Morgunblaðið - 19.12.2014, Síða 22

FRÉTTASKÝRING
Brynja Björg Halldórsdóttir
brynja@mbl.is
Ákvörðunarvald einstaklinga innan
hjónabands ræðst af möguleikum
þeirra á vinnumarkaði. Það er nið-
urstaða doktorsritgerðar hagfræð-
inganna Örnu Varðardóttur og Tom-
as Thörnqvist, sem Arna kynnti á
fundi Seðlabankans í gær.
,,Hingað til hafa heimili og fjár-
málaákvarðanir þeirra bara verið
skoðuð þannig að heimilin eru skoð-
uð sem ein eining. Þannig hefur ekki
verið litið til þess hvernig þessar
ákvarðanir eru teknar innan heim-
ilisins,“ greinir Arna frá.
Hún segir hugmyndina hafa
kviknað út frá þeirri vitneskju að
einhleypir karlar og konur taka fjár-
málaákvarðanir með mismunandi
hætti. „Þó svo að leiðrétt sé fyrir
aldri, menntun, tekjum og eignum,
sjáum við samt að konur eru var-
færnari. Þær eru með dreifðari
eignasöfn og fjárfesta síður beint í
hlutabréfum, þær fjárfesta frekar í
sjóðum. Þannig eru fjármálasöfn
þeirra áhættuminni.“ Það sé í sam-
ræmi við aðrar rannsóknir.
„Þar af leiðandi myndum við halda
að innan heimila sem samanstanda
af karli og konu, séu ólíkar skoðanir
þegar kemur að fjármálaákvörðun-
um. Meginmarkmið rannsóknarinn-
ar var að skoða hvernig þessar ólíku
skoðanir koma saman og hvað ræður
vægi ólíkra skoðana við ákvarðana-
töku,“ útskýrir hún.
Matseld ræður ekki afkomunni
Hún segir konur taka ríkari þátt í
mikilvægum fjármálaákvörðunum í
dag en áður, svo sem vegna fjárfest-
inga og lífeyrissparnaðar, þó að karl-
ar séu ennþá meira áberandi. „Sumir
segja að konur taki að mestu leyti
ákvarðanir fyrir heimilið en það er
bara þegar kemur að litlum ákvörð-
unum, eins og hvað skuli vera í mat-
inn. Þetta eru í raun ekki mikilvægar
ákvarðanir, heldur vinna. Ákvörðun
um matseld morgundagsins hefur
ekki áhrif á afkomu heimilisins eftir
tuttugu ár. Hins vegar getur ákvörð-
un um fjárfestingu ævisparnaðarins
skipt sköpum.“
Arna komst að þeirri niðurstöðu
að ákvörðunarvald, það er, hversu
mikið vald einstaklingur hefur um
ákvörðunartöku innan heimilis,
ræðst að því hvaða möguleika hann
hefur utan hjónabandsins. ,,Þessi
niðurstaða sýnir að heimilin eru ekki
bara svartir kassar. Það er eitthvað
sem gerist innan kassanna. Það er
mikilvægt fyrir stjórnvöld, háskóla-
samfélagið og fleiri, að skilja hvað
gerist innan þessara kassa og hvern-
ig fjármálaákvarðanir eru teknar.“
Hún bendir á að stefnubreytingar
hins opinbera geti haft áhrif á hlut-
fallslegt ákvörðunarvald hjóna og
því sé mikilvægt að hafa í huga að
skoðanir þeirra séu mismunandi.
Arna segir máli skipta, í þessu
samhengi, hversu trúverðug hótun
um að fara út úr hjónabandi sé, ef
öðru hjóna mislíkar ákvörðun. ,,Nið-
urstöðurnar ýta enn frekar undir
mikilvægi þess fyrir alla að mennta
sig og geta staðið á eigin fótum.“
Hún tekur dæmi til að útskýra
þetta nánar. „Vera kann að menntuð
kona vinni heima en vegna þess að
hún hefur möguleika á því að vinna
utan heimilis, fær hún ákveðinn trú-
verðugleika. Hún getur staðið á eigin
fótum, því hún hefur menntun og at-
vinnumöguleika. Af þeim sökum fær
hún að taka meiri þátt í fjármála-
ákvörðunum heimilisins.“
Þá hafi ómenntuð húsmóðir minna
að segja um fjármálaákvarðanir
heimilisins en útivinnandi kona.
Hrunið jók áhrif kvenna
Aðspurð hvort fjármálakreppan
kunni að hafa haft áhrif á ákvörð-
unarvald kynjanna, svarar hún:
„Hlutfallslegir atvinnumöguleikar
hjóna hafa áhrif á vægi hvors hjóna
um sig í ákvörðunarferli heimilisins.
Við hrunið á Íslandi urðu karllægar
greinar á borð við fjármálagreinar
fyrir þyngra höggi en aðrar. Það
hafði þau áhrif að atvinnumöguleikar
karla skertust almennt meira í
hruninu.
Þar af leiðandi kann ákvörðunar-
vald karla innan heimila að hafa
skerst. Mínar niðurstöður segja, að
við slíkar aðstæður muni áhrif
kvenna á fjármálaákvarðanir heim-
ilanna aukast.“
Rannsókn Örnu var allítarleg en
hún skoðaði skattagögn allrar
sænsku þjóðarinnar í sjö ár. Úrtakið
var þannig tíu milljónir manna.
„Gögnin innihalda mjög ítarlegar
upplýsingar um fjármálaákvarðanir
þeirra og ég gat séð allar fjárfest-
ingar þeirra, sparnað, eignir og
margt fleira.“ Hún skoðaði fjárfest-
ingar einhleypra karla og kvenna,
sem eru mjög ólíkar og bar þær sam-
an við fjárfestingar hjóna.
Arna telur enga ástæðu til að ætla
að niðurstaðan yrði öðruvísi, yrði
hún framkvæmd á Íslandi. „Enginn
hefur áður skoðað fjármálaákvarð-
anir með þessum hætti en niðurstöð-
urnar styðja aðrar rannsóknir sem
lúta að svipuðum hlutum.“
Þá bendir hún á, að sökum tak-
markaðs aðgangs að ítarlegum
gögnum, væri ekki hægt að fram-
kvæma slíka rannsókn á Íslandi.
Rannsóknin beindist eingöngu að
giftum körlum og konum, þar sem
erfitt reyndist að afla nákvæmra
upplýsinga um sambúð fólks. „Við
búumst ekki við því að staðan sé
öðruvísi hjá sambúðarfólki en giftu
fólki. Ef sambandinu er ætlað að
endast, má ætla að fólk hegði sér al-
veg eins og gift hjón.“
Efnahagslegt sjálfstæði
ræður valdi til ákvarðana
Fjármálaákvarðanir Arna kynnti niðurstöður sínar um ákvörðunarvald hjóna í tengslum við fjármálaákvarðanir.
 Mikilvægt að gift fólk geti staðið fjárhagslega á eigin fótum, segir doktor í hagfræði
Akvörðunarvald hjóna
» Arna Varðardóttir, doktor í
hagfræði, rannsakaði vægi
ólíkra skoðana á fjármála-
ákvörðunum innan hjónabanda
og hvað ráði vægi þeirra.
» Því meiri möguleika sem
einstaklingur hefur á atvinnu-
markaði, því meiri áhrif hefur
hann á fjárhagslegar ákvarð-
anir heimilisins.
Morgunblaðið/Þórður
22 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2014
Smáralind | Kringlunni | Reykjanesbæ | sími 511-2022 | www.dyrabaer.is
– fyrir dýrin þín
Loppuhlífar
100% náttúrulegt gúmmí
Umhverfisvænar,
margnota,vatnsheldar,
þægilegar, veita góða
vörn í snjó, salti,
bleytu og sandi
Skannaðu kóð-
ann til að sjá
gengið eins og
það er núna á
● Vísitala byggingarkostnaðar, reiknuð
um miðjan desember 2014, er 120,9
stig, en miðað er við að vísitalan í des-
ember 2009 hafi verið 100. Þetta jafn-
gildir hækkun vísitölunnar um 0,1% frá
nóvembermánuði.
Verð á innlendu og innfluttu efni
hækkaði hins vegar um 0,2% á milli
mánaða. Áhrif á vísitölu vegna þessa
eru 0,1%. Vísitalan gildir í janúar 2015.
Vísitala byggingarkostn-
aðar hækkar lítillega
● Verðmæti afla í september 2014 var
18,1% minna en í sama mánuði í fyrra.
Þegar litið er til tólf mánaða tímabils,
þ.e. frá október 2013 til september
2014, hefur aflaverðmæti dregist sam-
an um 12,5% miðað við sama tímabil
ári fyrr. Aflaverðmæti flestra tegunda
dróst saman á þessu tímabili, þó að
aflaverðmæti þorsks hefði aukist um
rúm 10% og makríls um tæp 17%.
Aflaverðmæti dregst
saman á milli ára
 


