Dagblaðið Vísir - DV - 03.02.2010, Blaðsíða 9

FRÉTTIR 3. febrúar 2010 MIÐVIKUDAGUR 9
Margt er enn á huldu um aðdraganda þess að Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson tóku ákvörðun árið
2003 um þátttöku Íslands í Íraksstríði Bandaríkjamanna. Meirihluti framsóknarmanna hefur aldrei sætt
sig við ákvörðunina og trúir því vart enn að Halldór, leiðtogi þeirra á þeim tíma, hafi svikið flokkinn sinn
með svo afgerandi hætti og bakað honum vandræði sem síðar áttu eftir að valda stórfelldu fylgistapi.
Halldór Ásgrímsson, sem var utan-
ríkisráðherra snemma árs 2003 þeg-
ar Bandaríkjamenn réðust inn í Írak,
var tvístígandi vegna óska Banda-
ríkjamanna um stuðning við innrás-
ina. Komið var fram í marsmánuð og
aðeins nokkrar vikur til þingkosn-
inga sem fram fóru 10. maí það ár.
Fylgi Framsóknarflokksins mældist
9 til 11 prósent um þær mundir sem
var langt undir 18,4 prósenta kjör-
fylginu frá árinu 1999 og langt innan
við helmingur kjörfylgisins 1995.
Í stöðunni var aðeins um tvennt
að velja. Annars vegar að sýna Davíð
Oddssyni hollustu og styðja Banda-
ríkjamenn. Þannig mætti halda lífi í
stjórnarsamstarfinu.
Hinn möguleikinn, sem nokkr-
um nánum ráðgjöfum Halldórs
hugnaðist betur, var að fylgja frið-
elskandi hefð Framsóknarflokksins í
áratugi og leggjast gegn innrás í Írak.
Þá hefði Halldór utanríkisráðherra
jafnframt orðið að mæla fyrir því
að vopnaeftirlitsmenn Sameinuðu
þjóðanna fengju lengri frest til sinna
verka í landinu.
Hefði skorist í odda
Heimildir eru fyrir því að ef Halldór
hefði farið gegn vilja Davíðs Odds-
sonar forsætisráðherra í Íraksmál-
inu hefði það hæglega getað leitt til
stjórnarslita. Davíð Oddsson hand-
stýrði málinu að mestu leyti úr sínu
ráðuneyti í samráði við Albert Jóns-
son, ráðgjafa sinn í utanríkismálum,
og bandaríska sendiherrann Jam-
es Irvin Gadsden. Davíð var síður
en svo reiðubúinn til þess að snúa
baki við Bandaríkjamönnum varð-
andi stuðning við yfirvofandi innrás í
Írak. Vinfengið við Bandaríkjamenn
skipti miklu máli auk þess sem yfir
vofðu hótanir bandarískra yfirvalda
um að kalla herinn á Keflavíkurflug-
velli heim frá Íslandi vegna breyttra
aðstæðna á Norður-Atlantshafi eft-
ir fall Sovétríkjanna. Halldór sagði í
viðtali við Morgunútvarp RÚV síð-
astliðinn þriðjudag að vinátta þjóð-
anna hefði skipt miklu máli.
Friðelskandi framsóknarmenn
Sú hugmynd átti fylgi að fagna inn-
an Framsóknarflokksins að með því
að mæla gegn stríðsrekstri í Írak og
taka áhættuna á stjórnarslitum svo
skömmu fyrir þingkosningar gæti
fylgi flokksins aukist. Það var ein-
mitt það sem flokkinn vantaði svo
skömmu fyrir kosningar.
Á yfirborðinu er að sjá sem Hall-
dór hafi ekki viljað fara gegn Dav-
íð. Heimildum ber ekki saman um
hvernig það vildi nákvæmlega til,
en ein þeirra hermir að Halldór hafi
hreinlega staðið frammi fyrir gerð-
um hlut. Á ferðalagi í New York hafi
Halldór einfaldlega heyrt í banda-
rískum fjölmiðli að Ísland væri kom-
ið á lista hinna staðföstu eða vígfúsu
þjóða.
