Morgunblaðið - 01.05.2015, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 2015
Vorið er tími til-
hlökkunar. Unglingar
á sextánda ári hugsa
sér til hreyfings.
Hvaða framhalds-
skóla skal velja,
hvaða nám er áhuga-
vert? Svarið liggur
ekki í augum uppi ef
grannt er skoðað. Al-
mennt bóknám til
stúdentsprófs er það
sem flestir velja. Hvernig náum
við því að fleiri ungmenni velji
nám sem býr þau undir störf í at-
vinnulífinu og gefur kost á til-
tölulega öruggum tekjum fljótt?
Finnar þurfa ekki lengur að
spyrja þessarar spurningar. Þar
er verknámið nú þegar vinsælla
en bóknám til stúdentsprófs hjá
16 ára nemendum. Í Finnlandi var
gert mikið átak í því að kynna
verknám fyrir nemendum og gera
það eftirsóknarvert með umfjöllun
í fjölmiðlum um mikilvægi starfs-
menntunar, með því að búa vel að
verkmenntaskólum og með því að
halda reglulega samkeppni milli
nemenda í starfsgreinum og beina
þannig sjónum að færni og hæfni
ungs fólks. Nemandi sem lýkur
starfsmenntun í Finnlandi getur í
framhaldinu farið í háskóla án
frekari undirbúnings.
Líkt og við hér á landi, þá
spyrja Danir sig einnig af hverju
svo fáir velja starfsnám strax að
loknum grunnskóla. Í Danmörku
er löng hefð fyrir því að stjórn-
völd og forsvarsmenn atvinnulífs
beri sameiginlega ábyrgð á starfs-
menntun. Danska starfsmennta-
kerfið er nátengt því kerfi sem
hefur verið við lýði í þýskumæl-
andi löndum – Þýskalandi, Aust-
urríki og Sviss – og iðnnám hér-
lendis var upphaflega mótað að
þessari fyrirmynd. Í alþjóðlegri
umfjöllun fær þetta módel hæstu
einkunn hvað varðar gæði og ár-
angur, enda er verkleg færni hjá
þessum þjóðum betri en víðast
annars staðar. Atvinnurekendur
hafa mikil áhrif á stjórnun og
skipulag starfsnáms og gegna lyk-
ilhlutverki í stjórnsýslu í þessum
geira menntakerfisins. Það er ekki
fengið ókeypis, því í raun fjár-
magna atvinnurekendur alfarið
starfsþjálfunarhluta
námsins og greiða
nemanum laun á með-
an hann sækir skól-
ann.
Skipulag verknáms
í Danmörku (og á
hinu þýska málsvæði)
byggist á hinu gamla
meistarakerfi. Hluti
af náminu fer fram
úti í fyrirtækjum.
Verknámsnemandi
þarf að vera á samn-
ingi hjá fyrirtæki eða
meistara og greiðir
atvinnurekandinn honum laun
meðan á náminu stendur. Námið
fer fram til skiptis í skóla og fyr-
irtæki. Fyrst sækir nemandinn
skóla í hálft til eitt ár eftir und-
irbúningi. Síðan skiptast á náms-
tímabil í skóla og starfsþjálf-
unartímabil í fyrirtæki.
Skóladvölin er aldrei lengri en 10
vikur í senn og fer eftir fyrirfram
ákveðnu skipulagi sem þó má
hrófla við ef mikið liggur við hjá
vinnuveitandanum. Nemandinn er
áfram á launum þegar hann fer í
skólann og atvinnurekandinn
ábyrgist greiðslur til hans þar til
náminu lýkur (og reiknar með að
hann hætti síðan til að sækja sér
frekari reynslu í faginu). Þegar
ekki tekst að koma nemendum á
samning er hægt að gefa þeim
kost á að taka starfsþjálfun innan
veggja skólans (skolepraktik). Sá
kostur þykir síðri, en hefur verið
þróaður með áhugaverðum hætti
t.d. í Sviss og Hollandi.
