Fréttatíminn - 11.09.2015, Blaðsíða 42

42 fjölskyldan Helgin 11.-13. september 2015
Riga
í Lettlandi
10–13. október 2015
Nokkur sæti eftir
Riga er meira en 800 ára gömul borg eða frá
árinu 1201. Þar blandast saman miðaldarmiðbær
og nútímaborg. Gamli borgarhlutinn með sinn
sjarma og hefðbundin nútimaborg í hraðri þróun.
Hvort sem það er menningin – söfn eða fallegar
byggingar, listviðburðir og verslanir með allt það
nýjasta á góðu verði – þá finnur þú það í Riga.
Í Riga má finna eitt mesta samansafn af Art
Nouveau eða Jugend byggingarlist. Þá er
næturlíf Riga orðið þekkt fyrir að vera fjörugt
og dregur til sín fjölda fólks víða að.
Verð frá 96.900.-
Innifalið
Flug frá Keflavík og Akureyri, fjögurra stjörnu
hótel á besta stað með morgunmat, rúta frá
flugvelli og íslenskur fararstjóri.
588-8900
Transatlantic.is
Ótryggar fjölskylduaðstæður
Þ að er óhemju mikið lagt á börn sem alast upp við ótryggar fjölskylduaðstæður eins og drykkju foreldra, andleg veikindi þeirra eða heimilisofbeldi. Þetta eru börnin sem aldrei gátu vitað fyrirfram hvernig ástandið var heima
þegar þau komu úr skólanum. Þrátt fyrir óvissu og óöryggi lærðu mörg að gæta leyndar-
málsins. Þau forðuðust að koma heim með vini sína og sum reyndu að halda sig mest
annars staðar ef þau áttu þess kost. Börn sem áttu yngri systkin fannst mörgum þau verða
að vera til staðar til að geta verndað þau ef ástandið yrði sérstaklega slæmt á heimilinu.
Barn sem elst upp við erfiðar heimilisaðstæður sem þessar fer oftar en ekki á mis við
hvatningu, fræðslu og viðhlítandi umönnun. Sum eru hreinlega vanrækt. Glími þetta
sama barn einnig sjálft við einhverja röskun, t.a.m. ADHD sem þarfnast sérstakrar að-
hlynningar, getur staða þess verið sérlega bágborin. Sama má segja um börnin sem
eru að takast á við einhver afbrigði námserfiðleika eða annan vitsmunaþroskavanda.
„Sjúkt“og skaðlegt samskiptakerfi, s.s. öskur, hótanir, viðvarandi rifrildi eða lang-
varandi þagnir og samskiptaleysi eru algengar á heimilum þar sem foreldrar glíma
við geðræn veikindi eða fíknivanda. Börnin eru ekki aðeins líkleg til að tileinka sér
samskiptamunstrið sem þau eru alin upp við heldur einnig meðvirkni sem er algeng
þar sem vandi af þessu tagi er til staðar. Þegar kemur á fullorðinsárin koma þessir
einstaklingar oft út í lífið með brotna sjálfsmynd og óöryggi í félagslegum aðstæðum.
Þeir sem hafa verið aldir upp á heimilum þar sem „sjúkt samskiptakerfi“ var við lýði,
eiga oft sem fullorðið fólk erfitt með að lesa í aðstæður. Þeim hættir einnig frekar til að
oftúlka eða misskilja orð og atferli. Einstaklingur með brotna sjálfsmynd á það einnig
til að gera óraunhæfar kröfur til sjálfs síns og stundum einnig til annarra. Brotinni
sjálfsmynd fylgir iðulega sjálfsgagnrýni og sjálfsniðurrif. Hugsanir á borð við „ég er
ómögulegur“, „ég mun gera mig að fífli“, „ég klúðra alltaf öllu“ eða „það gengur aldrei
neitt upp hjá mér“ vilja sækja á.
Óttinn við höfnun og neikvætt almenningsálit er daglegur ferðafélagi einstaklings
sem hefur ekki mikla trú á sjálfum sér og líður illa í eigin skinni. Sé honum hrósað,
þá líður honum jafnvel bara enn verr því honum finnst hann ekki eiga hrósið skilið. Í
samskiptum við aðra eru varnir einstaklings sem líður illa með sjálfan sig oft miklar.
Sumir eiga í erfiðleikum með hreinskilni og finnst erfitt að tjá skoðanir sínar og tilfinn-
ingar. Að sama skapi getur hann átt erfitt með að setja ekki bara sjálfum sér mörk heldur
einnig öðrum. Einstaklingur sem er með mikla minnimáttarkennd á iðulega erfitt með
að taka gagnrýni. Hin minnsta athugasemd getur í verstu tilfellum framkallað tilfinningu
vonleysis og vangetu.
Þeim sem líður með þessum hætti hefur jafnan takmarkaða sjálfsvirðingu og tilfinning
um verðleika er dauf ef nokkur. Stundum nær minnimáttarkennd, pirringur og jafnvel
öfund stjórninni, ekki bara á hugsun heldur einnig á atferli. Þá er stundum eins og sefjun
finnst í því að skapa leiðindi af litlu tilefni. Tilgangurinn, meðvitaður eða ómeðvitaður, er
að valda sínum nánustu uppnámi eða ögra.
