Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.2010, Blaðsíða 2

2 fréttir 21. júní 2010 mánudagur
„Æðstu stjórnendur þessara fyrir-
tækja vissu þetta. Það bara hlýtur að
vera. Þegar þú rekur fyrirtæki þá hlýt-
urðu að hafa á hreinu hvað þú mátt og
hvað þú mátt ekki,“ segir Gústaf Jökull
Ólafsson, bóndi á Reykhólum.
Faðir Gústafs, Ólafur Jón Leósson,
svipti sig lífi í október í fyrra. Ólafur,
sem var vörubílstjóri að atvinnu, gat
ekki staðið undir greiðslum af mynt-
körfuláni sem hann tók hjá Lýsingu.
Lánið hafði hækkað gríðarlega eins
og önnur gengistryggð lán og Lýs-
ing hafði farið fram á að hann skil-
aði vörubílnum. Samningaviðræður
hans við fyrirtækið höfðu engan ár-
angur borið, að því er endurskoðandi
Ólafs sagði í samtal við DV í desem-
ber. Í bréfi sem Ólafur skildi eftir til
fjölskyldu sinnar sagði hann að vegna
atvinnuleysis og fjárhagsvanda sæi
hann enga aðra leið færa en að svipta
sig lífi.
„Hefði endað allt öðruvísi“
Gústaf segist aðspurður viss um að
öðruvísi hefði farið ef myntkörfulán-
in hefðu frá upphafi verið bönnuð.
„Hann tók 12 eða 13 milljón króna
lán og var búinn að borga þeim um
18 milljónir. Hann var búinn að borga
langt umfram höfuðstólinn. Það er
deginum ljósara að ef hann hefði átt
bílinn skuldlausan þá hefði hann get-
að borgað reikningana. Þetta hefði
endað allt öðruvísi,“ segir Gústaf.
Spurður hvort hann beri mikinn
kala til fjármögnunarfyrirtækjanna
segir hann að það geri hann í raun og
veru ekki. Lítið stoði að velta sér upp
úr því sem orðið er.
Eiga ekki fyrir mat
DV hefur sagt frá og heldur hér
áfram að segja frá þeim raunveru-
leika sem fólk hefur búið við vegna
myntkörfulánanna sem í Hæstarétti
voru úrskurðuð ólögleg. Ljóst er að
stökkbreyting lánanna hefur haft
gríðarleg áhrif á stóran hluta íslenskra
fjölskyldna. Fjölmargir hafa misst bif-
reiðar sínar og orðið gjaldþrota, þó
að stjórnvöld hafi frestað nauðungar-
uppboðum. Aðrir hafa glímt við sál-
ræna erfiðleika vegna skuldaklafans
og dæmi eru um að menn hafi valdið
eignaspjöllum, eins og Björn Mikka-
elsson sem braut niður hús sitt með
skurðgröfu og eyðilagði bifreið sína á
þjóðhátíðardaginn í fyrra. Þó að fæstir
grípi til slíkra örþrifaráða er misjafnt
hvernig fólk tekst á við skuldir sem
það ræður ekki við.
Vilborg Oddsdóttir, félagsráðgjafi
hjá Hjálparstarfi kirkjunnar, segir
marga þeirra sem hafi leitað til henn-
ar hafa lent í greiðsluerfiðleikum
vegna gengistryggðra lána. Hún seg-
ir alveg öruggt að dómur Hæstaréttar
muni skipta máli fyrir þá sem hafi tek-
ið lánin. Hún segist hafa fengið dæmi
inn á sitt borð þar sem fólk hafi lent í
tímabundinni örbirgð þannig að það
hafi ekki átt fyrir mat vegna lánanna.
Fólkið hafi ekki endilega fengið stór-
ar upphæðir að láni, heldur hafi það
ekki ráðið við afborganir af slíkum
lánum vegna lágra tekna.
Undrast sterkan greiðsluvilja
Vilborg segir að frá áramótum hafi
margt ungt fjölskyldufólk leitað til
Hjálparstarfs kirkjunnar. Þá séu dæmi
um að öryrkjar hafi tekið myntkörful-
án á móti styrk frá Tryggingastofnun
ríkisins og ekki átt fyrir afborgunum
af því. Vilborg segir að þessir einstakl-
ingar eigi oft ekkert eftir á milli hand-
anna þegar þeir hafi borgað af lánun-
um.
Hún segist oft hafa undrast hversu
sterkur greiðsluvilji fólks sé þar sem
það setji fjölskylduna í annað eða
þriðja sæti til að mæta afborgunum.