Í framangreindu viðtali við RÚV
gerði Halldór lítið úr listanum en
lagði áherslu á inntak aðildar Ís-
lands að málinu. Jafnframt viður-
kenndi Halldór að hann og Davíð
hefðu borið ábyrgð á málinu, en al-
kunna er að ákvörðunin var tekin
án samráðs við þingmenn, Alþingi
og utanríkismálanefnd þótt málið
hafi verið rætt á ríkisstjórnarfundi.
„En ákvörðun þeirra, aðdragandi
hennar og laumuspilið, er þó vita-
skuld umdeild. Hún er einstök. Hún
er söguleg,“ segir í bók Sigmund-
ar Ernis Rúnarssonar, Guðni – af lífi
og sál, sem út kom 2007 og fjallar
um Guðna Ágústsson fyrrverandi
ráðherra, formann og varaformann
Framsóknarflokksins.
Ákvörðun réttlætt
Miðvikudaginn 26. mars 2003, 6 vik-
um fyrir kosningarnar, ritaði Hall-
dór grein í Morgunblaðið um Íraks-
málið. Þá var rúm vika liðin frá því
að ákvörðunin var tekin um að Ís-
land styddi innrásina í Írak og færi
þar með á lista viljugra og vígfúsra
þjóða. „Hvenær er réttlætanlegt að
grípa inn í? Að mínu áliti var mæl-
irinn fullur,“ skrifaði Halldór í grein
sinni.
Halldór sagði þegar hann yfir-
gaf stjórnmálin á flokksþingi í ágúst
2006 að Íraksmálið hefði verið erfitt
og ekki ólíklegt að afstaða hans og
ríkisstjórnarinnar hefði orðið önnur
ef réttar upplýsingar um gereyðing-
arvopn Íraka hefðu legið fyrir. Um
þessa ákvörðun hafði hann eftirfar-
andi orð í framangreindri Morgun-
blaðsgrein: „Að morgni þriðjudags-
ins 18. mars var ákveðið að Ísland
styddi nauðsynlegar aðgerðir undir
forystu Bandaríkjanna og Bretlands
til þess að afvopna Saddam Hussein
og var sendiherra Bandaríkjanna þá
tilkynnt sú ákvörðun.“
Hvað hugsaði Halldór?
Reyndin varð sú að ákvörðunin, svo
umdeild sem hún var, hafði ekki þau
áhrif sem ætla mátti á úrslit þing-
kosninganna 6 vikum síðar. Fram-
sóknarflokkurinn hlaut 17,7 prósent
atkvæða og hélt 12 þingmönnum.
Hins vegar tapaði Sjálfstæð-
isflokkurinn, flokkur Davíðs,
7 prósentustigum og missti
fjóra þingmenn. Flokkur-
inn féll úr 40,7 prósent-
um niður í 33,7 prósent.
Þingmannafjöldi stjórn-
arflokkanna var sá sami
og nú, 34 þingmenn.
Halldór hefði hæglega getað
myndað nauman meirihluta með
Samfylkingunni sem unnið hafði
talsverðan sigur í kosningunum. Við
32 þingmenn Samfylkingarinnar
og Framsóknarflokksins hefði verið
hægt að bæta samstarfi við VG eða
frjálslynda. Einboðið er að Halldór
hefði orðið forsætisráðherra í slíkri
ríkisstjórn. Hann þurfti því ekki að
reiða sig á Davíð með áframhald-
andi stjórnarsetu og jafnvel forsætis-
ráðherrastólinn.
„Eindreginn Halldór í málinu“
Andstaðan innan Framsóknar-
flokksins og sú staðreynd að aðeins
nokkrar vikur voru til þingkosninga
gerði að margra viti ákvörðun Hall-
dórs stórundarlega og jafnvel dular-
fulla.