   
  
   
  

 




 
  

! ""
##"
!$
 
%$
!
$
#"#
%%$#
&'()* (+(

 
 
,-&.&+/0 -'+(1(23& 45+(2/5
%$
!"
#!
 #
 
$$
#$%
% #
# $
%$
%
!#%
#%
#$"
 %
$!$
##
!
#"#
%%%
"!%
Rekstrar-
stöðvun útgerð-
arinnar Vísis,
sem átti sér
stað í maí síð-
astliðnum, fól í
sér brot á
kjarasamningi
Starfsgreina-
sambandsins og
Samtaka at-
vinnulífsins.
Þetta er nið-
urstaða Félags-
dóms í máli stéttarfélagsins Fram-
sýnar gegn Vísi. Dómurinn féllst á
að ekki væri um tímabundna
rekstrarstöðvun að ræða, þar sem
til stæði að leggja starfsemi Vísis á
Húsavík niður. Var Vísir dæmdur
til að greiða 400.000 kr. í máls-
kostnað. Frá þessu er greint á
heimasíðu Framsýnar.
brynja@mbl.is
Rekstrar-
stöðvun Vísis
ólögmæt
Vísir Fiskvinnslan
er nú í Grindavík.
● N1 hefur selt
fasteignafélaginu
Opusi fasteignina á
Bíldshöfða 9 þar
sem Bílanaust var
eitt sinn með versl-
un sína. Opus er í
eigu fagfjárfesta-
sjóðs í rekstri hjá
fjármálafyrirtæk-
inu Gamma, að því
er fram kemur í til-
kynningu til Kauphallarinnar.
Bílanaust var áður dótturfélag N1 en
í fyrra seldi N1 reksturinn til Lárusar
Blöndal Sigurðssonar og annarra fjár-
festa.
N1 selur fasteignina
á Bíldshöfða 9
Sala Opus keypti
fasteignina af N1.
STUTTAR FRÉTTIR ...