Dagblaðið Vísir - DV - 30.01.2009, Qupperneq 18

föstudagur 30. janúar 200918 Helgarblað
Upphafið að stofnun líftæknifyrirtækisins deCODE má rekja til umræðna Kára Stefánssonar og Davíðs Odds-
sonar á 25 ára stúdentsafmæli árið 1995. Síðan þá hefur mikið vatn runnið til sjávar í rekstri fyrirtækisins og
hefur deCODE farið frá því að vera óskabarn þjóðarinnar um aldmótin 2000 yfir í að vera olnbogabarn sem ný-
verið fékk ríflega fyrirgreiðslu frá Landsbankanum til að halda lífi. DV skoðaði dramatíska sögu deCODE sem
tapað hefur rúmum 55 milljörðum síðan árið 1997.
Árið 1995 hittust Kári Stefánsson og
Davíð Oddsson á 25 ára stúdentsaf-
mæli. Þeir höfðu verið skólabræður
í Menntaskólanum í Reykjavík. Þar
léku þeir meðal annars saman í Bubba
kóngi þar sem Davíð lék kónginn en
Kári keisara. Á stúdentsafmælinu viðr-
aði Kári hugmyndir sínar um stofnun
deCODE. Þar innsigluðu þeir áform-
in um framtíð félagsins. Fyrirtækið
var síðan formlega stofnað í ágúst árið
1996 í Delaware-fylki í Bandaríkjunum.
Bandarískir áhættufjárfestar höfðu þá
lagt fram 400 milljónir króna.
Til að byggja traust á fyrirtækinu
var Vigdís Finnbogadóttir fengin til að
taka sæti í stjórn þess. Hún lét af emb-
ætti forseta í ágúst árið 1996 þegar Ól-
afur Ragnar Grímsson tók við. Með
gagnagrunnslögunum sem tóku gildi í
desember árið 1998 voru lögð drög að
viðskiptahugmynd félagsins. Baldur
Guðlaugsson, núverandi ráðuneytis-
stjóri í fjármálaráðuneytinu og einka-
vinur Davíðs Oddssonar, var fenginn
til að semja frumvarpið. Baldur hefur
verið mikið í fréttum að undanförnu
vegna sölu á hlutabréfum sínum í
Landsbankanum rétt fyrir bankahrun-
ið.
Plötuðu bankana
Vorið 1999 tókst deCODE síðan
að fá Fjárfestingarbanka atvinnu-
lífsins, Landsbankann og Bún-
aðarbankann til að fjárfesta fyrir
sex milljarða króna í fyrirtækinu.
Um var að ræða 17 prósenta hlut
í fyrirtækinu. Á sama tíma keyptu
Kári og Hannes Smárason hlut í
Fjárfestingarbanka atvinnulífsins.
Hannes var aðstoðarforstjóri fé-
lagsins frá byrjun þangað til hann
hætti árið 2004 til að snúa sér að
Flugleiðum og síðar FL Group eins
og frægt er.
Eftir að bankarnir höfðu keypt í
deCODE hófu þeir að selja Íslend-
ingum hlutabréf sín í fyrirtækinu á
svokölluðum „gráa markaði“. Um
var að ræða svokölluð B-bréf. Það
eru hlutabréf sem ekki eru skráð á
skipulegan hátt. Upplýsingaskylda
þeirra er mjög takmörkuð og því
þurftu forsvarsmenn fyrirtækis-
ins ekki að upplýsa mikið um fjár-
hagsstöðu félagsins né um áætlað
fjárflæði til langs tíma.
Hlutabréfaæði
Eftir kaup bankanna í deCODE greip
um sig hlutabréfaæði á Íslandi.
Bankarnir þrír sem keypt höfðu
sex milljarða hlut í deCode hófu að
selja hlutabréf og veittu einnig lán til
þeirra. Þótti Búnaðarbankinn ganga
hvað harðast fram. Frægt er þegar
Árni Oddur Þórðarson, þáverandi
forstöðumaður markaðsviðskipta
Búnaðarbankans, lét þau orð falla
árið 1999 að það væri meiri áhætta að
kaupa ekki hlutabréf í deCODE. Árni
Oddur er í dag forstjóri Eyrir Invest,
stærsta hluthafa Marels. Hann var
nýverið kosinn viðskiptamaður árs-
ins 2008 af Viðskiptablaðinu. Einn-
ig má nefna að Ársæll Hafsteinsson
var yfirlögfræðingur Búnaðarbank-
ans. Hann á sæti í skilanefnd Lands-
bankans.
Árið 2001 voru sett lög í samræmi
við tilskipun Evrópusambandsins
þar sem verðbréfafyrirtækjum er
gert skylt að grafast fyrir um hæfni
fjárfesta. Með þeim var „gráa mark-
aðinum“ að mestu leyti útrýmt.
Kaupréttur Kára
Kári gerði kaupréttarsamning sem
tryggði honum tvær milljónir stofn-
hluta. Hann keypti hlutina fyrir
2.000 dollara sem þá voru 140 þús-
und krónur. Þess skal getið að ís-
lensku viðskiptabankarnir keyptu
fyrir sex milljarða á genginu 17. Það
er 17 þúsundfalt hærra verð en Kári
greiddi. Þegar ævintýrið náði hæstu
hæðum á Íslandi árið 2000 náði
verðið á „gráa markaðinum“ 65 doll-
urum. Það er 65 þúsundfalt verðið
sem Kári greiddi.