Fyrirkomulag verknáms í Dan-
mörku byggist á mikilli skuldbind-
ingu af hálfu atvinnurekenda, sem
telja góða starfsmenntun forsendu
fyrir góðri afkomu fyrirtækja. Í
raun greiða atvinnurekendur bæði
starfsþjálfun og framfærslu nem-
enda meðan á náminu stendur. Til
að tryggja að öll fyrirtæki sitji við
sama borð greiða danskir atvinnu-
rekendur álag á launagreiðslur í
sérstakan starfsmenntunarsjóð
(AUB, Arbejdsgivernes Udd-
annelsesbidrag). Álag þetta er í
dag rúmar 55 þúsund krónur á ári
fyrir hvern starfsmann í fullu
starfi hjá fyrirtækinu. Úr þessum
sjóði fá síðan þeir atvinnurek-
endur, sem hafa nema á framfæri
sínu, endurgreitt. Þannig er byrð-
inni af því að kosta starfsþjálfun
og uppihald verknámsnema skipt
jafnt á milli allra fyrirtækja lands-
ins.
Í Danmörku vilja stjórnvöld
fjölga nemendum í verknámi og
atvinnurekendur tala um að þeir
þurfi að fá enn hæfara fólk til
starfa í fyrirtækjum. Eftir langa
samræðu þessara ábyrgðaraðila
hafa verið samþykkt ný lög um
starfsmenntun sem eiga að
styrkja gæði námsins og laða
fleira ungt fólk til þess að velja
starfsmenntun. Lögin treysta þá
hefð að atvinnulíf og skóli vinni
saman um nám nemandans. Jafn-
framt er bætt við þeim kosti að
nemandi geti lokið stúdentsprófi
jafnhliða starfsmenntun og þannig
hafið verk- og tækninám á há-
skólastigi strax í framhaldinu.
Námið lengist við þetta um hálft
ár: rafvirkja- og húsasmiðanemar
ljúka sveinsprófi og stúdentsprófi
á fjórum árum og einum mánuði
samkvæmt þessu nýja skipulagi –
og kostnaður atvinnurekandans
við launagreiðslur eykst sem því
nemur.
Undirrituð var í viku í Finn-
landi fyrir tveimur árum til að
kynna sér starfsmenntun og nú í
vor í Danmörku. Samræður við
fagfólk í þessum löndum leiða í
ljós fagmennsku og reynslu sem
teygir sig aftur í aldir. Finnar
hafa náð undraverðum árangri í
að fjölga nemendum í starfsnámi.
Danir freista hins sama. Starfs-
menntaskólar í báðum löndum eru
glæsilegar stofnanir. Vonandi ber-
um við gæfu til þess að nýta þekk-
ingu og reynslu nágrannaþjóða um
leið og við leggjum rækt við hefðir
sem við höfum sjálf skapað þegar
við styrkjum stoðir starfsmennt-
unar hér á landi.
Hadsten á Jótlandi, sumardag-
inn fyrsta 2015.
Starfsmenntun í samstarfi
atvinnulífs og stjórnvalda
Eftir Guðrúnu
Hrefnu Guðmunds-
dóttur
»Hvernig náum við
því að fleiri ung-
menni velji nám sem
býr þau undir störf í at-
vinnulífinu og gefur
kost á tiltölulega örugg-
um tekjum fljótt?
Guðrún Hrefna
Guðmundsdóttir
Höfundur er skólameistari
Fjölbrautaskólans í Breiðholti.
Eigi þykja mér
framtíðarhorfur af-
komenda hinna ís-
lensku frumbyggja
Ísafoldar bjartar né
glæsilegar, þegar ég
hef í huga hin for-
kveðnu orð hins vitra
öldungs: „Eins og
maðurinn sáir, svo
mun hann og upp
skera.“ (Galatabréfið
6:7) Því er á þetta minnst hér, þar
sem meirihluti íslensku þjóðarinnar
er kristinn, en þó virðast kristin
gildi ekki höfð í hávegum né að leið-
arljósi í lífi manna.
