Morgunblaðið - 18.05.2015, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. MAÍ 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Liðurinn fund-arstjórn for-seta hefur
reynst stjórnar-
andstæðingum
drjúgur. Með enda-
lausum ræðum um
fundarstjórn for-
seta hefur stjórn-
arandstöðunni tekist að tefja af-
greiðslu mála á þingi og taka
þau í gíslingu og virðing þings-
ins hefur goldið fyrir. Frægt er
þegar rúmlega fjögur hundruð
ræður um fundarstjórn forseta
voru haldnar á þremur dögum
þegar skýrsla um stöðuna í við-
ræðunum við Evrópusambandið
kom út í upphafi árs í fyrra. Á
endanum var tillaga utanrík-
isráðherra um afturköllun um-
sóknarinnar að ESB dregin til
baka.
Undanfarna daga hafa þing-
menn stjórnarandstöðunnar
verið iðnir við kolann. Á þessu
ári hefur heill vinnudagur á
þinginu farið í umræður undir
þessum lið.
Bjarni Benediktsson, fjár-
málaráðherra og formaður
Sjálfstæðisflokksins, er þeirrar
hyggju að þetta ástand gangi
ekki og breyta þurfi þing-
sköpum.
„Eftir rúman áratug á Al-
þingi er ég orðinn sannfærður
um að það þarf að gera veru-
legar umbætur á þingsköpum í
þeim tilgangi að gera starf
þingsins skilvirkara og auka af-
köst,“ skrifaði Bjarni á fésbók-
arsíðu sína fyrir helgina.
„Við þurfum að horfast í augu
við að núgildandi reglur bjóða
heim hættunni á að þegar
ágreiningur ríkir um mál leysist
þingið upp í opinn vettvang fyr-
ir rifrildi sem engu skilar fyrir
samfélagið. Það leiðir aftur til
þess að dregur úr virðingu fyrir
þingstörfunum. Menn mala
fram á nótt, taka
marga þingdaga í
að ræða tiltölulega
einföld mál til að
styrkja stöðu sína
þegar dregur nær
þinglokum. Við er-
um í þessum spor-
um í dag. Einu
sinni enn.“
Bjarni setur í færslunni fram
tillögur í fjórum liðum. Hann
vill að mál fái ákveðinn, tak-
markaðan tíma til umræðu.
Hann vill auka völd forseta Al-
þingis. Vernd minnihlutans
verði aukin til að vega á móti
fyrstu tveimur tillögunum. Að
síðustu leggur hann til að mál,
sem ekki er lokið á þingvetri,
lifi áfram innan kjörtímabils.
Bjarni tekur fram að hann sé
ekki að saka stjórnarandstöð-
una um að gera annað en hann
hefði mögulega gert við sömu
aðstæður og við sömu reglur og
bætir við: „Með þessum breyt-
ingum myndum við færa þing-
störfin nær því sem gerist víð-
ast í kringum okkur. Það er
ekkert eðlilegt við fyrirkomulag
sem hefur hvata til að tefja og
draga afgreiðslu allra mála
þannig að semja þurfi að vori
um þau mál sem „má“ greiða at-
kvæði um. Önnur falli niður.
Þetta leiðir aftur til þess að
lengja þarf þingstörfin og við
höldum ekki starfsáætlun (sem
heyrir til algerra undan-
tekninga á öðrum þjóðþing-
um).“
Þessar tillögur Bjarna þarfn-
ast vitaskuld nánari útfærslu,
en þær yrðu allar til bóta fyrir
þingstörfin og gætu stöðvað vit-
leysisgang og afbökun þing-
starfanna og aukið virðingu
þingsins. Þær eiga skilið mál-
efnalega umræðu. Hún fer ekki
fram undir liðnum fundarstjórn
forseta.
Hugmyndir Bjarna
Benediktssonar um
breytingar á þing-
sköpum yrðu til
bóta}
Virðing þingsins
Auður Guðjóns-dóttir hefur
barist í þágu fólks
með mænuskaða
allt frá því að dóttir
hennar, Hrafnhild-
ur Thoroddsen,
slasaðist alvarlega í bílslysi árið
1989.
Auður berst nú fyrir því að
„aukinn skilningur á virkni
taugakerfisins“ verði gerður að
þróunarmarkmiði. Hún skrifaði
Ban Ki-Moon, framkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóðanna, bréf
í nóvember og fékk svar um að
tekið yrði tillit til orða hennar,
eins og hún lýsir í viðtali í sunnu-
dagsblaði Morgunblaðsins í gær.
Samkvæmt tölum Alþjóða-
heilbrigðisstofnunarinnar þjáist
rúmlega einn milljarður manna
af sjúkdómum og skaða í tauga-
kerfinu. Í svarbréfi sínu til Ban
Ki-Moon segir Auður að „ekkert
eitt líffæri skapi
meiri fötlun en
taugakerfið“.
