Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.2010, Blaðsíða 10

Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.2010, Blaðsíða 10
10 úttekt 16. ágúst 2010 mánudagur Lítið er talað um áhrif róandi lyfja á samfélagið á meðan fréttir og fræðsla um ólögleg eiturlyf eru nán- ast daglegt brauð. Lyf sem heyra undir lyfjaflokkinn Benzodiazepine hafa verið lengi notuð á Íslandi en fjöldinn allur af fólki sækir meðferð á Vogi ár hvert vegna þeirra. Fráhvarfseinkenni af þessum lyfj- um eru sérstaklega sterk og langvar- andi og geta þau stjórnað lífi fólks í marga mánuði eftir að lyfjanotkun er hætt. Margir hafa verið óvinnufærir svo mánuðum skiptir og eru enn mörgum mánuðum seinna að fást við fráhvarf af lyfjunum. Flestir tala um að læknar og meðferðarstofn- anir hafi ekki skilning á því fráhvarfi sem lyfin valda og geri ráð fyrir alltof stuttum tíma í bata. Það verði til þess að fólk sæki aftur í lyfin. Á Vog fara árlega um 300 manns til meðferðar vegna misnotkunar á Benzodiazepine-lyfjum. Dæmin eru misjöfn – sumir fara vegna þess að þeir misnota lyfin til að kom- ast í vímu og aðrir hafa orðið háðir þeim eftir að hafa fengið þeim ávís- að hjá lækni við kvíða, svefnleysi eða vöðvakrampa. Samkvæmt upp- lýsingum frá Valgerði Rúnarsdóttur lækni á Vogi þá eru um 35 prósent af konum sem koma inn á Vog sem glíma við vanda vegna þessara lyfja og svipað er ástatt hjá um 15 pró- sent karla. Um 45 prósent kvenna hafa fiktað við þau og um 25 prósent karla. Ekki gagnleg til lengri tíma Valgerður segir fráhvarf af lyfjun- um vera mjög langvinnt. Fráhvarf er til að mynda mun lengra en frá- hvarf vegna áfengis og annarra eit- urlyfja, til dæmis heróíni. Þetta eru oft lengstu meðferðirnar á Vogi. „Fráhvarf tekur mjög langan tíma, líkt og með sterk verkjalyf. Þegar fólk er búið að vera að taka þetta inn í einhvern tíma og jafnvel í stórum skömmtum þá er mjög lengi verið að losna við þau. Jafnvel þó að mað- ur sé ekki fíkill þá getur maður orðið líkamlega háður þessum efnum og þá þarf að trappa þau út í rólegheit- um en ef maður er með fíkn þá getur þetta líka orðið bara sérstakt vanda- mál. Þá sækir fólk í lyfin og er að sækja í þau til að verða ölvað í raun- inni.“ Hún segir lyfin geta verið gagn- leg til styttri tíma en ekki sé ráðlagt að gefa þau til lengri tíma. „Þau eru ætluð til að taka mjög stutt. Það eru flestir að taka þessi lyf í ráðlögðum skömmtum en þau eru kannski ekki að gera mikið gagn og það myndast þol fyrir áhrifunum og þau virka ekki eins og þau gerðu í byrjun.“ Hún telur að það geti reynst gagn- legt ef fólk nýtir sér önnur úrræði en lyf þegar það sækir sér hjálp í byrjun. „Þeir sem eru að sækja lyf til lækn- is út af þessu vandamáli en eru ekki endilega með fíknarsjúkdóm gætu fengið mikið út úr því að nota eitt- hvað annað en lyf strax frá byrjun. En það eru kannski margir með þær væntingar þegar þeir fara til læknis að þeir fái lyf því ég veit til þess að margir læknar leiðbeina fólki að leita annarra leiða. Við erum orðin dálítið svona skyndilausnaþjóðfélag og fólk gefur sér oft ekki tíma til að vinna í málunum.“ Hún segir nokkur lyf vera algengari en önnur en það séu sífellt að koma ný lyf með nýjum nöfnum en sama grunnefnið, Benzodiazep- ine, sé í þeim öllum. „Þessi algeng- ustu eru til dæmis Valíum, Rivotril, Tafil og Díazapam.