Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Page 38

Hvar eru hinir?
Mynd 5
Bókarkápa fyrra heftis
íslandssögu Þórleifs
Bjarnasonar.
hafí þeir reyndar átt konur. Sem dæmi um
framtakssama karla má t.d. nefna Tiyggva
Gunnarsson, „...fjölhæfasti og mesti
athafnamaður á síðari hluta 19. aldar"
(Þorsteinn M. Jónsson, [1958], bls. 25).
Um hann er sagt: „Tryggvi var þjóðhaga-
smiður. Hann reisti mörg hús, en
nalhkunnast þeirra er Alþingishúsið. Hann
smíðaði og bryggjur og brýr" (Þorsteinn
M. Jónsson, [1958]. bls. 24). Ekki var
Geir J. Zoéga afkastaminni því ,.[þ]egar
hann fæddist, voru Revkvíkingar 700, en
þegar hann andaðist, vora þeir 15.000”
(Þorsteinn M. Jónsson, [1958]. bls. 27).
Þurftu þeir virkilega enga hjálp við þetta?
I bókunum er gerð afskaplega lítil tilraun
til að setja sig inn í daglegt líf fólks.
Undantekning er þó talsvert langur kafli
í bók Þórleifs Bjamasonar urn daglegt líf
allrar alþýðu á 18. og 19. öld, þar sem lýst
er ýmsum verkum eftir árstíðum. Hér fær
lesandinn það á tilfmninguna aö verkin
vinni sig sjálf og fólk komi þar hvergi
nærri. því vfirleitt er notað orðalag eins
og ,,[þ]egar lömbin vom farin að stálpast.
var þeim stíað frá ánum. ... Þegar féð var
orðið filt, var það rekið heirn og riúð ....
Ullin var síðan þvegin í gamalli ke\tu í
stórum potti á útihlóðum” (Þórleifur
Bjamason, 1968, bls. 81-82). Eflaust var
ætlunin að gera umijöllunina fræðilegri
með því að sleppa öllum persónu-
fomöfnum en afleiðingin varð sú að
frásögnin fjarlægðist gerandann og
lesandinn fékk litla tilfinningu fyrir því
hversu mikill þrældómur þetta hlýtur að
hafa verið.
Tóvinnu á vetrurn er þó líst svo: .Heima
fyrir sat kvenfólk að tóvinnu, meðan
karlmenn gegndu útiveikum, smíðum eða
öðram störfum. En karlmenn tóku líka
þátt í tóvinnunni, kembdu ull. prjónuðu
og ófu” (Þórleifur Bjamason, 1968, bls.
85). Þeir þurftu sem sagt að vinnatvöfalda
vinnu á meöan konurnar höfðu það
notalegt heima í hlýjunni.
Jafnvel þar sem fjallað er um mannlega
hamileiki eins og Tyrkjaránið (1627) og
Móðuharðindin (1783) fáum við lítinn
skilning á því hvað fólkið varð að ganga
í gegnum. Umljöllun um Tyrkjarániö er
ofsalega rýr en segja má að Islandssagci
Þórleifs Bjamasonar sé hér á mannlegri
nótum, því tilraun er gerð til að draga upp
mynd af upplifún fólksins.
Fólkið var vamarlaust og grimmd
ræningjanna skefjalaus. Þeir ráku
fólk eins og fénað niður til
strandarinnar. Þá. sem rcyndu að
flý-ja, eltu þeir uppi (Þórleifur
Bjamason. 1968, bls. 128).
Gunnar Karlsson kemur ekkert inn á
mannlega þáttinn í sinni bók. nefnir bara
fjölda þeirra sem rænt var og drepnir.
Hann segir frá Guðríði Símonardóttur á
þeiman hátt:
Sögur segja að hún hafi þótt
falleg ambátt í Alsír. Jafnvel hafi
sonur höfðingjans sem átti hana
viljað giftast henni. Svo var
Guðríður leyst út. í Kaupmanna-
höfii á leiðimii heim kynntist hún
rúmlega tvítugum íslenskum
skólapilti sem hét Hallgrímur
Pétursson. Þau fluttu heim til
íslands og giftust og bjuggu lengi
saman. Hallgrímur varð prestur
og eittliveit besta skáld sem hefúr
ort sálma á íslensku (Gunnar
Karlsson, 1991. bls. 47).
36