Morgunblaðið - 14.04.2015, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. APRÍL 2015
Árlegur vöxtur makríls, bæði hvað varðar
lengd og þyngd, hefur minnkað síðustu árin.
Sömuleiðis hefur hægt á vexti innan hvers
árgangs og ef dæmi eru t.d. tekin af þriggja
ára makríl og svo aftur af sama árgangi
fimm árum síðar kemur í ljós að vöxtur hef-
ur minnkað um meira en helming síðustu ár
í samanburði við eldri árgang.
Þetta er meðal þess sem kemur fram í nið-
urstöðum rannsókna Önnu H. Ólafsdóttur,
fiskifræðings við Havstovu Færeyja, en hún
hefur stjórnað rannsóknum á breytileika í
vexti makríls og á útbreiðslusvæði. Verk-
efnið er unnið í samstarfi Færeyinga, Ís-
lendinga, Norðmanna og Grænlendinga og
er meðal annars byggt á gögnum frá
Hafrannsóknastofnuninni í Bergen, sem
spanna 30 ára tímabil frá 1984 til 2013.
Fitnar minna í fæðugöngunum
Um er að ræða líffræðileg gögn sem
Norðmenn hafa safnað á haustin þegar
fæðugöngunni norður á bóginn er lokið og
makríllinn heldur aftur til baka og safnast
saman við vesturströnd Noregs. Samkvæmt
niðurstöðunum vaxa árgangarnir hægar en
áður og fiskurinn fitnar ekki eins mikið á
fæðugöngunni norður á bóginn.
Anna Heiður segir að ekki liggi fyrir svör
við spurningum um hvað valdi þessu, en
sjálfsagt spili margir þættir þar inn í. Þá
torveldi það þær rannsóknir að ekki liggi
fyrir nákvæmar upplýsingar um fæðufram-
boð á gönguslóðinni síðustu 30 ár.
Samkeppni við annan makríl og síld
„Við vitum hver stofnstærð makríls er og
norsk-íslensku síldarinnar, en þessar teg-
undir éta mikið sömu fæðu,“ segir Anna. „Ef
stofnar makríls og síldar eru stórir hefur
það neikvæð áhrif á vöxt makrílsins, bæði
hvað varðar lengd og þyngd.
Vissulega hefur síldarstofninn minnkað
síðustu ár, en á sama tíma hefur stofn makr-
íls stækkað og verið stærri en nokkru sinni.
Makríllinn hefur síðustu ár dreift sér á stöð-
ugt stærra svæði eins og þekkt er með
torfufiska; eftir því sem meira verður af
þeim og stofninn stækkar verður dreifingin
meiri.
Líklegasta skýringin á minni vexti makríls
er að minna sé fyrir hann að éta vegna sam-
keppni við annan makríl og síldina. Það get-
ur líka verið að minna æti hafi verið í sjón-
um, en þá er spurning hvort það hafi verið
vegna minni framleiðslu á dýrasvifi í hafinu
eða hvort það sé meira af fiski. Við höfum
hins vegar ekki dýrasvifsgagnaseríu fyrir
síðustu 30 ár og því er erfitt að meta ástæð-
ur þess að vöxtur makríls er minni en áður.“
Hitastig setur göngunum skorður
Anna Heiður segir að hitastig sjávar setji
makrílgöngum norður á bóginn ákveðin tak-
mörk. Hann haldi sig yfirleitt í 8-14 gráðu
heitum sjó, vilji helst ekki vera í kaldari sjó
en 6-7 gráðum og drepist við um tvær gráð-
ur. Því hafi hann sótt vestur á bóginn og inn
í lögsögu Íslands og Grænlands.
Fræðilega séð virðist ekkert á móti því að
hann gangi suðurfyrir Grænland og í átt til
Kanada. Engin gögn séu þó til um blöndun
makríls úr austri og vestri þótt tegundin sé
hin sama, að sögn Önnu. Hún bætir því við
að makrílstofninn við Kanada sé í mikilli
lægð, nýliðun léleg og veiðar bannaðar.
Minni vöxtur
makríls en áður
 Síld og makríll mikið í sömu fæðutegundum
Vísindi Anna H. Ólafsdóttir í makrílleiðangri.
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Merkingar á makríl með rafeindamerkjum
hafa rutt sér til rúms á síðustu árum. Örflögu
er skotið í kvið fisksins og
gefur merkið upplýsingar
um númer við endurheimt
svipað og gerist á greiðslu-
kortum. Norðmenn hafa
verið í fararbroddi í þess-
um efnum, en skanni til að
lesa merkin var settur upp
í frystihúsi HB Granda á
Vopnafirði í fyrra og verð-
ur settur upp fyrir sumarið
hjá Skinney-Þinganesi á
Höfn í Hornafirði og hjá
Síldarvinnslunni í Neskaupstað.