“ Niðurgreidd sálfræðiaðstoð myndi spara fjármuni Sóley Dröfn Davíðsdóttir, sálfræð- ingur hjá Kvíðamiðstöðinni, telur að ríkið gæti til lengri tíma sparað sér mikla fjármuni ef sálfræðiráð- gjöf til fólks væri niðurgreidd líkt og gert er við tíma hjá geðlæknum. Vandinn sé að vissu leyti falinn í því að það hafi ekki allir efni á að fara í sálfræðimeðferð. „Sálfræðimeðferð er dýr til að byrja með. Það er ekki alltaf auðvelt að benda fólki á að fara í sálfræðimeðferð ef það hefur ekki efni á því. Þá geta lyf verið ódýrari kostur til skamms tíma. En málið er að til langs tíma er sálfræðimeðferð miklu ódýrari. Hún kostar kannski meira í byrjun en þá lærir fólk leið- ir til að hafa áhrif á líðan síðan og þarf þá ekki alltaf að vera í meðferð og skammtímameðferð er nóg. Fólk lærir þá aðferðir til að halda vanlíð- an sinni í skefjum. Því lyfin virka yf- irleitt bara meðan þau eru tekin. Ég mæli alltaf með því allavega ef fólk þarf lyf að það læri líka sálfræðileg- ar leiðir til að takast á við vandann.“ Hún segir að í Bretlandi hafi verið gert þjóðarátak þar sem var ákveð- ið að veita miklum peningum í sál- fræðimeðferð og það talið skila sér aftur í kassann á þremur árum. „Það er að kosta okkur gríðarlega fjár- muni hvað fólk er mikið frá vegna kvíða og þunglyndis. Þannig að það að gefa fólki kost á öflugri sálfræði- legri meðferð sparar heilmikla pen- inga til langs tíma, það sparar kostn- að, færri fara á örorku og færri eru frá vinnu. Svo bætir það lífsgæði fólks og fólki líður betur. Mjög mikilvægt að skoða núna á Íslandi sérstaklega þegar verið er að skera niður lyf hjá fólki. Þá verður eitthvað annað að koma í staðinn. Ekki bara kippa lyfj- um frá fólki og svo fær það ekkert annað í staðinn.“ Lyf gefin of fljótt Hún telur þó aukna vitundavakn- ingu hafa orðið á skaðsemi Benzo- diazepine-lyfjanna undanfarin ár. ,,Ég held að þetta sé svolítið að breytast og læknar séu orðnir spar- ari á Benzodiazepine-lyf en áður fyrr. Það er samt alveg til í dæminu að fólk fari beint á róandi lyf þegar kannski hefði verið hægt að prófa eitthvað annað fyrst og sjá hvort það skilaði árangri.“ Hún segir þó lyf oft vera nauðsyn- leg og vegna þess hversu seint fólk sækir sér hjálp sé oft þörf á lyfjum því vandinn sé orðinn meiri. „Það eru til lyf sem eru ekki ávanabind- andi og hægt er að nota til dæmis við kvíða í verstu tilfellunum. Við erum frekar hlynnt því að fólk reyni aðra meðferð fyrst. Sálfræðiaðferðir geta verið mjög áhrifaríkar sérstaklega við kvíða. Til dæmis í Bretlandi er sérstaklega mælt með að reyna fyrst hugræna atferlismeðferð og sjá svo til hvort hún virki. Stundum er það þannig að fólk er til dæmis svo kvíð- ið að það verður eiginlega að fá lyf til að byrja með til að geta sótt sálfræði- meðferð. En hins vegar gerist það of oft að menn eru kannski of fljótir á sér að ávísa lyfjum, sérstaklega ef við erum að tala um vægan eða miðl- ungs vanda.“ Fleiri konur en karlar á lyfjunum Kristinn Tómasson geðlæknir og formaður Geðlæknafélagsins hefur skoðað notkun á róandi lyfjum og svefnlyfjum almennt. „Gögn frá 2007 segja okkur að að 4 prósent karla höfðu notað róandi lyf við kvíða á meðan 7 prósent kvenna höfðu not- Benzodiazepine er flokkur róandi lyfja sem hefur verið á markaðnum á Íslandi frá því snemma á sjöunda áratugnum. Fljót- lega eftir að lyfin komu á markað kom í ljós hversu ávanabindandi þau voru. Fólk verður á skömmum tíma mjög háð þeim og erfitt getur verið að losna við fíknina. Sálfræðingur sem sérhæfir sig í kvíða- meðferðum telur það geta sparað ríkinu mikla fjármuni ef sálfræðimeðferð yrði niðurgreidd. Formaður geðlæknafélags- ins segir lyfin gera gagn í mörgum tilvik- um en það sé nauðsynlegt að finna betri lausnir en lyfin. viktoría hErmaNNsdóttir blaðamaður skrifar: viktoria@dv.is Við erum orð-in dálítið svona skyndilausnaþjóðfé- lag og fólk gefur sér oft ekki tíma til að vinna í málunum. Lyfin sem enginn taLar um valium Eríþessumflokkilyfja. Benzodiazepine Lyfafþeirri tegundhafaveriðámarkaðihér síðanásjöundaáratugnum.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.