Hrundu fljótt
Bréf deCODE voru sett á markað
af Nasdag í Bandaríkjunum 18. júlí
árið 2000. Upphafsgengi bréfanna
var þá 18 dollarar en eins og áður
var sagt fór gengið á „gráa markað-
inum“ hæst í 65 dollara. Netbólan
svokallaða var að springa á svipuð-
um tíma en Nasdaq-vísitalan hafði
náð hæstu gildum 10. mars árið
2000 um fimm mánuðum áður en
deCODE fór á markað. Við lok fyrsta
viðskiptadags á Nasdaq-hlutabréfa-
markaðnum var það komið upp í
25,44 dali.
Næstu vikur á eftir sveiflaðist
gengi bréfanna töluvert en hæst
náði lokagildið 28,75 dölum 11.
september árið 2002. Bandaríkja-
menn virðast ekki hafa gleypt við
deCODE-ævintýrinu líkt og Íslend-
ingar. Morgan Stanley kom félag-
inu á markað og átti um tíma sjálft
í því. Þegar greinargerð var gerð um
félagið kom loks í ljós að framtíðar-
sjóðsstreymi fyrirtækisins á næstu
árum gæti ekki staðið undir þáver-
andi verðlagningu hlutabréfa fé-
lagsins.
annaS SigmunDSSOn
Og ingi F. VilHjálmSSOn
blaðamenn skrifa: as@dv.is og ingi@dv.is DeCODe HæKKar um 58% á 4 mánuðum
„Hlutabréf í deCOdE genetics hafa hækkað um 58% frá því í júní síðastliðnum
þegar 17% hlutur stofnfjárfesta var keyptur af innlendum aðilum. gengi
hlutabréfanna er nú um 27 dollarar á hlut og hefur verið að hækka síðustu
daga, að því er fram kom í morgunkorni fjárfestingarbanka atvinnulífsins í
gær.“
Frétt Morgunblaðsins 20. október árið 1999.
BanKarnir ViðurKenna Verðmæti DeCODe
Kaup fjárfestingarbanka atvinnulífsins, Landsbankans og Búnaðarbankans á
17 prósenta hlut í deCOdE genetics Inc., móðurfyrirtæki Íslenskrar erfðagrein-
ingar, sýna svo ekki verður um villst að í ÍE liggur eitt magnaðasta viðskipta-
tækifæri sem Íslendingar hafa staðið frammi fyrir. Það er ekki nóg með að
fyrirtækið hafi flutt til landsins fjölda vísindastarfa og sérþekkingu. Það er að
ryðja brautina fyrir íslensk þekkingarfyrirtæki til að afla fjár til starfsemi sinnar
erlendis. ÍE er að notfæra sér nýuppgötvaðar auðlindir og beitir markaðsöflun-
um til að virkja þær. Á sama tíma er fyrirtækið orðið umræddasta og jafnframt
eitt umdeildasta fyrirtæki landsins. Miðað við kaupgengi bankanna þriggja er
félagið orðið það verðmætasta á landinu, með markaðsverðmæti upp á 500
milljónir bandaríkjadala, eða 37 milljarða íslenskra króna. greiningarmenn og
sérfræðingar þessara þriggja banka hljóta að hafa orðið sáttir við þetta mat
eftir ýtarlega skoðun. Bankar geta ekki leyft sér að nota svo stóran hluta eigin
fjár síns til hlutabréfakaupa, nema vera alveg vissir í sinni sök.
Frétt Morgunblaðsins 1. júlí árið 1999.
SPrenging á gengi BréFa í DeCODe
sannkölluð sprenging varð á gengi hlutabréfa í deCOdE í morgun í kjölfar
rekstrarleyfis Íslenskrar erfðagreiningar á gagnagrunni á heilbrigðissviði.
Bréfin eru á svokölluðum gráa markaði og því erfitt að sjá gengi þeirra en hjá
Kaupþingi fengust þær upplýsingar að verið væri að selja þau á 65 dollara
hlutinn en bréfin voru seld á 51 dollara á föstudaginn og höfðu þá hækkað
lítillega frá því um miðja vikuna.
Frétt Morgunblaðsins 24. janúar árið 2000.
telja ummælin Vart SVaraVerð
forsvarsmenn bankanna vísa á bug þeirri gagnrýni sverris Hermannssonar,
formanns frjálslynda flokksins og fyrrverandi bankastjóra Landsbankans, að
þeir hafi „narrað vankunnandi Íslendinga“ til að kaupa hlutabréf í deCOdE,
móðurfyrirtæki Íslenskrar erfðagreiningar, á margföldu verði. telja þeir
gagnrýnina vart svara verða.
sverrir lét þessi ummæli falla á landsfundi flokksins á föstudag. Beindi hann
orðum sínum sérstaklega að Landsbankanum en talaði einnig um önnur
fjármálafyrirtæki í sömu andránni. Bankastjóri Landsbankans, Halldór j.
Kristjánsson, vísaði þessari gagnrýni sverris einnig á bug í frétt í sunnudags-
blaðinu.
finnur reyr stefánsson, framkvæmdastjóri markaðsviðskipta Íslandsbanka-
fBa, sagði að bankinn kannaðist ekki við að hafa narrað einn eða neinn til
viðskipta með bréf deCOdE frekar en önnur bréf. Bankinn hefði tekið þátt í því
sumarið 1999 að kaupa bréf í deCOdE af stofnfjárfestum félagsins. Þau hefðu
verið seld til innlendra fagfjárfesta en bankinn haldið hluta bréfanna sjálfur.
Frétt Morgunblaðsins 23. janúar árið 2001.
ÓSKABARNIÐ SEM
ÓX EKKI ÚR GRASI
erfiðir tímar deCOdE náði nýlega að selja Landsbankanum skuldabréf sitt. Kaupverðið var 1,4 milljarðar króna. Þetta tryggði
áframhaldandi rekstur um stund. Óvíst er þó með að félagið nái að fjármagna sig til langframa þar sem markaðsaðstæður eru nú
mjög erfiðar. mynD Heiða HelgaDóttir