Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.2009, Blaðsíða 8

föstudagur 17. apríl 20098 Fréttir
Aðeins munar 7.477 krónum á
grunnatvinnuleysisbótum og lág-
markslaunum samkvæmt kjarasamn-
ingum VR og Samtaka atvinnulífsins.
Lægstu laun samkvæmt samning-
unum eru 157.000 krónur á mánuði,
miðað við starfsmann sem er eldri en
18 ára og hefur starfað hjá sama fyr-
irtæki í fjóra mánuði. Atvinnuleysis-
bætur einstaklings sem á fullan bóta-
rétt nema 149.523 krónum á mánuði.
Með fullri tekjutengingu geta þær að
hámarki orðið 242.636 fyrstu mán-
uðina. Fyrir suma hópa samfélagsins
getur borgað sig að vera án vinnu.
Betra heima setið
Foreldrar sem eiga eitt barn á leik-
skólaaldri, þar sem faðirinn er án at-
vinnu en móðirin með vinnu, geta
hæglega þurft að búa við skerta fjár-
hagsstöðu ef faðirinn hefur störf í
láglaunavinnu. Fyrir átta tíma vist-
un eins barns í leikskólum Reykja-
víkurborgar greiða foreldrar 20.655
krónur. Ef enginn annar kostnaður
hlýst af vistun barnsins minnka ráð-
stöfunartekjur heimilisins um 13.178
krónur ef faðirinn fær fulla vinnu á
lágmarkslaunum. Þetta miðast við að
foreldrarnir þurfi ekki að vista barnið
sitt á leikskóla ef annað foreldrið er
án atvinnu.
Ferðakostnaður
Fleira getur valdið því að það borgi
sig ekki að þiggja starf sem er lágt
launað, ef einstaklingur á fullan rétt á
bótum. Miðað við 171 stunda vinnu-
mánuð, eða 39,5 stundir á viku, má
sá sem vinnur ekki eyða meira 356
krónum á dag í ferðalög til eða frá
vinnu. Að öðrum kosti borgar sig, í
fjárhagslegu tilliti, að sitja heima. Til
viðbótar má nefna að frítt er fyrir at-
vinnulausa í sund og víða er einnig
frítt í líkamsrækt. Tekið skal fram að
það er að sjálfsögðu ekki hagkvæmt
fyrir ríkissjóð að stór hluti vinnuafls
þiggi bætur úr atvinnuleysistrygg-
ingasjóði.
Samfélaginu að kenna
Helgi Gunnlaugsson, prófessor í fé-
lagsfræði við Háskóla Íslands, seg-
ir að Íslendingar hafi jafnan verið
vinnufús þjóð og að viðhorf lands-
manna hafi verið á þann veg að betra
sé að vera með vinnu en að vera at-
vinnulaus. Hann segir ákveðna hættu
á því að þankagangurinn breytist ef
mikið atvinnuleysi verði viðvarandi
ástand í þjófélaginu. „Atvinnulausir
eru nú fleiri en íbúar Akureyrar. Það
er nýmæli á Íslandi þar sem við höf-
um hingað til ekki búið við nema um
1 prósents atvinnuleysi,“ segir hann.
Helgi segir að hingað til hafi at-
vinnuleysi verið tengt við einstakl-
inginn sjálfan. Litið hafi verið svo á
að atvinnulaus maður hafi verið á
milli vinna eða að eitthvað hafi ver-
ið að hjá viðkomandi. Nú þegar at-
vinnuleysi sé orðið áberandi í okkar
veruleika geti menn farið að horfa
öðruvísi á þá sem eru atvinnulausir
og tengt það frekar við að eitthvað sé
að í samfélaginu.
Vinna er eftirsóknarverð
Spurður hvort eðlilegt sé að atvinnu-
leysisbætur séu svipaðar og lág-
markslaun segir Helgi að slíkt þekk-
ist vel í nágrannalöndum okkar. „Á
Norðurlöndunum eru bætur ein-
stakra stétta oft hærri en laun í öðr-
um stéttum. Ég held það eigi ekki að
vera keppikefli að halda bótunum
lágum,“ segir hann og bætir því við að
þó þeir sem vinni á lágmarkslaunum
fái svipaðar tekjur og atvinnulausir,
skapi það ekki í sjálfu sér mikla bit-
urð eða upplausn, þar sem ekki telj-
ist eftirsóknarvert að vera án vinnu.
