Morgunblaðið - 14.04.2015, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. APRÍL 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það eru tæptvö ár tilforseta-
kosninga í Banda-
ríkjunum. Umræð-
an þar í fjölmiðlum
er þó þannig að ókunnugir
mættu ætla að kjördagur sé
eftir aðeins fáeina mánuði.
Reglubundið gerast nú „stór-
tíðindi“ í baráttunni um Hvíta
húsið, en þar á þó ekki að
skipta um húsráðanda fyrr en í
janúar árið 2017.
Stórtíðindin að undanförnu
eru nýir formlegir frambjóð-
endur í undankeppni Repúblik-
anaflokksins.
Fyrstur bauð Ted Cruz sig
fram, öldungadeildarþingmað-
ur frá Texas. Cruz hefur aðeins
setið tvö ár í öldungadeildinni.
Hann er lögfræðingur frá Har-
vard-háskóla og áður dóms-
málaráðherra Texas. Cruz er
ættaður frá Kúbu. Næstur í
framboð var Rand Paul, sonur
Rons Pauls, sem þrívegis hefur
boðið sig fram til forseta utan
flokka, en þeir feðgar teljast
frjálshyggjumenn. Rand Paul
starfaði lengi sem augnlæknir.
Sumir flokksbræður hans líta
hann hornauga vegna þess að
stefna hans í utanríkismálum
sé um margt keimlík stefnu
Obama. Frambjóðandinn lagði
sig fram við að lagfæra þessar
áherslur er hann kynnti fram-
boð sitt fyrir skömmu. Í gær
kom svo Marco Rubio með sitt
framboð, en sá hefur setið
tveimur árum lengur en Cruz í
öldungadeildinni og er einnig
ættaður frá Kúbu. Spænsku-
mælandi kjósendum hefur
fjölgað verulega í Bandaríkj-
unum og þykja tengsl við þá því
mikilvæg.
Jeb Bush, fyrrverandi ríkis-
stjóri í Flórída, er ekki enn
kominn formlega í framboð. En
hann er að öllu öðru leyti í
framboði. Enginn hefur fengið
annan eins fjárhagslegan
stuðning og Jeb Bush nú þegar.
Kona hans, Columba, er frá
Mexíkó og er Jeb jafnvígur á
ensku og spænsku. Hann ber
þekktasta nafn allra hugsan-
legra frambjóðenda repúblik-
ana. Forsetasonur og forseta-
bróðir. Í stórríki eins og
Bandaríkjunum skiptir miklu
að kjósendur hafi heyrt þín get-
ið. En þetta eitt þekktasta ætt-
arnafn stjórnmálanna vestra
getur þó reynst bæði kostur og
galli. Bróðir Jebs er enn um-
deildur þótt andúð á honum
hafi minnkað frá því hann lét af
embætti. Forsetinn fyrrver-
andi hefur látið lítið fyrir sér
fara og er til þess tekið að hann
hefur aldrei látið styggðaryrði
falla um eftirmann sinn, Obama
forseta.
En stóra frétt
síðustu helgar var
enn ein ekki-
fréttin. Hún var að
Hillary Clinton
ætlaði að gefa kost
á sér til að verða forsetaefni
demókrata. Það hafði lengi ver-
ið vitað. En ólíkt frambjóð-
endum repúblikana (aðeins fá-
einir voru nefndir hér að
framan) virðist Hillary Clinton
vera nánast ein um hituna sín
megin. Mörgum þykir það veik-
leikamerki fyrir Demókrata-
flokkinn í þessu stóra og vold-
uga landi að ekki komi aðrir
hæfir frambjóðendur til greina
og stefni í að Hillary verði ekki
kjörin heldur krýnd sem for-
setaframbjóðandi. En á móti
kemur að það sýnir auðvitað
um leið mikinn styrk frambjóð-
andans, að ári fyrir útnefningu
sé hann nánast sjálfkjörinn til
þess að vera í framboði fyrir
flokkinn.
Fjárhagsleg geta í forseta-
framboði skiptir mjög miklu
vestra. Og á meðan repúblik-
anar bítast um fé og þurfa að
kasta fúlgum fjár í innan-
flokksbaráttu er stútur pening-
anna demókratamegin aðeins
einn, til Hillary Clinton.
Hillary er mjög umdeildur
stjórnmálamaður. Hún hefur
ekki til að bera alla þá leikni
sem Bill eiginmaður hennar
hefur sýnt. En hún stendur vel
fyrir sínu, er harðsnúin og
fylgin sér. Og gagnstætt því
sem gjarnan er haldið fram
hefur hún viðfelldna persónu-
lega nálægð, eins og ýmsir Ís-
lendingar geta borið vitni um.
Margt bendir enn til þess að
það verði stjórnmálalegu stór-
ættirnar sem sem muni takast
á um Hvíta húsið á næsta ári.