Einstaklingi sem finnst hann lítils virði finnst sem hann geti ekki átt mikla hamingju
skilið. Gangi honum vel fyllist hann jafnvel óöryggi og kvíða. Þeim einstaklingi sem hér
hefur verið lýst finnur sig oft í nánu sambandi við annan aðila sem glímir við sambærilegan
vanda, stundum fíknivanda með tilheyrandi fylgifiskum.
Börn frá heimilum þar foreldri glímdi við alvarleg andleg veikindi, þekktu e.t.v. fátt
annað en skipulagsleysi, óvæntar uppákomur og óreiðu í uppvexti sínum. Þegar komið
er á fullorðinsárin er þess vegna stundum ofuráhersla lögð á reglu og skipulag. Birting-
armyndirnar eru margar, s.s. ofur- hreinsi- og tiltektarþörf. Einnig rík þörf á að stjórna
öðrum og hafa fulla stjórn á umhverfinu. Fyrirhyggjan, eins nauðsynleg og hún er, getur
auðveldlega gengið út í öfgar. „Allt þarf helst að vera „fullkomið“, en samt er aldrei neitt
nógu gott. „Hálfa glasið er áfram séð sem hálftómt en aldrei hálffullt.“ Stundum eru öfg-
arnar alveg í hina áttina þegar óreiða og skipulagsleysi nær yfirtökum í lífi einstaklingsins.
Það er vissulega mjög sammannlegt að efast stundum um sjálfan sig og finnast maður
ekki vera að standa sig. Sjálfsöryggi sérhvers einstaklings tekur mið af mörgu, s.s félags-
legum aðstæðum hverju sinni og hvort viðkomandi telji sig standast eigin væntingar og
annarra. En fyrir þann sem er alinn upp í umhverfi þar sem reglur og norm voru hunsuð og
almennum umönnunarþáttum jafnvel ekki sinnt, er baráttan við vanmáttartilfinninguna
og óttinn við höfnun stundum daglegt brauð.
Þrátt fyrir erfiða bernsku virðast samt margir koma með eindæmum sterkir út í lífið.
Ástæðan er sú að það eru ótal aðrar breytur, innri sem ytri, sem hafa áhrif á heildarút-
komuna. Sum börn eru svo lánsöm að hafa kynnst í uppvexti sínum fólki sem tók þau að
sér. Ömmur og afar geta verið sannir bjargvættir svo fremi sem þau eru ekki meðvirk
með hinu sjúka foreldri.
Enginn þarf að vera fórnarlamb fortíðardrauga. En það kostar að jafnaði mikla og
stöðuga vinnu að slíta af sér fortíðarhlekkina, vinnu sem aðeins manneskjan sjálf getur
unnið. Aðstoð fagfólks og ýmis handhæg meðferðarverkfæri eru oft nauðsynleg í þess-
ari vinnu. Hafi einstaklingurinn löngun til að gera eitthvað í sínum málum þá er honum
ekkert að vanbúnaði.
Þegar unnið er með sjálfsmyndina eru bakslög óhjákvæmileg. Sjálfvirkar neikvæðar
hugsanir vilja oft halda áfram að skjóta upp kollinum og framkalla hina gamalkunnu vonda
líðan. Tilfinningar sem búið hafa innra með manneskjunni frá barnsaldri hverfa ekki svo
glatt. Þær komu til vegna ákveðinna aðstæðna. Stundum þarf einfaldlega að sætta sig við
að þær verða þarna eitthvað áfram. Þær fá þá sína sérstöku skúffu en umfram allt má ekki
leyfa þeim að stjórna daglegum athöfnum og ákvörðunum.
Sá dagur getur markað nýtt upphaf þegar manneskjan segir við sjálfa sig: „Mig langar
ekki að líða svona illa lengur og ætla þess vegna að gera eitthvað í því.“ Þar með ákveður
viðkomandi að hefja hreinsun í hausnum á sér og taka til í sínu lífi. Hálfnað er verk þá hafið
er, segir máltækið. Vinnan felst m.a. í að „sortera“, henda út úreltum hugsunum sem bara
láta manni líða illa. Hlúa þess í stað að styrkleikunum og beina sjónum að því góða sem er
til staðar og því sem er í raun og sann að ganga vel. Það er aldrei of seint að læra að njóta
lífsins til að geta lifað því lifandi meðan það varir.
Börnin eru ekki aðeins líkleg til að tileinka sér samskipta-
munstrið sem þau eru alin upp við heldur einnig með-
virkni ... Einstaklingi sem finnst hann lítils virði finnst
sem hann geti ekki átt mikla hamingju skilið.
Mig langar ekki að líða
svona illa lengur!
Kolbrún
Baldursdóttir
sálfræðingur
www.
kolbrunbaldurs.is
heimur barna
Ert þú í söluhugleiðingum?
510 7900
Þórunn Gísladóttir
Löggiltur fasteignasali.
Jóhanna Gustavsdóttir
Sölufulltrúi / BA atvinnufélagsfræði.
698 9470
johanna@fastlind.is www.fastlind.is
Hlíðasmára 6 201 Kópavogur www.FASTLIND.is/ /
Traust og góð þjónusta
Frítt verðmat