„Ég hef oft velt fyrir mér hvernig þetta
fólk fari að þegar launin duga því ekki
fyrir framfærslu og afborgunum. Það
hefur áhyggjur af því hvernig það eigi
að komast af næsta mánuðinn og lif-
ir í mikilli óvissu. Þessi dómur verð-
ur eflaust mörgum léttir. Fólk hefur
ekki getað veitt börnum sínum neitt
og þarf að forgangsraða því sem það
kaupir og gefur eftir,“ segir Vilborg.
Hún segir að sjálfsvígum hafi
ekki fjölgað í kjölfar efnahagshruns-
ins. Hún þakkar það því hversu opið
fólk hefur verið fyrir því að leita ráða
í glímunni við greiðsluerfiðleika og
að það sé óhrætt við að tala um líð-
an sína. Þar skipti máli að fólk sjái að
upplifanir þess séu ekki einstakar eða
óvenjulegar við þessar aðstæður og
að það sé í lagi að leita sér aðstoðar.
Vísar ábyrgðinni annað
Halldór Jörgensson, forstjóri Lýsing-
ar, telur að fleiri ættu að líta í eigin
barm en aðeins lánafyrirtækin eftir
dóm Hæstaréttar. Hann segir stjórn-
völd bera ábyrgð á því hvernig fór fyrir
gjaldmiðli landsins. Þá hafi fyrirtækið
starfað undir eftirliti stofnana eins og
Fjármálaeftirlitsins og Seðlabanka Ís-
lands. „Allir gengu út frá að þetta væri
löglegt. Það er ósanngjarnt að kasta
ábyrgðinni eingöngu yfir á lánafyrir-
tækin. Hver er ábyrgð stjórnvalda á
að láta krónuna fara eins og hún fór?“
spyr Halldór og bendir um leið á að
vextir hafi lækkað af lánum í erlendri
mynt.
Halldór segir starfsmenn Lýsingar
fara nú yfir hvernig taka skuli á dómi
Hæstaréttar, en fyrirtækið er nú með
um þrettán þúsund bílasamninga
útistandandi. Aðspurður hvort hann
hafi orðið var við reiði í garð þeirra
fyrirtækja sem veittu þessi lán seg-
ir Halldór að langflestir hafi sýnt því
skilning að það taki tíma að vinna úr
þessum málum. Hann segir ekki ljóst
hvenær endurmat þessara samn-
inga liggi fyrir, en segir að það verði
unnið úr því eins hratt og mögulegt
er. Halldór segir að þetta muni hafa
áhrif á efnahagsreikning Lýsingar, en
óljóst sé hvaða áhrif þetta hafi á rekst-
ur fyrirtækisins. Halldór segir að full-
trúar Lýsingar hafi ekki óskað eftir
fundi með stjórnvöldum til að ræða
þá stöðu sem upp er komin. Ef stjórn-
völd muni hins vegar óska eftir slík-
um fundi með forsvarsmönnum Lýs-
ingar muni þeir þekkjast boðið.
Frumvarpið enn
ekki komið fram
Stjórnvöld hafa verið gagnrýnd har-
kalega fyrir aðgerðaleysi gagnvart
vanda þeirra sem tóku erlend lán, en
„Hefði endað allt öðruvísi“
Faðir Gústafs Jökuls Ólafssonar svipti sig lífi í skugga atvinnu-
leysis og fjárhagsvanda. Vanda sem mátti rekja til myntkörfu-
láns. Gústaf segir engan vafa leika á því að öðruvísi hefði farið
ef gengistryggð lán hefðu ekki verið leyfð. Félagsráðgjafi hjá
Hjálparstarfi kirkjunnar segir að margir hafi ekkert á milli
handanna þegar þeir hafi greitt af lánum sínum og margir lifi
í mikilli óvissu. Forstjóri Lýsingar segir stjórnvöld ábyrg fyrir
hruni krónunnar.
Hann tók 12 eða 13 milljón króna
lán og var búinn að
borga þeim um 18
milljónir.
„Ég var ekki bjartsýnn og bjóst við að
þetta yrði löglegt með öllu,“ segir Ósk-
ar Sindri Atlason, maðurinn á bak við
málið sem féll gegn SP-Fjármögn-
un í Hæstarétti í síðustu viku. Þar var
gengistrygging lána dæmd ólögleg
en tugþúsundir Íslendinga hafa mátt
búa við tvöföldun höfuðstóls hinna
svokölluðu myntkörfulána.
Óskar segir að sér hafi liðið hálf-
bjánalega þegar dómurinn féll. Hann
hafi ekki vitað hvort hann ætti að
hlæja eða gráta af gleði, enda hafi
þetta tekið langan tíma. „Það er eitt og
hálft ár liðið frá því ég fór með þetta
inn á borð til Björns Þorra. Þetta hefur
tekið mikinn tíma og verið langt ferli,“
segir Óskar en Björn Þorri Viktorsson
sótti málið fyrir hönd Óskars.
