Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.02.2015, Blaðsíða 4

* Formaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis segirað nefndin sé að kynna sér hvernig löggjöf um smá-lánafyrirtæki sé háttað í nágrannalöndum okkar.ÞjóðmálAGNES BRAGADÓTTIR
agnes@mbl.is
4 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14.2. 2015
Hér má sjá þær tvær lagagreinar
um samningsgerð, umboð og
ógilda löggerninga, sem efna-
hags- og viðskiptanefnd vill
mögulega breyta með þeim
hætti að Neytendastofu beri að
hafa eftirlit með framkvæmd
þeirra, þegar neytendur/
einstaklingar eiga í hlut, og auka
þar með neytendavernd.
„Um ógilda löggerninga.
31. gr. [Hafi nokkur maður
notað sér bágindi annars manns,
einfeldni hans, fákunnáttu eða
léttúð eða það, að hann var hon-
um háður, til þess að afla sér
hagsmuna eða áskilja sér þá
þannig að bersýnilegur mis-
munur sé á hagsmunum þessum
og endurgjaldi því er fyrir þá
kom eða skyldi koma, eða hags-
munir þessir skyldu veittir án
endurgjalds, skal gerningur sá, er
þannig er til kominn, ógildur
gagnvart þeim aðila er á var hall-
að með honum. Sama gildir þótt
annar maður en sá, sem gerning-
urinn var gerður við, eigi sök á
misferli því sem getið er í 1.
málsl. þessarar greinar, enda sé
þeim, er haginn átti að hafa af
gerningnum, það kunnugt eða
megi vera það kunnugt.]1)
36. gr. [Samningi má víkja til
hliðar í heild eða að hluta, eða
breyta, ef það yrði talið ósann-
gjarnt eða andstætt góðri við-
skiptavenju að bera hann fyrir
sig, [sbr. þó 36. gr. c].1) Hið sama
á við um aðra löggerninga.Við
mat skv. 1. mgr. skal líta til efnis
samnings, stöðu samningsaðilja,
atvika við samningsgerðina og
atvika sem síðar komu til.“
geti ekki tekið fram fyrir hendur
Neytendastofu.
Í umfjöllun Eyrúnar Magn-
úsdóttur um smálánafyrirtækin 1.
febrúar sl. kom m.a. fram að
smálánafyrirtækin voru í úrskurði
áfrýjunarnefndar neytendamála
sökuð um að hafa brotið gegn 26.
grein laga nr. 33 um neytendalán
með því að innheimta kostnað af
lánum sem nemur 3.214% árlegr-
ar hlutfallstölu kostnaðar, í stað
50%, sem er leyfilegt hámarks-
hlutfall.
Smálán og Kredia lýstu því yfir
í kjölfar þess að fyrirtækin voru
dagsektuð eftir úrskurðinn í nóv-
ember sl. að þau hygðust láta á
það reyna fyrir dómstólum, hvort
ákvörðun Neytendastofu og áfrýj-
unarnefndarinnar stæðist lög.
Neytendalán ehf., sem eiga
smálánafyrirtækin Hraðpeninga,
Múla og 1909, lýstu á hinn bóg-
inn því yfir hér á þessum vett-
vangi fyrir viku „að sjálfsögðu
munu Neytendalán ehf. fara að
ákvörðun Neytendastofu“.
Ásmundur Friðriksson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, lagði
starfsemi smálánafyrirtækja að
jöfnu við glæpastarfsemi í ræðu á
Alþingi hinn 4. febrúar sl.
Fram kom í máli Frosta Sig-
urjónssonar við það tæki-
færi að skýrt væri í lög-
um um neytendalán að
kostnaður við lán mætti
ekki nema meira en
50% af láninu að
viðbættum
stýrivöxtum
Seðlabankans.
Smálánafyr-
irtækin hafi
hins vegar
komið sér
Líkt og fram hefur komið íumfjöllun Eyrúnar Magn-úsdóttur hér á þessum
vettvangi hefur áfrýjunarnefnd
neytendamála staðfest að smá-
lánafyrirtækin Hraðpeningar,
Múla og 1909, sem eru í eigu
Neytendalána ehf., hafi brotið lög
um neytendalán með því að halda
kostnaði sem
þau rukka fyrir
lánshæfismat
(5.500 krónur)
utan við hlut-
fallstölu kostn-
aðar, sem skylt
er að veita lán-
taka upplýsingar
um þegar lán er
tekið.
Í nóvember í fyrra hafði áfrýj-
unarnefndin fellt samskonar úr-
skurð um smálánafyrirtækin
Smálán og Kredia.
Öllum fyrirtækjunum fimm var
gert að greiða 250 þúsund króna
stjórnvaldssektir og auk þess dag-
sektir upp á 250 þúsund krónur
dag hvern þar til þau breyta
starfsháttum sínum.
Efnahags- og viðskiptanefnd Al-
þingis hefur fylgst með viðskipta-
háttum smálánafyrirtækjanna í á
annað ár. Nefndin hefur kallað á
fundi sína þau yfirvöld, sem eiga
að hafa eftirlit með því að lögum
um neytendalán sé framfylgt, þ.e.
fulltrúa frá Neytendastofu.
Frosti Sigurjónsson, formaður
nefndarinnar, sagði í samtali við
Sunnudagsblað Morgunblaðsins að
fulltrúar Neytendastofu hefðu
sagt nefndinni frá því að ekki
skorti lagaheimildir til þess að
fylgja eftir lögum um neytenda-
lán, en samt sem áður væri efna-
hags- og viðskiptanefnd nú m.a.
að láta skoða hvort nauðsynlegt
væri að breyta lögum, til þess að
setja fleiri varnagla í löggjöf, sem
auki vernd lántaka.
