Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Blaðsíða 93

John Fowles og Astkonan
Það er við hæfi að lesendur og Charles sjá Söru fyrst þar sem hún stendur á
Cobbanum. Bæjarbúar telja hana vera að horfa út á hafið í bið eftir franska
lautinantinum, eins og gæti verið raunin ef þetta væri eins venjulegur
ástarróman og titillinn gefur stríðnislega í skyn. En hið raunverulega athvarf
Söru er þessi villti skógur — felustaður fyrir ástaleiki ógiftra og annað sem
ógnar siðalögmálum Viktoríutímans. Og það er í skóginum, þessu sérkenni-
lega afbrigði Edengarðsins, sem Sara fyrst „tælir“ Charles og hefst handa
við að grafa undan viðteknum hugmyndaheimi hans.
Inn í þetta fléttast svo enn einn rómantískur þáttur í verkum Fowles.
Hann hefur mikinn áhuga á riddarasögum og öðrum miðaldarómönsum, í
þeim leika bæði skógar og dulmagnað kvenfólk oft afdrifarík hlutverk sem
hafa ratað inn í verk Fowles. Krossfaraþrá riddaranna, eirðarlaus leit þeirra
að verðugum viðfangsefnum á hættuslóð, sem iðulega liggur um ókunnan
skóg, snýst oft og einatt upp í eltingarleik við lokkandi kvenveru, hvort sem
um beinan björgunarleiðangur er að ræða eður ei. Slíkt athæfi er auðvitað
vel kunnugt úr ýmsum skáldskap, en Fowles leitast við að blása í það
endurnýjuðu lífi. Eins og glöggt kemur fram í Ástkonunni álítur hann slíka
þraut skipta meginmáli fyrir sjálfskilning karlmannsins; það er ekki fyrr en
Charles hefur leitað Söru uppi eftir mikla mæðu að hann hlýtur sína
endurlausn, frelsi til að skapa eigið líf.
Kvenfrelsi eda karlremba?
Þegar veigamikill samtímahöfundur skrifar sögu þar sem margt veltur á ást
og rómantík, hlýtur hlutverk konunnar að vera í brennidepli. Ekki er
auðvelt að henda reiður á kvennapólitík Fowles í Astkonunni. Fowles er
yfirlýstur kvenfrelsissinni og fjallar öðrum þræði afar meðvitað um stöðu
kvenna. Sara er á ýmsan hátt fulltrúi kvenfrelsis í sögunni, hættuleg storkun
viktoríönskum samfélagshefðum, eins og best sést kannski á viðbrögðum
Grogans læknis og riti því sem hann lánar Charles til að lækna hann af
ástarhneigð til þessarar afbrigðilegu kvenpersónu (28. kafli). Hverskonar
tilburðir kvenna til að verða gerendur, taka ákvarðanir um eigið líf, eru
óæskilegir og grunsamlegir og það er jafnvel reynt að ljá þeim glæpsamlegt
yfirbragð.
A hinn bóginn er augljóst að saga Fowles byggir á reynsluheimi og
sjónarhóli karla. Ekki fer milli mála að raddir búktalarans eru karlkyns.
Ennfremur er það Charles sem býður upp á mesta samsömun lesenda, enda
er markmið sögunnar sjálfsþekking hans og lífsuppgjör; hann er sá riddari
sem við fylgjum á þrautagöngu. En ef við sjáum veröldina með augum
Charles, þá er það Sara sem er í sjónmáli og að því leyti dettur sagan í þá
491