Auður hefur víða
fengið stuðning við
átak sitt um að efla
rannsóknir á tauga-
sjúkdómum og leggja aukna
áherslu á að finna lækningu á
skaða og sjúkdómum í tauga-
kerfinu. Hún segir að mikil
þekking sé til staðar, en upp á
vanti að horft sé á stóru mynd-
ina, „það þurfti að sameina
þekkinguna – sem var úti um
allt“.
Auður hefur náð langt í bar-
áttu sinni og nú leitar þessi bar-
áttukona stuðnings fyrir loka-
hnykkinn, meðal annars með því
að biðja fólk um að skrifa undir
stuðningsyfirlýsingu á netinu,
þannig að taugakerfið verði sett
á oddinn þegar ný þróunar-
markmið verða sett í september.
Lækning á skaða og
sjúkdómum á tauga-
kerfinu verði
þróunarmarkmið SÞ}
Barist fyrir mænuskaddaða
Þ
eir runnu strax á lyktina. Ég hafði
varla lokið við að skrifa fréttina um
brúðkaup stjörnuparsins Kim Kar-
dashian og Kanye West og deila
henni á fésbókarsíðu mbl.is þegar
fyrsta athugasemdin barst:
„Hverjum er ekki sama?“
Sú næsta var þaulhugsuð:
„Er þetta frétt?“
Ég, blaðabarnið, var ofurliði borinn. Virkir í
athugasemdum höfðu sýnt mér í tvo heimana
með hárbeittum orðum sínum. Það þurfti ekki
meira til.
Eftir stendur samt stóra spurningin: Var
þetta frétt?
Að sjálfsögðu. Raunar vakti fréttin heilmikla
athygli, mun meiri athygli en flestar þær við-
skiptafréttir sem ég hef lagt mig í líma við að
skrifa í gegnum tíðina. Hvað sem mönnum kann að finnast
um það, þá er staðreyndin einfaldlega sú að fleiri þekkja
afturenda Kim Kardashian en stýrivexti Seðlabankans.
Daglegu listarnir yfir mest lesnu fréttir netmiðlanna bera
því vitni.
Víða í netheimum finnast þeir sem fussa og sveia yfir
fréttaflutningi fjölmiðla og spyrja í sífellu: Er þetta frétt?
Svarið við þessari spurningu er fremur einfalt í mínum
huga: Það sem fólk vill lesa er frétt. Í grunninn er spurn-
ingin marklaus. Fréttamat er afstætt. Fjölmiðlar segja á
hverjum degi alls kyns fréttir, stórar sem smáar, og það
sem einum kann að þykja áhugavert og fréttnæmt gæti
öðrum fundist ómerkilegt kjaftæði. Það er
nefnilega svo að nánast engar fréttir falla að
fréttamati allra – kannski til allrar hamingju.
En samt sem áður eru fjölmargir sjálfskip-
aðir fréttavitringar – lokaðir af í fílabeinsturni
sínum – sem telja sig þess umkomna að segja
til um hvað sé frétt og hvað ekki, út frá eigin
áhugasviði. Það er mikill hroki og jafnvel for-
ræðishyggja sem felst í slíkri afstöðu. Því í
raun er verið að segja: „Ef fréttin fellur ekki
nákvæmlega að mínu áhugasviði, þá er hún
ekki frétt og á ekki rétt á sér.“
Frumskylda hvers blaðamanns hlýtur að
vera sú að skrifa fréttir sem vekja áhuga og
svala forvitni fólks um málefni líðandi stundar.
Þar fer blaðamaðurinn ekki eftir einhverri
allsherjarskilgreiningu á því hvað telst vera
frétt og hvað ekki, heldur leyfir hann les-
endum að meta það. Fólk er ekki fífl. Það þarf ekki stöð-
ugt að hafa vit fyrir því.
Þá er hún stórundarleg sú árátta fréttavitringanna að
láta alla vita – með afar greinilegum hætti – þegar ákveðin
frétt höfðar ekki til þeirra. Og það er mér jafnframt hulin
ráðgáta af hverju í ósköpunum þeir eru sífellt að lesa frétt-
ir sem þeir fyrirlíta af öllu hjarta. Hafa þeir ekkert betra
að gera?
Málið er ekki flókið. Ekki lesa þessar „ekkifréttir“ ef
þær rúmast ekki innan ramma áhugasviðs ykkar. Það eru
aðrir sem hafa áhuga á þeim og góðir fjölmiðlar reyna eft-
ir bestu getu að þjóna öllum. kij@mbl.is
Kristinn Ingi
Jónsson
Pistill
„Er þetta frétt?“
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Verulegar breytingar verðaá málsmeðferð og fram-kvæmd við sviptingu lög-ræðis og nauðungarvist-
anir einstaklinga verði frumvarp
innanríkisráðherra um breytingu á
lögræðislögum lögfest en það er nú
til meðferðar á Alþingi. Mikil und-
irbúningsvinna býr að baki og hafa
fjölmargar umsagnir borist Alþingi
enda um mjög viðkvæmt og stórt
mannréttindamál að ræða. Mark-
miðið er að auka réttaröryggi og
uppfylla alþjóðlegar mannréttinda-
skuldbindingar.
