Fréttatíminn - 11.09.2015, Blaðsíða 34

Þ að er við hæfi að stefna Kristínu Svövu Tóm-asdóttur til viðtals morguninn eftir fyrsta verulega storm haustsins þar sem ljóðabók hennar Stormviðvörun er að hennar sögn
öll skrifuð á síðasta vetri og titillinn ætti því að vera
skiljanlegur öllum þeim sem upplifðu veturinn 2014-
15, eins og hún orðar það.
„Og í gær – daginn sem handritið fór í prentun kom
fyrsta stormviðvörun þessa hausts,“ segir hún og
hlær. „Ég tek þetta allt á mig!“
Stormviðvörun er þriðja ljóðabók Kristínar Svövu,
hinar fyrri Blótgælur og Skrælingjasýningin vöktu
mikla athygli og áunnu henni það álit sumra betri
borgara að hún væri dónalegt ljóðskáld. Hún viður-
kennir að það sé hún, en bendir á að hún hafi aldrei
verið ásökuð um að vera klámljóðskáld sem henni
þætti þó virkilega skemmtilegt, ekki síst í ljósi þess
að mastersritgerð hennar í sagnfræði, sem hún býr
nú til útgáfu á bók, fjallar um Stund klámsins, þ.e.
klám á Íslandi á sjöunda og áttunda áratug síðustu
aldar. „Saga kláms er mjög merkileg og alveg órann-
sökuð á Íslandi, í rauninni. Ég held að margir muni
eftir þessum tíma, tíma Tígulgosans og Táknmáls
ástarinnar,“ segir hún.
Kristín segir hálfgerða tilviljun hafa ráðið því að
hún valdi klámið sem viðfangsefni, en hún hafi fljótt
komist að því að þetta sé ótrúlega fjölbreytt efni og
snerti á mörgu sem hún hafi haft áhuga á í gegnum
tíðina. „Þetta er náttúrulega menningarsaga og teng-
ist bókmenntasögu, kvikmyndasögu og prentsögu í
víðum skilningi. Þar að auki tengist það sögu ríkis-
valdsins og taumhalds þess á þegnunum með boðum
og bönnum. Boð og bönn eru alltaf mjög spennandi
og svo tengist þetta auðvitað líka kynferðissögu og
kynjasögu þannig að þetta er ótrúlega fjölbreytt rann-
sóknarefni.“
Engar áhyggjur af kurteisireglum
Við vendum kvæðinu í kross, setjum sagnfræðing-
inn til hliðar og snúum okkur að ljóðskáldinu, hvers
vegna valdi Kristín Svava ljóðformið sem tjáningar-
form? „Ég hafði spunnið upp sögur frá því ég man
eftir mér en í gaggó fór ég einhverra hluta vegna
að skrifa ljóð. Ástæðan gæti tengst því að ég hafði
verið að lesa fyrstu ljóðabækur Einars Más og gott ef
Bónusljóðin hans Andra Snæs komu ekki út á þessum
tíma og ætli ég hafi ekki bara séð einhver ljóð sem
mér fannst skemmtileg og ákveðið að prófa þetta
form.”
Þegar ég spyr hvort hún hafi verið ögrandi í ljóðum
sínum frá upphafi fer Kristín Svava að hlæja. „Ég veit
það ekki. Maður leggur ekkert endilega upp með
það að vilja ögra, en mér hefur alltaf fundist að ljóð
og kannski bara skáldskapur almennt sé vettvangur
þar sem maður getur sagt hvað sem er og þurfi ekki
að hafa áhyggjur af sömu kurteisireglum og annars
staðar. Þess vegna finnst mér ljóðin mjög eðlilegur
vettvangur til þess að segja hlutina hreint út.“
Eru ljóð skilvirkt vopn í baráttunni fyrir jafnrétti
og betri heimi? Lesa ekki alltof fáir ljóð? „Ég hef svo
sem ekki ofurtrú á því að ljóðin mín komi af stað
byltingu, en ég hef engar sérstakar áhyggjur af stöðu
ljóðsins. Ljóð í víðum skilningi eru mjög víða og mjög
margir sem lesa þau eða syngja, án þess að gera
sér grein fyrir því, líka margir sem lesa þau aldrei
og það er bara allt í lagi. Ef maður horfir á þetta á
breiðari grunni þá er ljóðræna úti um allt. Fólk er að
vinna með texta á ljóðrænan hátt og lesa hjá öðrum.
