Læknablaðið - 01.09.2015, Blaðsíða 9

LÆKNAblaðið 2015/101 397
R i T S T J Ó R n a R G R E i n
Matareitrun í skemmtiferðaskipi, tugir
eldri borgara þurfa vökvagjöf og aðhlynn-
ingu. Ungur franskur ferðamaður í geðrofi,
þarf heimfylgd. Andlát erlends ferðamanns
eftir bílveltu á íslenskum malarvegi. Allt
eru þetta dæmi um áhrif fjölgunar erlendra
ferðamanna á eftirspurn og kröfur til heil-
brigðisþjónustu.
Landspítalinn hefur ekki farið varhluta
af þessari þróun. Árið 2010 leituðu alls 2167
ósjúkratryggðir til dag- og göngudeilda
spítalans, þar á meðal bráðamóttöku, en
árið 2014 hafði þeim fjölgað um 44%, voru
3122. Í flokk ósjúkratryggðra falla ekki ein-
göngu erlendir ferðamenn heldur einnig
til dæmis þeir sem búið hafa skemur en 6
mánuði á Íslandi og njóta því ekki trygg-
ingaverndar, svo og sjúklingar frá Fær-
eyjum og Grænlandi sem hingað er vísað
til þjónustu. Fjölgun ósjúkratryggðra sem
sækja heilbrigðisþjónustu til Landspítala
má að langmestu leyti rekja til fjölgunar
erlendra ferðamanna.
Á sama tíma fjölgaði innlögnum þessa
hóps um 19% (úr 283 í 336). Eðli málsins
samkvæmt leita langflestir erlendir ferða-
menn þjónustu yfir sumarmánuðina – þeg-
ar mönnun er oft naum vegna sumarleyfa.
Árið 2014 áttu 46% af innlögnum ósjúkra-
tryggðra sér stað á þriggja mánaða tíma,
júlí-september. Áhrifa aukins ferðamanna-
fjölda gætir því mun meira en ætla mætti
af fjöldatölum eingöngu og hugsanlega
þyrfti að endurskoða mönnun og annan
viðbúnað yfir þau tímabil þar sem álagið
er mest. Þetta á ekki síst við í tengslum
við komur skemmtiferðaskipa sem fluttu
105.000 farþega hingað árið 2014. Dæmi
eru um að farþegar komi í rútum á bráða-
móttöku frá skipshlið samkvæmt ákvörð-
unum skipslæknis um að vísa öllu því sem
ekki er hægt að leysa um borð til spítalans
meðan skipið liggur í höfn. Flestir farþegar
skemmtiferðaskipa eru eldri borgarar, með
fjölþættan heilsuvanda og taka fjölda lyfja
að staðaldri – og engin fyrri heilsufarsgögn
eru aðgengileg. Þarna geta því verið um
meiriháttar verkefni að ræða sem leysa þarf
á tiltölulega skömmum tíma, oft við erfiðar
aðstæður.
Eins og við er að búast leita flestir
ósjúkratryggðir til Landspítala vegna
minniháttar óhappa eða vandamála sem
ekki krefjast innlagnar. Meðal þeirra sem
þurfa á innlögn að halda eru algengustu
vandamálin, útlimabrot, liðáverkar og
tognanir, botnlangabólga og kransæða-
sjúkdómar. Af þeim sem lögðust inn árið
2014 þurfti tæpur helmingur á inngripi að
halda og 12% dvöldu á gjörgæslu, að meðal-
tali í 11 daga. Meðallegutími í heild var 6,6
dagar.
Almennt er óhætt að segja að Land-
spítala hafi tekist vel að sinna þessum ört
vaxandi hópi sjúklinga en honum fylgja
óneitanlega ýmsar áskoranir og viðfangs-
efni bæði í klínískri þjónustu og hvað
praktísk mál varðar. Tungumálaerfiðleikar
koma kannski fyrst upp í hugann. Gagn-
vart sjúklingi og aðstandendum er þetta
leyst með aðkomu túlka ef þess er kostur en
samskiptin taka óneitanlega meiri tíma og
reyna meira á en ef um sameiginlegt tungu-
mál væri að ræða. Nauðsynlegt samráð og
samskipti við lækna sjúklings heima fyrir
geta verið tímafrek. Skrifa þarf læknabréf
á ensku fyrir hvern einstakling. Ef erlendir
ferðamenn uppfylla skimunarskilmerki
vegna ónæmra baktería (sjúkrahúsdvöl er-
lendis síðastliðna 6 mánuði, blóðskilun er-
lendis eða endurteknar húðsýkingar) þarf
að taka skimsýni (til dæmis fyrir MÓSA)
og hafa sjúklingana í einangrun, með til-
heyrandi óþægindum, töfum og kostnaði,
þar til neikvæð svör liggja fyrir.
Skrá þarf ýmsar upplýsingar í sambandi
við tryggingamál; taka ljósrit af vegabréfi
og tryggingakortum og alloft þarf að að-
stoða sjúklinga og aðstandendur við heim-
ferð, fylgd og jafnvel sjúkraflug. Reikningar
eru gefnir út á ensku og þeim fylgt sérstak-
lega eftir. Iðulega þarf miklar bréfaskriftir
og endurtekin samskipti við erlenda greið-
endur (einstaklinga, tryggingafélög) áður
en reikningur er greiddur.