Guðni Ágústsson lýsir því í áður-
greindri bók að hann hafi verið svo
ósáttur við ákvörðun Halldórs að
hann hafi gengið á fund Davíðs og
óskað skýringa; almælt væri að Dav-
íð hefði ráðið ferðinni einn.
„Davíð er skjótur til svars og seg-
ir ákveðið: Það er ekki rétt hjá þér,
Guðni, því þótt ég hafi verið þessar-
ar skoðunar sjálfur þá kom það mér
á óvart hvað við Halldór vorum al-
gjörlega sammála um þessa ákvörð-
un - og tókum hana þannig saman
eins og okkur fannst
að okkur bæri
að gera lög-
um sam-
kvæmt.“
En
Davíð
bætir við,
í frásögn
Guðna,
að hann
hafi undr-
ast hversu
eindreginn
Halldór
var í málinu „... því að Framsókn-
arflokkurinn er í rauninni allt öðru-
vísi flokkur en Sjálfstæðisflokkurinn
[...] Ég vissi að þetta yrði miklu erf-
iðari ákvörðun fyrir Halldór en mig
en það breytir því ekki að við tókum
hana saman.“
Rannsókn í uppsiglingu
Í Bretlandi og víðar fer nú fram rann-
sókn á hlut stjórnvalda og embætt-
ismanna enda efasemdir miklar
um réttmæti innrásarinnar í Írak.
Sýnt þykir nú að stjórnvöld hafi beitt
ýmsa embættismenn blekkingum.
Meðal þeirra sem leiddir hafa verið
fyrir rannsóknarnefnd er Tony Blair
fyrrverandi forsætisráðherra Breta.
Nokkrir þingmenn VG lögðu
fyrr í vetur fram þingsályktunar-
tillögu um að upplýst yrði um að-
komu íslenskra stjórnvalda, stjórn-
málamanna og embættismanna
að málinu. Össur Skarphéðinsson
utanríkisráðherra hefur lýst því að
hann vilji leggja fram öll gögn máls-
ins af hálfu utanríkisráðuneytisins.
Tillagan verður til umræðu á
þingi á næstu dögum. Auk þess fara
Steinunn Valdís Óskarsdóttir, Sam-
fylkingunni, og Ögmundur Jónas-
son, VG, fyrir nýrri tillögu um að
rannsóknarnefnd upplýsi Íraksmál-
ið.
RÁÐGÁTAN UM STRÍÐ
ÍSLANDS GEGN ÍRAK
Fylgi
Framsókn-
arflokksins
Fylgi
Sjálfstæð-
isflokksins
1995 23,3% 37,1%
1999 18,4% 40,7%
2003 17,7% 33,7%
2007 11,7% 36,6%
2009 14,8% 23,7%
Írak og fylgið
Íraksmálið er talið hafa haft afgerandi áhrif
á fylgi Framsóknarflokksins eftir 2003.
JÓHANN HAUKSSON
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
Ef Halldór hefði farið gegn vilja Davíðs Odds-
sonar forsætisráðherra í Íraks-
málinu hefði það hæglega get-
að leitt til stjórnarslita.
Halldór Ásgrímsson
Ýmislegt er enn á huldu
um hver þáttur Halldórs
var nákvæmlega í þeirri
ákvörðun að styðja
Bandaríkjamenn til
hernaðar í Írak.
Langvinn átök og óvissa Verið er að
yfirheyra ráðamenn í Bretlandi vegna
Íraksmálsins, þeirra á meðal Tony Blair,
fyrrverandi forsætisráðherra.
Ögmundur Jónasson Ögmundur
hefur oftar en tölu verður á komið
tekið upp Íraksmálið og fer nú fyrir
tveimur tillögum um málið á Alþingi.
Davíð Oddsson Sú útgáfa er lífseig að Davíð
hafi einn ráðið ferðinni um stríð Íslands gegn
Írak og verið fyrst og fremst í sambandi við
sendiherra Bandaríkjanna og ráðgjafa sinn.