Einhverjum þykir það súrt í
broti. En líklegt er þó, að þau
átök muni kynda undir
baráttuanda í báðum fylk-
ingum. Þær eiga öfluga fylgj-
endur og svo eru þeir fjölmenn-
ir sem geta ekki hugsað sér að
sjá „Clinton“ aftur í Hvíta hús-
inu og ekki síður hinir, sem
mega ekki til þess hugsa að þar
verði einn „Bush“ til.
Þótt Bandaríkjamenn ham-
ist í kosningabaráttu um for-
setaembættið í tvö ár er það
svo sérkennilegt að einungis
liðlega helmingur þeirra lætur
sjá sig á kjörstað til að kjósa.
En þegar svo öflugar fylk-
ingar takast á og að auki þegar
engu er líkara en að Ewing-
ættin og Underwood-ættin séu
að slást um ættaróðalið hvíta, þá
ætti að hitna verulega í kolun-
um.
Þá verður kannski slegið að-
sóknarmet á kjörstöðum í
Bandaríkjunum.
Margt bendir til
stórmeistarabaráttu
um Hvíta húsið }
Kosningar eða
ættbálkastríð?
F
rá því var sagt á baksíðu Morg-
unblaðsins sl. fimmtudag að til
stæði að endurútgefa bókina
Handbók húsmæðra – 1000 hús-
ráð sem upprunalega kom út árið
1951. Það er útgáfan Nýhöfn sem á heiðurinn af
þessu framtaki og verður sannarlega forvitni-
legt að berja þessa tímavél augum því góðu
heilli verður textinn óbreyttur fá gömlu útgáf-
unni. Ekki þarf að draga í efa að fengur er í
1000 húsráðum frá því um miðja síðustu öld,
bæði af því mörg þeirra eru enn í fulli gildi þótt
þau hafi legið í láginni um áratuga skeið, og þá
ekki síður fyrir sagnfræðilegt gildi textans.
Hvernig stýrðu húsmæður heimilisskútunni
fyrir rúmum sextíu árum?
Af þessu tilefni rifjaðist upp fyrir mér texti sem gekk
milli manna á tölvupósti í kringum síðustu aldamót. Text-
inn innihélt upptalningu á því hvernig húsmóðir með
sjálfsvirðingu ætti að taka mót bónda sínum er hann kæmi
heim úr vinnunni, örþreyttur og uppgefinn eftir að hafa
fórnað sér fyrir málstað fjölskyldunnar í vinnunni allan
daginn. Meðal þess sem þar kom fram var eftirfarandi:
Hafðu kvöldmatinn tilbúinn þegar hann kemur heim.
Hafðu þig til og vertu frísklega útlítandi, gættu þess að
vera glaðvær og áhugaverð.
Hafðu heimilið fínt.
Hafðu börnin vel tilhöfð.
Takmarkaðu hávaða og láttu ekki góma þig með upp-
þvottavélina í gangi.
Hafðu drykk tilbúinn fyrir eiginmanninn
þegar hann kemur heim, ásamt inniskónum.
Og rúsínan í pylsuendanum?
Vertu meðvituð um stöðu þína sem eig-
inkona.
Það var og.
Nú hef ég ekki haft tök á að skoða endur-
útgefnu bókina og veit því ekki hvort textinn
sem forðum gekk milli manna sé úr umræddri
bók. Sé svo þarf að hafa í huga að þetta er vita-
skuld nálgun sem er barn síns tíma og margt
hefur breyst síðan þá. Sá sem þetta ritar eldar
til að mynda oftar en ekki kvöldmatinn á heim-
ili okkar hjóna, af einskærum áhuga og sæl-
keramennsku. Ég er á því að rétt sé að skoða
bókina með þeim gleraugum að hún sé öðrum
þræði gluggi inn í veröld sem var. Bókin ku ennfremur
vera fagurlega myndskreytt í takt við efni og innihald og
hafi þar tekist vel til þá verður þetta ómissandi rit í eldhús
Mad Men-elskandi hipstera um allt land. Er þá sess við
hliðina á brautryðjandabókum Helgu Sigurðardóttur ekki
svo fráleitur, gæti ég trúað.
Það er alltént vonandi að 1000 húsráð sé meira í ætt við
Helgu Sig. en Tíu litla negrastráka sem einhver ákvað að
endurútgefa fyrir nokkrum árum með afskaplega dræm-
um árangri. Þar átti að dusta rykið af gamalli „klassík“
fyrir yngri kynslóðir en það framtak uppskar almennt tak-
markaða hrifningu og þarf víst engan að undra. Það er oft
gaman að kíkja í baksýnisspegilinn en sumt má liggja í
glatkistunni áfram. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Pistill
Þegar fortíðin bankar upp á
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Laufey Rún Ketilsdóttir
laufey@mbl.is
Síðastliðna viku hefur þurft að
fella niður 180 skurðaðgerðir á
Landspítalanum og 15 aðgerðir á
hjartaþræðingarstofu. Einnig hef-
ur þurft að fresta 60% mynd-
greiningarannsókna, til dæmis
röntgenmyndum og 700 komum á
dag á göngudeildum. Þá starfa
geislameðferðir krabbameina með
40-50% afköstum, samkvæmt upp-
lýsingum frá Landspítalanum
Áhrifin eru veruleg en á
venjulegum degi væru um 60
skurðaðgerðir framkvæmdar en
til samanburðar eru nú um 25 að-
gerðir framkvæmdar á dag eða
eingöngu bráðatilfelli. Greining-
arferlið, til dæmis röntgenmyndir
eða sýnarannsóknir, sætir þannig
miklum truflunum í verkfallinu.