Á Twitter, sem dæmi, ertu með form sem er mjög
takmarkað og knappt, ekkert ósvipað sumum ljóð-
formum. Ég er samt alls ekkert að halda því fram að
ljóðið muni frelsa heiminn en er orðin svolítið þreytt
á þessari spurningu hvort það sé eitthvert point með
því að vera ljóðskáld. Þegar byltingin kemur verður
það ekki bara eitthvað eitt sem veldur henni, þetta er
allt partur hvert af öðru.“
Ljóð Kristínar Svövu hafa ratað víðar en ljóð ýmissa
annarra þar sem faðir hennar, Tómas R. Einarsson,
samdi lög við nokkur þeirra og flutti á geisladiskinum
Óskar eftir
ásökunum
um klám
Ljóðabókin Stormviðvörun er þriðja bók Krist-
ínar Svövu Tómasdóttur sem auk þess að vera
ljóðskáld er sagnfræðingur sem vinnur nú að
útgáfu bókar um klám á Íslandi á sjöunda og
áttunda tug síðustu aldar. Henni hefur þó ekki
dottið í hug að sameina ljóðin og klámið.
Kristín Svava Tómasdóttir leitar
meðal annars fanga í umræðu-
þráðum Facebook og Bland.is
fyrir uppsprettur ljóða sinna.
Ljósmynd/Hari
Trúnó. „Þá fóru þau aðeins út fyrir hefðbundna
rammann og mér finnst það bara jákvætt. Það
er alltaf verið að gera einhverjar tilraunir með
að fara óhefðbundnar leiðir með ljóð; lamineruð
ljóð í heita pottinum og eitthvað svona sem er
mjög skemmtilegt. Það er engin réttari leið en
önnur til að koma ljóðum á framfæri.“
Munur þess að segja og gera
Hér slengi ég fram þeirri fullyrðingu að mér
finnist ljóðin í Stormviðvörun bera þessi merki
að Kristín Svava sé orðin mildari en áður, hætt
að vera reið ung kona, og hún rekur upp stór
augu. „Finnst þér það? Kannski er það bara
af því þessi ljóð eru meira unnin en áður. Ég
allavega lít ekki á sjálfa mig sem neitt sérstak-
lega milda týpu.“
Að minnsta kosti tvö ljóðanna í bókinni, Það
sem ekki má og Ég dreg mörkin, fjalla um
óskráðar reglur samfélagsins. „Ég skrifaði Ég
dreg mörkin fyrst og það sem ég er að pæla í
þar er meira hvað fólk segir en hvað það gerir,
hvar það dregur mörkin í raun með alls konar
hluti og hvar það segist gera það. Og hvaða
mörk eru þetta? Hugmyndin kviknaði við lestur
þráðar á netinu þar verið var að ræða hvað
mætti segja og hvað ekki, og einhver kona hvað
upp sinn dóm um það hvernig væri í lagi að tala
um blökkumenn og hvar hún drægi mörkin.
Mér fannst það svo speisað að einhver kona sitji
úti í bæ og dragi siðferðisleg mörk hist og her
fyrir hönd annarra. Ég notaði aðeins Google til
að hjálpa mér að finna hvar fólk segðist draga
mörkin og það var alveg hreint á ótrúlegustu
stöðum.
Það sem ekki má er líka að einhverju leyti
byggt á ummælum á netinu, þegar fólk gefur
yfirlýsingar eins og; ég myndi aldrei ... Hvað
er það sem fólk myndi aldrei gera og hvað er
það sem það segist aldrei myndu gera? Og hvað
er það í alvörunni að gera? Í sagnfræðinni er
munurinn á því sem fólk segir og því sem það
gerir til dæmis mjög áhugaverður.“
Það verða sem sagt klámið og ljóðin sem
haustið þitt mun snúast um, hefur þér ekki
dottið í hug að sameina þetta og fara að yrkja
klámljóð, eða hefurðu kannski þegar gert það?
„Já, það lítur mjög vel út, haustplanið mitt. Og
þótt það sé kannski skilgreiningaratriði þá vil
ég nú ekki meina að ég hafi enn sem komið
er sent frá mér klámljóð, geri það mögulega
í framtíðinni. Mér þætti reyndar sem fræði-
manni mjög áhugavert ef ég yrði sökuð um
klám, en því miður hefur það ekki enn gerst.
Ég kalla hér með eftir slíkum ásökunum.“
Friðrika Benónýsdóttir
fridrika@frettatiminn.is
Ég hef svo sem
ekki ofurtrú á
því að ljóðin
mín komi af
stað byltingu,
en ég hef
engar sérstakar
áhyggjur af
stöðu ljóðsins.
34 viðtal Helgin 11.-13. september 2015