Í fyrra var gripið til nauðungar-
vistana hér á landi í 105 skipti og þar
af voru 32 einstaklingar sviptir lög-
ræði eða sjálfræði í kjölfar nauðung-
arvistunar.
Fjölgun hjá velferðarsviði
Mikil breyting hefur orðið á að-
komu fjölskyldna að beiðni um nauð-
ungarvistun og sviptingu lögræðis.
Fram kemur í greinargerð frum-
varpsins að til ársins 2014 hafi fjöl-
skyldumeðlimir í meirihluta tilvika
farið fram á nauðungarvistun ein-
staklings. Í fyrra varð hins vegar
viðsnúningur en þá kom meirihluti
beiðna frá félagsþjónustu eða sam-
svarandi fulltrúa sveitarstjórnar.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir
að meginreglan verði sú að félags-
þjónusta sveitarfélaga eða samsvar-
andi fulltrúi sveitarstjórnar á dval-
arstað viðkomandi einstaklings geti
lagt fram beiðni um nauðungar-
vistun þegar talið sé réttmætt að
gera kröfuna vegna tilmæla aðila
sjálfs, vandamanna, læknis eða vina
viðkomandi, eða vegna vitneskju um
hag aðila er fengist hefur á annan
hátt, eins og það er orðað. Maki og
ættingjar viðkomandi í beinan legg
og systkini geta þó lagt fram beiðni
um nauðungarvistun í undantekn-
ingartilvikum.
Fram kemur í umsögn velferð-
arsviðs Reykjavíkurborgar að und-
anfarin ár hefur nauðungarvistunum
og lögræðissviptingum sem velferð-
arsvið Reykjavíkurborgar hefur
staðið að fjölgað. Á árinu 2014 var
samanlagður földi nauðungarvistana
og lögræðissviptinga 63 samanborið
við 19 árið 2009. Málum þar sem
óskað er eftir aðkomu velferðarsviðs
Reykjavíkurborgar hefur því fjölgað
mikið undanfarin ár og er tekið fram
að því fylgi aukið álag.
,,Helsta skýringin er að aðstand-
endur eru betur upplýstir um að vel-
ferðarsvið getur auk aðstandenda
sótt um nauðungarvistun,“ segir seg-
ir María Einisdóttir, framkvæmda-
stjóri geðsviðs Landspítalans, við
Morgunblaðið, spurð um ástæður
þessa. „Á Akureyri er löng hefð fyrir
því að velferðarsvið taki þetta að sér
og hefur það gefist vel. Það getur
verið mjög íþyngjandi fyrir aðstand-
endur að fara fram á nauðunugar-
vistun og dæmi eru um að ekki grói
um heilt á milli sjúklings og aðstand-
anda,“ segir hún.
Meðal stærstu breytinganna
sem boðaðar eru í frumvarpinu er að
framvegis verði einungis heimilt að
svipta mann tímabundið lögræði og
yrði þá felld niður núverandi heimild
til ótímabundinnar lögræðis-
sviptingar. Heimild læknis til sjálf-
ræðissviptingar einstaklings verði
lengd úr 48 tímum í 72 tíma og gert
er ráð fyrir að Þjóðskrá Íslands
haldi skrá um lögræðissvipta menn.
Auk þess fær Þjóðskrá það hlutverk
að halda skrá yfir ráðsmenn þeirra
sem sviptir eru lögræði og skjól-
stæðinga þeirra og skipaða lög-
ráðamenn. Þá verði verkefni innan-
ríkisráðuneytisins varðandi beiðnir
um nauðungarvistun einstaklinga á
sjúkrahúsi flutt til sýslumanna.
Svipting lögræðis
verði ætíð tímabundin
Morgunblaðið/Þórður
Sveitarfélög Félagsþjónustur biðja nú oftar um nauðungarvistun og svipt-
ingu lögræðis í stað aðstandenda. Bæta á réttarástandið í frumvarpinu.
Engilbert Sigurðsson, prófessor
og yfirlæknir móttökugeðdeild-
ar 32A við geðsvið Landspítala,
bendir m.a. á í umsögn við
frumvarpið að skv. gildandi lög-
um frá 1997 geti heilbrigð-
isráðherra sett nánari reglur
um þvingaða lyfjagjöf og aðra
þvingaða meðferð. Nú séu liðin
18 ár frá því að lögin tóku gildi
en slíkar reglur hafi ekki enn
verið settar.
Margar og ítarlegar umsagnir
hafa borist allsherjar- og
menntamálanefnd við frum-
varpið. Lýsir Geðhjálp von-
brigðum með að ekki skuli vera
gengið lengra til að draga úr
vanvirðandi meðferð, nauðung
og ofbeldi í fyrirliggjandi drög-
um og Hugarafl bendir m.a. á að
brýnt sé ef flytja þarf ein-
stakling nauðugan á sjúkrahús
til innlagnar að þá verði viðkom-
andi einstaklingur fluttur í
sjúkrabíl ekki lögreglubíl eins
og nú er gert.
Engar reglur
settar í 18 ár
FJÖLMARGAR UMSAGNIR