Tekjur Landspítala af þjónustu við
ósjúkratryggða hafa vaxið verulega, eða
um 99% á föstu verðlagi milli 2010 og 2014,
(úr 167 m.kr. í 385 m.kr). Þá eru tekjur af
samningsbundinni þjónustu við sjúklinga
frá Grænlandi og Færeyjum undanskildar.
Þessi hækkun helst í hendur við þróun á
umfangi þjónustunnar en stafar einnig
af bættu verklagi við skráningu, gagna-
vinnslu og gerð reikninga fyrir þennan hóp
sjúklinga. Þó svo þessar tekjur séu vissu-
lega umtalsverðar og vaxandi er þjónusta
við erlenda sjúklinga að meðaltali tíma-
frekari og kostnaðarsamari en almennt
gerist, vegna þeirrar umsýslu sem að ofan
er lýst, og innheimta erfið og dýr.
Gera má ráð fyrir að áhrif aukinnar
aðsóknar erlendra ferðamanna á starfsemi
annarra heilbrigðisstofnana séu svipuð og
á Landspítala. Að sjálfsögðu er það keppi-
kefli allra að veita sem besta þjónustu óháð
því hvaðan sjúklingurinn kemur en huga
þarf sérstaklega að ákveðnum þáttum
(samanber hér að ofan) gagnvart þessum
sjúklingahópi, ekki síst ef fjölgun ferða-
manna heldur áfram á sömu braut. Tryggja
verður að bæði heimamenn og hinir er-
lendu gestir hafi áfram aðgang að góðri og
öruggri þjónustu. Lykilatriði er að tryggja
að þjónusta við erlenda ferðamenn standi
undir sér og kalli ekki á niðurgreiðslu úr
vasa skattgreiðenda. Ef vel er að málum
staðið geta falist í þessu tækifæri fyrir
veitendur þjónustunnar og aukið framboð
á þjónustu fyrir heildina.
María
Heimisdóttir
framkvæmdastjóri
fjármálasviðs, klínískur
lektor HÍ
mariahei@landspitali.is
increasing tourism – a challenge for health care
María Heimisdóttir MD, PhD, MbA
Chief Finance and Information Executive
Clinical Lecturer, Ass. Clinical Professor
Landspitali - The National University Hospital of Iceland
Aukin ferðamennska
– áskorun í heilbrigðisþjónustu
http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2015.09.39

Ein tafla á dag
Varnar heilablóðfalli og segareki að lágmarki til jafns við warfarín
Sambærileg blæðingarhætta og í meðferð með warfaríni en
marktækt færri innankúpublæðingar og dauðsföll vegna blæðinga
Að taka lyf einu sinni á dag við hjarta- og æðasjúkdómum
eykur líkur á því að lyfið sé leyst út af sjúklingi
eykur líkur á því að sjúklingur taki lyfið
eykur líkur á því að lyfið sé tekið á réttum tíma
samanborið við lyf sem taka þarf oftar
♦♦
♦♦
♦♦
Heimildir: 1. Samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Xarelto. 2. Patel MR et al. N Engl J Med 2011; 365:883-891.
3. Bae JP et al. Am J Manag Care 2012; 18:139-146. 4. Coleman CI et al. Curr Med Res Opin 2012; 28:669-680.
Fyrsti beini hemillinn á storkuþátt Xa til inntöku
3
2
2
*1
4
4
L.IS.11.2014.0086
Öryggisupplýsingar: Eins og almennt gildir um segavarnarlyf og blóðflöguhemla
verður að nota rivaroxaban með varúð hjá sjúklingum með aukna blæðingarhættu.1
Algengar aukaverkanir ( ≥1/100 til <1/10): Blæðingar: Í tannholdi, margúll, flekkblæðing,
blóðnasir, blóðhósti, blæðing í auga, blæðingar í húð og undirhúð, blæðing eftir aðgerðir, blæðing í meltingarvegi,
blæðing í þvag- og kynfærum. Aðrar: Blóðleysi, verkir í meltingarfærum og kvið, meltingartruflanir, ógleði, harðlífi,
niðurgangur, uppköst, lágur blóðþrýstingur, kláði, útbrot, verkir í útlim, sundl, höfuðverkur, skert nýrnastarfsemi,
hækkun á transamínasa, sótthiti, bjúgur í útlimum, skertur almennur styrkur og orka, marmyndun, rennsli úr sárum.1
Ekki er mælt með notkun Xarelto hjá sjúklingum með gervihjartalokur.1
*sem fyrirbyggjandi meðferð gegn heilablóðfalli og segareki hjá
fullorðnum sjúklingum með gáttatif án lokusjúkdóms og einn eða
fleiri áhættuþætti, svo sem hjartabilun, háþrýsting, aldur ≥ 75 ára,
sykursýki, sögu um heilablóðfall eða skammvinnt blóðþurrðarkast1