Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Qupperneq 16

Inngangur
hyggiunni. bætt viö sig huglægri vídd sem
ekki var fyrir hendi á tímum virkni-
hvggjunnar. Litiö er í dag ákyngervi sem
efnismenningu eöa ,,hlut", rétt eins og
aldur. tíma og minni. Akveönar víddir
þessara „hluta" eru mælanlegar með vís-
indalegum aöferöum en eru þó engu að
síður óstöðugar og síbrevtilegar. Þess
vegna búa engir hlutir yfir algildum
sannindum, heldur krefjast þeirsífelldrar.
samhengislegrar skoöunar og greininga.
Greinasafnið
Með því greinahefti sem hér kemur fyrir
sjónir almennings er brotið blað í sögu
fornleifafræði á íslandi í tvennum
skilningi. Heftið er það fyrsta í nýrri ritröð
Fornleifafræðingafélags íslands en
tilgangur ritraðarinnar er ekki aðeins sá
að efla fomleifafræðilega umræðu hér á
landi, heldur er markmiðið jafnframt að
vekja athygli á rikjandi áherslum,
straumum og stefnum í greininni hverju
sinm. í öðru lagi hafagreinar um kynja-
fomleifafræðilegt efni ekki verið gefnar
út hérlendis áður svo heitiö getur.
Greinamar spanna vítt sviö í tíma og
rúmi kynjafomleifafræðinnar. í fvrstu
tveimur greinunum, eftir þau Guðmund
Stefan Sigurðarson og Etel Colic, erfjallað
um fræðigreinina sjálfa. Guðmundur rekur
sögu femínískar fomleifafræði og hvemig
kynjafomleifafræðin verðurtil úr jarðvegi
hennar. Hann færir samhliða því rök fyrir
mikilvægi kynjafræðilegrar nálgunar við
rannsóknir á viðfangsefnum fomleifa-
fræðinnarog tekur imilend og eriend dæmi
um það þegar ríkjandi viðhorf um kyn og
kyngervi í nútímanum eru yfirfærð
gagmý'nislaust á samfélög fortíðar. Etel
Colic fer aftur á móti yfir skilgreiningar
á hugtakinu kyngervi í grein sinni, um
leið og hún skoðar á hvaða grunni
kynjafornicifafræðileg sjónarmið bvggja.
Hún veltir upp hugmyndum um tilgang
þessara nálgana innan fomleifafræðinnar
og bendir á mikilvægi einstaklingsins sem
rannsóknarefiiis í þessu tilliti.
Dagný Amarsdóttir og Guölaug Vilboga-
dóttir skoða í greininni „Hvar em hinir?"
viðhorf til kynjanna í kennslubókum
gmnnskóla í íslandssögu fram til dagsins
í dag. Ahugavert er að sjá hvemig saga
femínismans (sjá t.d. grein Guðmundar)
kristallast, ekki aðeins í innihaldi kennslu-
bókanna, heldur einnig í uppsetningu
þeirra og helstu áherslum. Kemislubækur
í sögu hljóta að teljast til þeirra mikilvægu
þátta sem móta söguskoðun, minni og
sjálfsímynd bama og unglinga til ffamtíðar.
Þess vegna er augljós nauðsyn þess að
gæta fýllsta hlutleysis við val og umfjöllun
sögulegs efnis, og þá einkum og sér í lagi
því sem snýr að kyngervi. hlutverkum
k\njanna og stöðluðum ímyndum aldurs.
Hrafnkell Brimar Hallmundsson og Lísa
Rut Bjömsdóttir koma einnig inn á mótun
söguskoðunar og sköpun kvngervislegrar
ímyndar. en þau skoða í grein sinni hvemig
kvnin tvö birtast í nýlegri grunnsýningu
Þjóðminjasafiis Islands, einkum í þeim
hluta hennar þar sem fjallaö er um efni
frá víkingaöld. Þau skoða í framhaldi af
því tengsl á milli k\ns og ákveðinna gripa.
eins og þau birtast í íslenskum kumlum,
um leið og þau velta upp spumingunni
um það hvort hin hefðbundna flokkun
gripa í „karlkvns" og ..kvenkyns", sem
fram kemur m.a. í sýningu safnsins, eigi
við rök að styðjast þegar stuðst er við
líffræðilega greiningu kvns.
Brynja Bjömsdóttir, Ragnheiður Gló
Gvlfadóttir og Sandra Sif Einarsdóttir
styðjast allar við niðurstöður eldri
14