Fréttir berast af svikum og öðr-
um glæpum, illa fengnum gróða,
kaupum og sölu og öðrum fylgikvill-
um græðginnar og guðleysisins.
Kristur bauð okkur að elska
náungann eins og okkur sjálf, (Ga-
latabréfið 5:14) og kenndi lærisvein-
um sínum að biðja að Guðs vilji
mætti verða á jörðu, sem á himni
(Matteus 6:10). Jesús sagði einnig:
„Ef þér elskið mig munuð þér halda
boðorð mín.“ (Jóhannes 14:15) og
Jóhannes postuli Krists sagði: „Sá
sem gjörir Guðs vilja,
varir að eilífu.“ (1. Jó-
hannesarbréf 2:17)
Svo sannarlega orð í
tíma töluð fyrir eilífð-
ina.
Svo er sagt um Guð í
spádómsbók Míka:
„Hann hefur sagt þér
maður, hvað gott sé og
hvers ætlar Drottinn
af þér annað en að
gjöra rétt.“ (Míka 6:8)
Prédikarinn býður
mönnum að: „Óttast
Guð og halda boðorð hans, því að
það sé skylda hvers manns.“ (Pré-
dikarinn 12:13)
Í hinu óguðlega fréttaflóði, sem
kaffærir fólk sérhvern dag er það
einlæg ósk mín, sem kristins manns,
að orð Guðs fái að ná til fólksins og
vekja það upp af dásvefni græðg-
innar, einstaklingshyggjunnar,
menntasnobbsins og veraldarhyggj-
unnar allrar og leiða það á veg lífs-
ins hér í tímanum, svo það megi
með breytni sinni búa sig undir ei-
lífðina.
Leví patríarki sagði eitt sinn fyrir
löngu í riti, sem varðveist hefur í
aldir: „Ég bið yður að óttast Drott-
inn af öllu hjarta þínu og lifa í ein-
lægni samkvæmt öllum hans boð-
orðum. Þú skalt einnig kenna það
börnum þínum svo að þau megi öðl-
ast skilning og lesa lögmál Guðs
stöðuglega.“ (Testamenti hinna tólf
patríarka í hinum apókrýfu ritum
Gamla testamentisins. Samkvæmt
Leví 8:1-2.) Sú uppskera mun metta
hið andlega hungur Íslendinga hafi
þeir vit og skilning til að bera. Því
að það sem sáð er hér í heimi tím-
ans, uppskerum við í komandi lífi
þess næsta. Megi íslenskri þjóð
auðnast að skilja tilgang tilveru
sinnar hér í tímanum og búa í hag-
inn með andlegri auðlegð og fjár-
sjóðum, sem ná langt út yfir gröf og
dauða.
Orð í tíma töluð
Eftir Einar Ingva
Magnússon » Í hinu óguðlega
fréttaflóði, sem kaf-
færir fólk sérhvern dag
er það einlæg ósk mín,
sem kristins manns, að
orð Guðs fái að ná til
fólksins.
Einar Ingvi Magnússon
Höfundur er áhugamaður um sam-
félagsmál og andleg málefni.
SAMKVÆMT BÓKSÖLU Í PENNANUM EYMUNDSSON UM LAND ALLT
METSÖLULISTI EYMUNDSSON
VIKAN 22.04.15 - 28.04.15
1 2
5 6
7 8
109
43 Britt-Marie var hérFredrik Backman
Viðrini veit ég mig vera
Óttar Guðmundsson
Vorlík
Mons Kallentoft
Gott fólk
Valur Grettisson
Í fangabúðum nazista
Leifur H. Muller
Mörk
Þóra Karítas Árnadóttir
Bylting - og hvað svo?
Björn Jón Bragason
Ekki snúa aftur
Lee Child
Syndlaus
Viveca Sten
Höllin
Franz Kafka