Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Qupperneq 85

þar sem litið var á karla og konur að miklu
leyti af sama kyni þó að örlað hafí á
áhrifum frá háttemi sem rekja mátti til
karlmennsku og kvenleika. Litið var svo
á að kvn væri óstöðugt og breytilcgt. en
undir sérstökum kringumstæðum gat
konan samt auðkennt kvenkvn sitt með
því að gera líffræðileg einkenni þess
áberandi út á við. Laqueur kynnti þar með
til sögunnar þá kenningu að ekki hefði
alltaf verið litið á líffræðilegt kym sem
andstæður. Með þessum ffæðilegu tilgátum
var byrjað að líta á líkamann sem
torskilinn, óstöðugan og stjómlausan ..."
(Lock, 1993, bls. 134). Þarmeð varönnur
kvnslóð hinnar tvískiptu hugmyndar um
líffræðilegt kyrn og óbreytanleika þess á
móti menningarbundnu kyngervi gerð
útlæg. Þess í stað var litið bæði á kyn og
kyngervi sem menningarlega mótuð
fyrirbæri. En hvemig tengjast þau aldri
manneskjunnar?
Mikilvægar uppgötvanir vom gerðar um
tengsl á milli líkamans og lífsferlis með
mannfræðilegimi persónuleikarannsóknum
í Ástralíu og Afríku. Athy'glinni var beint
frá líkamanum, sjálfinu eða einstak-
lingnum, að manneskjunni sem einni heild
og hvemig hún mótaðist af samskiptum
við aðrar manneskjur eða aðrar einingar
sem fela í sér umliggjandi heimsmynd og
efiiismenningu (Strathem, 1988, bls. 268-
274). Mótun líkamans og persónuleika
virðist auk þessa oft by'ggjast á kyngervis-
tengdum þáttum. I rannsókn sem fram fór
á meðal Navajó indíána í Ameríku sýndi
Maureen Schwarz fram á að:
Persónuleiki Navajó indíána
mótaðist smám saman af þeirra
eigin heimsmynd vegna áhrifa frá
lifiiaðarháttum og atburðum sem
tengdust hluta af líkamanum eða
honum öllum, t.d. naflastreng, rödd,
hári eða tíðablóði. Hin flókna
notkun líkamans ... snérist um
mikilvæga atburði í lífsferli Navajóa
allt frá getnaði til kynþroskaaldurs.
(Schwarz, 1997, bls. xix).
Gilbert Herdt hefur sýnt fram á hvemig
stjómun kynjaðra lifnaðarhátta meðal
Sambía er notuð til þess að skapa sex stig
vígslna sem öll ýta undir mótun
karlmennsku (Herdt, 1987). Til þess að
öðlast og viðhalda karlmennskunni verða
sambískir karlmenn að innbyrða sæði (e.
semen) sem álitið er að muni örva
kynferðisleg einkenni Jaeirra og eyða kven-
efiii (blóði) úr líkama þeirra.
Rannsókn Herdts á Sambíum var undir
sterkum áhrifum frá fomleifafræöilegri
greiningu Tim Yates á hellaristum frá
bronsöld á vesturströnd Svíþjóðar (Yates,
1993). Yates flokkaði mannsmvndir í
hellaristunum eftir því hvort þeir bám
vopn og hjálma með homum eða ekki, og
tók jafiiframt mið af fjórum ytri einkennum
þeirra: stinnum getnaðarlimum. áberandi
kálfvöðvum, ýktum höndum og fingrum
og síðu hári (Yates, 1993, bls. 35-36)
(mynd 1). Hann veitti sérstaka athygli
rnuni á mönnum með og án getnaðarlims
og taldi að þannig væri greint á milli
karimanna og straka í hellaristunum. Hann
taldi jafnframt að vopnin og hinir ýktu
líkamshlutar væri að líkindum ætlaðir til
þess að ýta undir þroskunarferli karl-
mannsins: „Karimennskan veröur að verða
try'ggð með sýnilegamy'ndgerðum líkams-
táknum, sem hægt er að fjarlægja - þau
em ekki meðfædd heldur er hægt að taka
þau i burtu.“ (Yates, 1993, bls. 66). Hin
síaukna áhersla sem lögð er á líkamann