„Stjórnsýsla er náttúrlega
bundin af stjórnsýslulögum, sem
setur henni m.a. stífar reglur um
meðalhóf, tímafresti til úrbóta og
andmæla o.þ.h., gagnvart þeim
sem sakaðir eru um brot. Við á
Alþingi og í þessu tilviki efna-
hags- og viðskiptanefnd Alþingis
höfum af þessum sökum þurft að
bíða átekta,“ sagði Frosti.
Hann segir að það þýði ekki
það að nefndin hafi ekki fylgst
með smálánafyrirtækjunum og
starfsemi þeirra, en nefndarmenn
undan því með því að telja kostn-
að, sem gæti numið þúsundum
prósenta af lánsupphæðinni, val-
kvæðan. Svo virtist sem þau ætl-
uðu sér að láta reyna á lögmæti
þess fyrir dómstólum enda hefðu
þau ekki látið segjast þrátt fyrir
að Neytendastofa hefði meðal
annars beitt þau dagsektum.
Benti Frosti á að lántakendur
smálána væru oft óreyndir í fjár-
málum, ættu við erfiðleika að
stríða eða væru ánetjaðir áfengi
eða fíkniefnum. Í samningalögum
væri heimild til að ógilda samn-
inga þar sem einfeldni, fákunn-
átta eða bágindi lántakanda
væru nýtt í ábataskyni. Eins
mætti ógilda samninga sem væru
andstæðir góðum viðskiptavenj-
um.
„Við munum sennilega bíða
þess að dómstólar skeri úr um
lögmæti úrskurðar Neytendastofu
og áfrýjunarnefndar neytenda-
mála. Þegar niðurstaða dómstóla
liggur fyrir munum við ákveða
næstu skref,“ segir Frosti en
bætir við að samt sem áður sé
efnahags- og viðskiptanefnd að
skoða möguleika á því að breyta
lögum um samningsgerð, umboð
og ógilda löggerninga.
Vilja að eftirlitsskylda
Neytendastofu verði aukin
„Í 31. grein þeirra laga kemur
fram með skýrum hætti að ekki
megi nota sér bágindi annars
manns, einfeldni eða fákunnáttu í
ábataskyni, sem er náttúrlega það
sem smálánafyrirtækin eru að
gera. Sé það raunin, kemur fram
í 36. grein sömu laga, að þá megi
rifta samningnum,“ segir Frosti,
„en ágallinn við þetta er sá að
Neytendastofa hefur ekki aðild að
málum, á grundvelli samningalag-
anna.“
Það hefur verið rætt í efna-
hags- og viðskiptanefnd Alþingis
að breyta lögum um samnings-
gerð og ógilda löggerninga með
þeim hætti að bætt verði inn í 31.
og 36. greinar laganna ákvæði um
Neytendastofu, þar sem henni
verði falið að hafa eftirlit með
ákvæðum sem lúta að neyt-
endavernd.
„Ég tel mikilvægt að Neyt-
endastofa hafi eftirlit með samn-
ingalögunum að þessu leyti, vegna
þess að það myndi auka mjög ör-
yggi þeirra sem komast í vanskil
við smálánafyrirtækin. Þeir hafa
ekki burði til þess að ráða sér
lögfræðing. Ef hins vegar eft-
irlitið með framkvæmd laganna
væri í höndum Neytendastofu og
á ábyrgð hennar, hvað varðar
neytendaverndarákvæði laganna,
þá myndi málsókn ekki kosta ein-
staklinginn neitt, heldur væri
Neytendastofa skyldug til þess að
reka málið fyrir viðkomandi ein-
stakling. Þetta held ég að gæti
verið til mikilla bóta, því það er
víða pottur brotinn hvað varðar
neytendur á fjármálamarkaði. Við
erum að kanna það hver afstaða
Neytendastofu er til slíkrar laga-
breytinga og hvort hún telji að
það væri hald í slíkri lagabreyt-
ingu fyrir sig,“ segir Frosti.
„Ég hef sett í gang vinnu í
nefndinni, að skoða hvað hefur
verið gert í löggjöf um smá-
lánafyrirtæki í nágrannalöndum
okkar, sem eru með svipaða lög-
gjöf og við. Við höfum jafnframt
beint því til innanríkisráðuneyt-
isins að það feli Neytendastofu að
auka eftirlit sitt með smá-
lánafyrirtækjum,“ segir Frosti.
Verði samningalögum breytt, þannig að Neytendastofa fái það hlutverk að hafa eftirlit með framkvæmd 31. og 36. grein laganna eykst neytendavernd og
fórnarlömb smálánafyrirtækja standa ekki jafn berskjölduð gagnvart lánardrottnum sínum og þau gera nú um stundir.
Morgunblaðið/Ómar
FÁI HLUTVERK
Tryggvi Axels-
son, forstjóri
Neytendastofu.
Vilja auka neytendaverndina
SAGAN ENDALAUSA AF
REKSTRI SMÁLÁNAFYR-
IRTÆKJA HÉR Á LANDI
ER EKKI Á ENDA. EFNA-
HAGS- OG VIÐSKIPTA-
NEFND ALÞINGIS
SKOÐAR HVORT RÉTT
SÉ AÐ BREYTA LÖGUM,
NEYTENDUM TIL
VERNDAR.
Frosti
Sigurjónsson