Þarf því að fara fram klínískt mat
læknis, í hvert sinn, á því hvort
brýn þörf sé á aðgerð og hvort
gera eigi viðeigandi rannsóknir
henni til stuðnings, samkvæmt
upplýsingum frá Landspítalanum.
„Sjúkdómar og slys taka ekki
tillit til hátíða, verkfalla eða veð-
urs og halda áfram og þeim þarf
að sinna,“ segir Ólafur Baldurs-
son, framkvæmdastjóri lækninga
á Landspítalanum. „Hver einasta
truflun á starfi spítalans, af hvaða
ástæðu sem hún er, hefur þannig
afleiðingar fyrir þjónustuna við
sjúklingana og reksturinn,“ bætir
hann við en starfsemi spítalans er
nú þegar keyrð á fullum afköstum
hvað varðar húsnæðispláss og
mannafla. Núverandi verkföll taki
til stétta sem séu gríðarlega mik-
ilvægar fyrir starfsemi spítalans
og því sé róðurinn einkar þungur
án þeirra krafta. Öryggi sjúkling-
anna er þó ávallt haft að leiðar-
ljósi og leggur spítalinn áherslu á
að þeir sem þurfa á bráðaþjón-
ustu að halda leiti til læknis en
reyni ekki að bíða af sér verk-
fallið.
Engum skjölum þinglýst
„Það hafa komið tæplega þús-
und skjöl inn til þinglýsingar síð-
an verkfallið hófst og þau sem
bárust 2-3 dögum fyrr liggja líka
og bíða,“ segir Þórólfur Halldórs-
son, sýslumaðurinn á höfuðborg-
arsvæðinu, um þau áhrif sem
ótímabundið verkfall lögfræðinga
hjá sýslumanninum í Reykjavík
hefur á starfsemi embættisins.
„Við getum ekki sagt til um
það hvaða afleiðingar þetta kann
að hafa fyrir samskipti skuldara
og kröfuhafa ef við erum að tala
um veðskuldabréf til dæmis,“ seg-
ir Þórólfur en þau skjöl sem ber-
ast til þinglýsingar á meðan verk-
fallið stendur eru eingöngu færð í
dagbók sem hefur þýðingu þegar
ákvarða þarf hvenær skjal barst
þinglýsingastjóra ef tveimur skjöl-
um um sömu eign lýstur saman.
„Öllum fyrirtökum, sem búið
var að ákveða, hefur verið frestað
ótímabundið, eins og verkfallið
er,“ segir Þórólfur og á það meðal
annars við í framhaldsuppboðum
á fasteignum og vegna hjónaskiln-
aða eða sambúðarslita. „Ekki er
heldur hægt að ljúka skiptum á
dánarbúum, né gefa út búsetu-
leyfi,“ segir hann en tekur þó
fram að enn séu gefin út dánar-
vottorð og útfararleyfi þar sem
þau krefjist ekki aðkomu lögfræð-
inga.Verkfallið hefur einnig
áþreifanleg áhrif á meðlagsmál og
forræðismál. Spurður um við-
brögð þeirra er leita til sýslu-
mannsembættisins segir Þórólfur
að fólk sætti sig á endanum við
orðinn hlut. „Auðvitað er fólk mis-
jafnlega skilningsríkt,“ bætir
hann við.
Sjúkdómar taka ekki
tillit til verkfalla
Morgunblaðið/Eggert
Verkfall Mikill fjöldi skurðaðgerða og annarra aðgerða, til dæmis hjarta-
þræðinga, hefur verið felldur niður á Landspítalanum vegna verkfalla.
„Það hafa verið
einhverjar
ábendingar um
meint verk-
fallsbrot sem
félögin telja sín
megin að séu
verkfallsbrot,“
segir Erna
Guðmunds-
dóttir, lögmaður BHM, aðspurð
hvort slík brot hafi komið upp
en vill ekki nefna ákveðin tilvik. Í
hverju tilfelli er þó meint brot
skoðað og leitað eftir rökstuðn-
ingi stjórnenda áður en ákveðið
er hvort málinu verði vísað til
félagsdóms. Segir hún mikið
lagt upp úr góðu samstarfi við
stjórnendur stofnananna.
Verkfallsbrot eru til dæmis
þegar sá sem á að vera í verk-
falli sinnir störfum sínum samt
sem áður, einhver gengur í störf
þeirra sem eru í verkfalli eða ef
fleiri eru boðaðir til starfa en
eru á undanþágulista stofn-
ananna.
Meint verk-
fallsbrot
ÁBENDINGAR BORIST BHM
Erna
Guðmundsdóttir