Ský - 01.04.2007, Blaðsíða 44

44 sk‡
þingmönnum flokksins fylgdu honum og
Bjarni Guðnason yfirgaf flokkinn raunar
með þeim orðum að kalla þá Hannibal og
Björn „rumpulýð“ og „aulabárða“. Með
þessu var meirihluti stjórnarinnar fallinn
og hinn 8. maí 1974 rauf Ólafur Jóhann-
esson þing samkvæmt umboði forseta
og boðað var til þingkosninga. Stjórnin
sat hins vegar fram í ágúst og á þeim
tíma sinnti Magnús Torfi einnig félags-
mála- og samgönguráðuneytum – og var
samgönguráðherrann sem klippti á borða
brúnna miklu yfir Skeiðarársand sem
opnuðu hringveginn.
Í kosningunum sumarið 1974 vatnaði
undan Samtökunum. Þau fengu aðeins
4,6% greiddra atkvæða og tvo menn
kjörna, þá Karvel og Magnús Torfa, sem
nú var orðinn flokksformaður. Engu að
síður hafði flokknum bæst liðsstyrkur úr
hinni svonefndu Möðruvallahreyfingu;
útlagadeild ungliða Framsóknarflokksins
þar sem Ólafur Ragnar Grímsson var
fremstur í flokki. Það dugði þó ekki til
að efla flokkinn og þegar leið svo á kjör-
tímabilið fóru liðsmenn Samtakanna hver á fætur öðrum að tygja
sig til brottfarar og sumir reyndu fyrir sér í öðrum flokkum, en
aðrir hættu hættu öllum afskiptum af pólitík – rétt eins og gengur. Í
kosningunum 1978 fékk flokkurinn 5,3% atkvæða en engan mann
kjörinn og var lagður niður ekki löngu síðar.
„Ég er fyrirgreiðslumaður“
Saga Alberts Guðmundssonar var fæstu lík. Eftir glæsilegan knatt-
spyrnuferil með stórliðum í Bretlandi, Ítalíu og Frakklandi í um
áratug sneri hann aftur heim og hóf árið 1956 rekstur heildversl-
unar í Reykjavík. Margvísleg félagsstörf leiddu til þess að Albert
hóf stjórnmálaafskipti fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Hann var kjörinn í
borgarstjórn 1970 og á þing fjórum árum síðar.
„Ég er fyrirgreiðslumaður í pólitík. Það sem ég tek að mér fyrir
kjósendur eru aðalatriði,“ segir Albert í viðtalsbók við Gunnar
Gunnarsson fréttamann sem út kom árið 1982. Þar lýsir hann meðal
annars ferli sínum og pólitískum viðhorfum og segir ennfremur: „Ég
hef gefið kost á mér í stjórnmálin til þess að þjóna fólkinu en ekki til
þess að þjóna duttlungum kerfisins,“ segir Albert sem lýsti sjálfum
sér sem fulltrúa litla mannsins í þjóðfélaginu og festist sú nafngift við
hann. Og litlu mennirnir kusu Albert. Hann átti sterkt bakland eins
og kom í ljós í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins haustið 1986 þar sem
hann var kjörinn í efsta sæti listans.
Sá vermir reyndist þó skammgóður.
„Sprengdi Sjálfstæðisflokkinn í loft upp“
Í mars 1987, örfáum dögum áður en framboðsfrestur rann út, birti
Helgarpósturinn frásögn þess efnis að maðkar væru í mysu Alberts;
að tekjur sem heildverslun hans fékk meðan hann var fjármálaráð-
herra frá 1983 til 1985 hefðu ekki verið
taldar fram til skatts eins og vera bar.
Þessar frásagnir kveiktu elda. Þorsteinn
Pálsson formaður Sjálfstæðisflokksins
gerði Albert að víkja úr ríkisstjórn þótt
gert væri ráð fyrir að hann sæti áfram
í efsta sæti listans. „Þetta er tvöfalt
siðgæði. Þarna átti að nota vinsældir
Alberts Guðmundssonar til að fylkja
liði um D-listann í Reykjavík en reka
karlinn jafnframt úr ráðherrastóli. Þessu
neitaði fólkið að kyngja,“ segir Ásgeir
Hannes Eiríksson í bókinni Ein með öllu,
óformlegri sögu Borgaraflokksins.
Þáttur fjölmiðla í tilurð Borgaraflokks-
ins var stór og jafnframt umdeildur. Sú
söguskoðun er almenn að Borgaraflokk-
urinn hafi fæðst í sjónvarpsviðtali. Á
Stöð 2 þann 24. mars 1987 lýsti Þor-
steinn Pálsson því yfir að Albert kæmi
ekki til greina sem ráðherraefni flokksins
eftir kosningar. Þessi ummæli voru borin
undir Albert, sem á sama tíma sat í við-
tali í Sjónvarpinu hjá Ingva Hrafni Jóns-
syni og Halli Hallssyni, og sagði hann
að svona gæti Þorsteinn ekki sagt. „Eins og ég er settur út í dag þá
getur verið að þeir þurfi á mér að halda næst,“ sagði Albert við sjón-
varpsmenn.
Þáttur þessi var mjög umdeildur sakir þess hve milda meðferð
Albert fékk og Ingvi Hrafn tekur öðrum þræði undir það í bók-
inni Þá flaug Hrafninn þar sem hann segir frá störfum sínum sem
fréttastjóri Sjónvarps. Úrslitum hafi hins vegar ráðið þau ummæli
Þorsteins Pálssonar að Albert gæti ekki orðið ráðherra að nýju.
„Þar með kveikti hann í púðrinu sem sprengdi Sjálfstæðisflokkinn
í loft upp,“ segir Ingvi.
Hulduherinn á fleygiferð
En þegar hér var komið sögu í miklu fjölmiðlaleikriti var und-
irbúningur að framboði Alberts hafinn af krafti. Sama dag og hin
frægu sjónvarpsviðtöl fóru í loftið gekk Hreggviður Jónsson í dóms-
málaráðuneytið og sótti um listabókstafinn S. Helena dóttir Alberts,
sem lengi hefur verið búsett í Bandaríkjunum, kom heim til að vinna
að framboði föður síns og Hulduherinn fór á fleygiferð og malaði
grimmt. Stuðningsmenn Alberts úr forsetakosningunum 1980 gáfu
sig fram og félagar hans í íþróttahreyfingunni létu ekki sitt eftir
liggja. „Sérframboð Alberts varð til á örfáum klukkustundum,“ segir
Steingrímur Hermannsson í ævisögu sinni.
Framboðsfrestur rann út föstudaginn 26. mars og á þeim fáu
dögum sem til stefnu höfðu verið, voru settir saman framboðslistar
í öllum átta kjördæmum landsins. Frambjóðendur komu úr ýmsum
áttum. Sumir áttu sér pólitíska fortíð á vettvangi Sjálfstæðisflokksins,
til dæmis þeir Júlíus Sólnes sem hafði náð líklegu varaþingmannssæti
í prófkjöri Sjálfstæðismanna á Reykjanesi, en tók efsta sæti á lista
Hannibalistar og Hulduher
Björn Jónsson var á sjúkrahúsi þegar vinstri
stjórnin sprakk.