-
stéttin hafði sett á þær Pandóruöskjur sem hún taldi kynlífið vera . . .
En ást og kynhvöt í sögum Hardys beinast um margt í aðra átt en í verkum
Fowles. Eins og gleggst kemur fram í Jude the Ohscure (en Sue Brideshead í
þeirri bók gæti verið ein af fyrirmyndunum að Söru) sker ástin sig ekki úr
myrkri heimsmynd Hardys. Hlutverk ástarinnar í verkum Fowles minnir
meira á tvo höfunda aðra á Bretlandseyjum sem eru þó afar ólíkir honum,
þá D.H. Lawrence og Lawrence Durrell (af verkum Durrells hef ég fyrst og
fremst í huga hinn stórfenglega sagnabálk The Alexandria Quartet). Saman
mynda þeir þrjár kynslóðir höfunda sem endurvekja rómantíkina sem
róttxkt hreyfiafl í skáldsagnagerð (Thor Vilhjálmsson er eina sambærilega
dæmið í íslenskri prósagerð síðustu áratuga). Þá á ég við að ástin verður líka
umrótavaldur í félagslegum skilningi, stuggar við öðrum lífsgildum, rís gegn
viðteknu samskiptamynstri. I Astkonunni sjáum við hvernig ástarvakning
489