Eftir að Óskar hætti að borga af
láninu sínu stefndi SP-Fjármögnun
honum fyrir héraðsdóm. Dómurinn
komst að þeirri niðurstöðu að Ósk-
ari bæri að greiða fyrirtækinu meira
en fjórar milljónir króna auk drátt-
arvaxta og málskostnaðar. Hann var
því ekki bjartsýnn á jákvæða nið-
urstöðu Hæstaréttar auk þess sem
mikið var undir fyrir hann persónu-
lega. „Ég er íbúðareigandi og á konu
og börn. Ég hefði verið gerður gjald-
þrota þannig að ég sá ekki ástæðu til
að borga af íbúðinni á meðan þetta
mál var í gangi,“ segir hann og viður-
kennir að honum sé stórlega létt. Það
hafi tekið á að fá héraðsdóminn gegn
sér og óvissan um það hvort fjölskyld-
an myndi missa húsið hafi verið erfið.
Spurður hvort SP-Fjármögnun sé
búin að gera upp við hann segir Ósk-
ar að hann fái ekki endurgreiðslu frá
þeim en að eftirstöðvar lánsins verði
felldar niður. „Ég var búinn að hafa
bílinn í 12 eða 14 mánuði og var bú-
inn að borga fyrir næstum 20 mán-
uði,“ segir hann og viðurkennir að
hann hafi ekki áttað sig á því í upphafi
hversu mikil áhrif mál hans kynni að
hafa fyrir tugþúsundir Íslendinga.
baldur@dv.is
Óskar Sindri Atlason er maðurinn sem sigraði SP-Fjármögnun:
Hefði orðið gjaldþrota
Erlingur Jóhann Erlingsson telur
sig eiga inni 14,6 milljónir króna
hjá Lýsingu auk skaðabóta vegna
vörubíls sem hann fékk á kaup-
leigu hjá fyrirtækinu árið 2006.
Kaupverð bifreiðarinnar var bund-
ið við þrjá gjaldmiðla, evru, doll-
ar og japanskt jen. Í upphafi þurfti
Erlingur að greiða sjötíu þúsund
krónur á mánuði af bílnum en
endaði í hundrað og fimmtíu þús-
und krónum áður en Lýsing svipti
hann bifreiðinni í fyrra.
Erlingur hefur kært Lýsingu fyr-
ir þjófnað vegna þess að fyrirtækið
seldi honum bifreiðina undir röng-
um formerkjum. Hún var seld hon-
um sem árgerð 2004 en síðar kom í
ljós að hún var tveimur árum eldri.
Dómskvaddur matsmaður komst
að þeirri niðurstöðu að kaupverð
bifreiðarinnar hefði átt að vera
tveimur og hálfri milljón króna
lægra en Erlingur keypti hana á.
Lýsing svipti Erling bifreiðinni í
fyrra vegna þess að hann neitaði
að greiða af þeirri milljón króna
sem stóð eftir af láninu þá sam-
kvæmt lánaskilmálum fyrirtækis-
ins. Lýsing hafði þá selt bifreiðina
til Erlings eftir að Jarðvélar, sem
áttu hana áður, höfðu skilað henni
inn eftir að upp komst um raun-
verulegan aldur hennar. Nú segir
Erlingur að Lýsing hafi selt bifreið-
ina út til Hollands.
Alls hefur Erlingur borgað um
14,6 milljónir króna í bifreiðinni
að meðtöldum viðgerðarkostn-
aði. Aðeins nokkrum mánuðum
eftir að Lýsing seldi Erlingi bílinn
sprakk vélin í honum. Þegar verið
var að gera við bifreiðina segir Er-
lingur hafa komist upp um hversu
gömul hún var. Hann telur sig
hafa orðið af um fjörutíu til fimm-
tíu milljónum króna í tekjur eftir
að hann var sviptur bílnum. „Ég
fékk aldrei vöruna sem mér þeir
seldu mér en borgaði 14,6 milljón-
ir króna fyrir hana,“ segir Erlingur.
rhb@dv.is
Lýsing svipti ErlinG JÓHAnn ErlinGSSon vörubifreið:
Vill fá pening ana
aftur frá lýsingu
lagði SP-Fjármögnun
Óskar sindri Atlason fór með
sigur af hólmi í Hæstarétti.
Sterkur greiðsluvilji vilborg hjá Hjálp-
arstarfi kirkjunnar segir að dómurinn
muni létta mörgum lífið.
Mikil sorg Ólafur Jón Leósson svipti
sig lífi vegna fjárhagserfiðleika og
atvinnuleysis.
BAldUr GUðMUndSSon og
rÓBErt H. BAldUrSSon
blaðamenn skrifa: baldur@dv.is og rhb@dv.is