Bókasafnið - 01.10.2008, Qupperneq 4

BÓKASAFNIÐ 32. ÁRG. 20082
Rétt upp úr síðustu aldamótum ákváðu níu evr-ópsk þjóðbókasöfn ásamt Samtökum evrópskra þjóðbókavarða, The Conference of European
National Librarians (CENL), að vinna saman að metn-
aðarfullu verkefni sem nefndist Evrópubókasafnið.
Verkefnið var styrkt af ESB og upphaflegt markmið
var að veita aðgang að þjóðbókaskrám og samskrám
safnanna um eina gátt, þ.e. gera notendum kleift að
leita samtímis í bókfræðigrunnum allra safnanna.
Fljótlega breyttust markmiðin á þann veg að meiri
áhersla var lögð á að veita aðgang að stafrænum
safnkosti og að víkka Evrópubókasafnið út þannig að
það næði til sem flestra Evrópulanda. Fyrsta skrefið
var TEL­ME­MOR verkefnið sem lauk í ársbyrjun
2007, en þar bættust við þjóðbókasöfn níu nýrra
aðildarríkja ESB. Umsýslan var einnig styrkt með því
að fela CENL ábyrgð á henni og var sett upp sérstök
skrifstofa í Haag. Næsta skref var svokallað EDL
(European Digital Library Project) verkefni en að því
standa þjóðbókasöfn níu landa sem þar með gerðust
aðilar að Evrópubókasafninu. Einnig hafa nokkur
lönd orðið aðilar utan þessara verkefna og í ársbyrj-
un 2008 eru fullgildir aðilar að Evrópubókasafninu
alls 32. Innan vébanda CENL eru 47 þjóðbókasöfn
og 15 þeirra eru nú aukaaðilar, en gert er ráð fyrir
Evrópuverkefni Landsbókasafns Íslands – Háskólabókasafns
TEL – EDL – ENRICH – EDLNet – TELplus
að þau muni flest verða fullgildir aðilar að TEL, t.d.
Búlgaría og Rúmenía í TELplus verkefninu. Í árs-
byrjun 2008 hófst nýtt átján mánaða verkefni sem
miðar að því að gera átta þjóðbókasöfn (Albaníu,
Armeníu, Aserbaijan, Bosníu – Hersegóvínu, Georgíu,
Makedóníu, Moldavíu og Úkraínu) fullgilda með-
limi að TEL. Þetta verkefni hefur hið skondna nafn
FUMAGABA og er styrkt af Svissnesku þróunarstofn-
uninni en er í umsýslu Svissneska þjóðbókasafnsins.
Að öllu óbreyttu verða 42 þjóðbókasöfn orðin fullgild-
ir aðilar að Evrópubókasafninu um mitt ár 2009.
Talsverð breyting varð á viðhorfi margra áhrifa-
manna í þjóðbókasöfnum og menningarráðuneytum
ESB landanna í árslok 2004 þegar Google kynnti
áform um að vinna með nokkrum stórum háskóla-
bókasöfnum að því að yfirfæra gríðarlegan fjölda
bóka á stafrænt form og veita aðgang að þeim um
Vefinn. Þeir óttuðust að með þessu yrðu áhrif ensku
og enskra bókmennta í vefheimum enn meiri en þegar
var raunin. Þá hófst mikil umræða innan ESB land-
anna og víðar um hvort þörf væri á aðgerðum og ef
svo væri, hverjar væru best til þess fallnar að vega upp
á móti þeim áhrifum sem talið er að leiði af áformum
Google. Á ársfundi CENL í Luxemborg haustið 2005
sagði Viviane Reding, stjórnandi málefna upplýsinga
Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn tekur nú beint eða óbeint þátt í fjórum Evrópuverkefnum
vegna aðildar safnsins að Evrópubókasafninu (The European Library, skammstafað TEL). EDL verk-
efnið hófst í september 2006, TELplus í október 2007, ENRICH í desember 2007 og EDLNet í júlí
2007. Öll verkefnin nema EDLNet eru styrkt af Evrópusambandinu (ESB) á þann veg að ESB greiðir
helming áætlaðs kostnaðar og þátttakendur helming. Í eftirfarandi samantekt verður gerð grein fyrir
Evrópubókasafninu og þessum verkefnum.
Þorsteinn Hallgrímsson
Evrópubókasafnið – TEL