Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Page 64

meö skartgripi og nota ákveðin mynstur,
aörir ekki (Sorensen, 2000, bls. 124-136).
Fatnaður getur líka verið tengdur við
kyn og telst hann þá oft vera kven- eða
karlmannlegur. Fatnaður getur þess vegna
sýnt kynjamun og gefíö maigræð skilaboð,
þó stundum sé kynbundinn munur ekki
greinanlegur á flíkum. Fatnaður getur
einnig bent á mismunandi æviskeið og
hvort munur komi fram á milli kynjanna
eftir aldri. Fatnaður getur þannig táknað
skiptinguna frá barnæsku yfir til
unglingsáraog hvaða breytingar verða því
samfara. Þettagefur skilning á því hvemig
hugmyndin um kyngervi bre>tist, allt eftir
því hvemig líkami fólks bre>tist (Sorensen,
2000, bls. 141; Brass, 2003, bls. 3).
Luise White (2000) hefur bent á í þessu
samhengi að það geti verið vandkvæðum
bundið fyrir sagnfræðinga að skilja
sjónarhom fólks í samfélögum sem ekki
eru lengur til vegna þess að túlkanir
fræðimanna byggja alltaf á túlkunum
einhverra annarra. Þetta sjónamiið er vel
hægt að >firfæra á fomleifafræðinga og á
það vel við dæmið frá Grænlandi þegar
kemur að umfjölluninni um kyn og
kyngervi. Þegar fom samfélög og kvngervi
em rannsökuð verður einnig að taka með
frávik. Þaö sem einkennir rannsóknir á
gagnasafninu ffá Heþólfsnesi, sem fjallað
verður um hér á eftir, er að þar er ekki
gert ráð fyrir neinum frávikum heldur er
talið að um sé að ræða fatnað fólks sem
endurspegli daglegt líf i horfnum
samfélögum á Grænlandi. jafnvel í allri
Evrópu.
Herjólfsnes á Grænlandi
Við fomleifauppgröft, sem stjómað var
af Poul Norlund árið 1921 í kirkju-
garðinum á Herjólfsnesi á Grænlandi,
fundust milli 110-120 grafír en þá var stór
hluti kirkjugarðsins þegar horfmn í sjó.
Rannsókn Norlunds kom fyrst út á ensku
árið 1924. Niðurstöður sínar birta hann
aftur á dönsku árið 1934. Sú bók kom út
í íslenskri þýðingu Kristjáns Eldjáms árið
1972.
Fyrstu grafimar vom teknar undir lok
12. aldarog jarðsett þar fram á seinni hluta
15. aldar. Grafimar vom í þremurtil fjómm
lögum. Líkin höfðu verið jarðsett í kistum,
líkklæðum og heilum flíkum. I gröfunum
fundust alls um 70 flíkur, sokkar kyrtlar,
húfur og hettur ásamt miklu magni af
ógreinanlegum textílbútum (0stergárd,
2004, bls. 23). Else 0stergárd birti
niðurstööur nýrra rannsókna sinna á
búningunum frá Heijólfsnesi árið 2004 í
bókinni Woven into the Earth. Það em
einu athuganimar sem gerðar hafa verið
á fatnaðinum sjálfum ffá því Norlund gerði
sínar rannsóknir á f> rri hluta 20. aldar.
Norlund greindi hlutverk fatnaðarins
sem fannst í kirkjugarðinum út frá sídd
k> rtla og samanburði við myndir, st>ttur,
ritaðar heimildir og fatnað frá miðöldum
í Skandinavíu og Evrópu. í fljótu bragði
taldi Norlund að ekki hefði verið mikill
munur á fatnaði k> njanna. því bæði sniö
og sídd vom að hans mati svipuð. Þó taldi
Norlund karlmannsfatnað ekki hafa verið
eins síöan og kvenfatnað. Else 0stergard
telur aftur á móti ekki hægt að fullyrða
um þetta atriði því sídd kyrtlanna frá
Heijólfsnesi var oft ekki nægilega skýr
og beinaleifar illa varðveittar (Norlund,
1972. bls. 108; 0steigard. 2004, bls. 130).
0stergard setur engu að síður fram
áhugaverða kenningu í bók sinni um kven-
og karlmannsfatnað. Hún heldur því fram
að konur á miðöldum hafi að öllum
líkindum oftast verið ófrískar fram að