Merkið kostar um 200 krónur
Norðmenn hafa merkt makríl allt frá árinu
1968 á vetursetustöðvum við vesturströnd
Bretlands og Írland, samkvæmt upplýsingum
Guðmundar Óskarssonar, fiskifræðings á
Hafrannsóknastofnun. Þar er fiskurinn veidd-
ur á færi og merkinu skotið í kvið hans. Í
fyrra voru um 55 þúsund fiskar merktir á
þennan hátt, en hvert merki kostar um 200
krónur.
Í fyrra voru endurheimt 25 merki hjá HB
Granda á Vopnafirði og segir Guðmundur það
hlutfallslega í samræmi við aflann sem þar
var landað í samanburði við aðrar vinnslur.
Til framtíðar gefi endurheimturnar vissar
upplýsingar um göngur makrílsins, en ekki
síður vísitölur um stofnstærð til að nota við
stofnmat.
Er Norðmenn hófu merkingar á makríl var
stálmerkjum skotið í kvið fisksins og merkin
endurheimt á seglum í verksmiðjum. Síðan
voru merkin send til þeirra sem stóðu fyrir
merkingunum. Tilraunir voru gerðar í nokkur
ár með málmskanna á færiböndum með sjálf-
virkum örmum til að ná merktum fiskum en
þeir gáfust ekki nógu vel. Frá árinu 2011 hafa
hinsvegar eingöngu verið notuð þessi raf-
eindamerki í merkingum á makríl.
Skanni beintengdur við móðurtölvu
Hér á landi verða skannar settir fyrir sum-
arið í tvær vinnslur, á dælurör við löndun sem
lesa merki er þau fara undir, sem er nýjung
því skannarnir hafa eingöngu verið yfir færi-
böndum hingað til. Skannarnir eru beintengd-
ir við móðurtölvu í Noregi og senda upplýs-
ingar beint þangað í gegnum netið um að fiski
með ákveðið númer hafi verið landað í tiltek-
inni höfn á tilteknum tíma.
Það þarf því ekki að handleika merkin við
endurheimtur eins og þurfti með gömlu stál-
merkin. Skönnum í verksmiðjum og fiskiðju-
verum hefur fjölgað í Noregi, Færeyjum og
löndum Evrópusambandsins á síðustu árum.
Guðmundur segir að rafeindamerkingar
séu stöðugt að fá meira vægi. Í bolfiski séu oft
notuð enn fullkomnari og dýrari merki, sem
senda þá ákveðnar upplýsingar um hitastig,
seltu og fleira. Enn sé þó eitthvað um að núm-
eruð merki séu fest á ugga bolfiska.
Ljósmynd/Leif Nötttestad
Á norðurslóðum Úr sameiginlegum leiðangri Íslendinga, Norðmanna og Færeyinga sumarið
2012, frá vinstri Árni Friðriksson, Christian í Grótinum, Brennholm og G.O. Sars.
Rafeindamerkingar á
makríl ryðja sér til rúms
 Skannar settir upp í íslenskum fiskiðjuverum
Guðmundur
Óskarsson
Breytingar á dreifingu uppsjávarfiskistofna og áhrif loftslagsbreyt-
inga verða til umfjöllunar á Polshift-ráðstefnunni sem haldin verður í
húsakynnum Hafrannsóknastofnunar í dag og á morgun. Markmið
POLSHIFT ráðstefnunnar er að fá saman til fundar vísindamenn og
hagsmunaaðila til að ræða um hugsanleg áhrif sem loftslagsbreyt-
ingar gætu haft á dreifingu uppsjávarfiskistofna í Norður-Atlants-
hafi.
Alls verða flutt 24 erindi á ráðstefnunni tengd þessu efni. Erindin
fjalla m.a. um breytingar á ástandi hafsins, breytingar á dreifingu og
magni svifdýra og uppsjávarfisktegunda og tengsl þessara þátta.
Eins eru erindi um aðgreiningar fiskistofna, fæðuvistfræði, veiðar og
fleira með tilvísun í möguleg áhrif loftslagsbreytinga á fiskistofna.
Ræða áhrif loftslagsbreytinga
POLSHIFT-RÁÐSTEFNA MEÐ 24 ERINDUM SÉRFRÆÐINGA
Ljósmynd/Björn Gunnarsson
Hafrannsóknir Kristín Valsdóttir og Agnes Eydal í eggjaleiðangri sumarið 2013.