Hann bendir einnig á að ekki sé
víst að margir fái laun samkvæmt
lægstu töxtum, margir hafi mennt-
un, hafi náð að vinna sig upp í starfi
og launum eða vinni yfirvinnu eða
vaktavinnu. „Það er kannski ekki
lifandi veruleiki að margir vinni á
lægstu töxtum. Hins vegar geta menn
lækkað í launaflokkum í árferði sem
þessu, eins og dæmin sanna. Fyrir-
tækjum verður kannski nauðugur
sá kostur að ráða fólk á lægstu töxt-
um, til að hreinlega komast af,“ seg-
ir hann.
Vinstri sveiflan skiljanleg
Sérsvið Helga innan félagsfræðinn-
ar er afbrotafræði. Spurður hvort
atvinnuleysi kunni að leiða til auk-
innar afbrotatíðni segir Helgi að er-
lendar mælingar beri þess ekki vitni,
þegar um er að ræða atvinnuleysi til
skemmri tíma. „Hins vegar hafa menn
sagt að ef atvinnuleysi fer að festast í
samfélaginu getur það mulið und-
an siðferði og efnahagslegri undir-
stöðu ákveðinna hópa í samfélag-
inu. Þá fjölgar afbrotum, bæði
auðgunar- og ofbeldisbrot-
um,“ segir hann. Helgi segir
enn fremur að með tilkomu
kreppunnar verði hætt-
an sú að bilið milli sam-
félagshópa breikki. Hann
hefur mestar áhyggjur af því
að ómenntað, yngra fólk, með
litla reynslu á vinnumarkaði
verði út undan. „Þetta gæti orðið
mjög mikil þrautaganga fyrir ungt,
ómenntað fólk með lítil börn,“ segir
hann og bætir því við að Íslendingar
kunni afar illa við aukna stéttaskipt-
ingu og séu henni ekki vanir. Sterk
jafnaðarkennd ríki í okkur flestum
og það kunni að skýra hið aukna fylgi
sem félagshyggjuflokkar hafa fengið
upp á síðkastið. „Menn leita í ör-
yggi á þessum tímum. Við vilj-
um heyra orð eins og velferð
og öryggi. Menn hræðast
núna markaðssveifl-
ur og frelsið, þrátt
fyrir að það
hafi komið
mörgum vel
á góðu ár-
unum. Eftir
mikla ein-
staklings-
hyggju vilj-
um við nú
vita af öryggisneti í samfélaginu. Þess
vegna hefur orðið vinstri sveifla í pól-
itíkinni,“ segir hann.
Aðeins munar um sjö þúsund krónum á lágmarkslaunum og atvinnuleysisbótum. Ef foreldri með barn á leik-
skólaaldri er í láglaunavinnu getur borgað sig fjárhagslega að vera atvinnulaus, fá bætur og sleppa þannig
við að greiða leikskólagjöld. Helgi Gunnlaugsson félagsfræðingur segir að langvarandi atvinnuleysi geti
grafið undan siðferði þeirra þjóðfélagshópa sem verða illa úti í kreppunni.
„Þetta gæti orðið mjög
mikil þrautaganga fyrir
ungt, ómenntað fólk
með lítil börn.“
BALDUR GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar baldur@dv.is
Borgar sig að
vera á Bótum
Frítt í sund og í líkamsrækt
atvinnulausir geta haft meira
upp úr því að vera á bótum en
að vinna á lægstu launum ef þeir
þurfa að vista barn á leikskóla.
Atvinnuleysi er ekki
eftirsóknarvert á Íslandi
Helgi gunnlaugsson, prófess-
or í félagsfræði, segir að það
gæti breyst ef atvinnuleysi
verður viðvarandi á íslandi.