Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.2010, Blaðsíða 22

22 ÚTTEKT 16. ágúst 2010 MÁNUDAGUR
12 LEIÐIR
TIL AÐ TAKAST Á VIÐ HEGÐUN BARNA
Eina stundina ertu að biðja barnið um að drífa sig inn í bílinn en hina að elta það um lóðina. Smábörn lifa
samkvæmt eigin tímatöflu og eru sífellt að læra á takmörk sín og getu. Erfiðara er að eiga við suma hegðun
en aðra en á netmiðlinum babyzone.com er leitað til helstu sérfræðinga Bandaríkjanna eftir ráðum.
1HangsAllir foreldrar ungra barna þekkja gremjuna sem fylgir því þegar börnin hanga og drolla
þegar við erum í tímaþröng. Þau þurfa að skoða alla
steina, köngulóavefi og annað sem verður á vegi
þeirra. Smábörn slóra ekki til að pirra þig heldur er
það forvitni þeirra sem tekur völdin. Börn yngri en
þriggja, fjögurra ára hafa ekki skilning á tíma og eru
að byggja upp sjálfstæði sitt með því að fylgja eigin
hugðarefnum frekar en þínum.

Hvað er til ráða?
Þegar þú hefur tíma skaltu prófa að hangsa með
barninu. Spurðu það um það sem það sýnir áhuga
sem er frábær leið til að auka málþroska þess. Þú
getur lært ýmislegt um barnið á þessum skoðunar-
ferðum og það sem meira er þá líður barninu eins
og þú kunnir að meta og virða þann einstakling
sem það er að þroskast í sem getur komið í veg fyrir
frekjuköst og þreytandi valdabaráttu.
Við getum því miður ekki alltaf hreyft okkur á hraða
barnsins. Hvettu það til að koma sér úr sporum
með því að gera leik að ferðinni í bílinn: „hoppaðu á
næstu gangstéttarhellu“ eða „hlauptu að næsta tré“.
Til að auka ekki álag á ykkur bæði er best að gera
ráð fyrir smá drolli í dagskrána. Ef ekkert gengur við
að koma barninu áfram hugsaðu þá um þetta sem
áminningu um að stoppa sjálf og njóta náttúrunnar.
„Að hlaupa í burtu er ákveðin myndlíking,“ segir
Tovah P. Klein Ph.D. hjá Barnard College Center for
Toddler Development. „Smábarnið hefur verið fast
við foreldrana en um leið og það getur staðið upp
og gengið fer barnið að slíta sig í burtu. Og það
hratt,“ segir Klein.
Mundu:
Klein vill að foreldrar gefi smábörnum tíma fyrir
hangs innandyra en geri skýrar reglur úti við. „Að
bíða eftir að barnið klæði sig í skóna getur verið
tímafrekt en það er örugg athöfn sem barnið þarf
á að halda til að þroskast og dafna auk þess sem
barnið fær útrás fyrir þörfina til að stjórna. Úti við
eiga aðrar reglur við. Láttu barnið vita að þú leiðir
það alltaf þegar bílar eru nálægt og að það verði að
vera í sjónmáli í verslunarmiðstöðinni.“
2Baráttan við baðið:Barnið er alltaf svo kátt eftir baðferðina en af hverju getur verið svona erfitt að koma því
ofan í baðið?
Ráð:
„Eitt af meginverkefnum smábarna er að þróa með
sér sjálfstæði,“ segir Gretchen Kinnell hjá Child Care
Solutions í New York. „Hluti af af þessari þróun er að
stjórna eigin líkama og því hvenær hann er þrifinn,“
segir Kinnell og bætir við að smábarn sem hafi einu
sinni fengið baði sínu frestað með frekjukasti muni
reyna það aftur. Og aftur. „Talaðu við barnalækni um
það hversu oft þú þarft að baða barnið. Fæst börn
þurfa á daglegu baði að halda. Ef baðið er hluti af
kvöldvenjum ykkar eru mótmælin kannski frekar
tengd svefninum,“ segir Kinnell sem mælir með
því að foreldrar bjóði barninu upp á val. „Bjóddu
barninu að fara í bað eða sturtu eða spurðu hvort
það vilji baða sig eitt eða með systkini sínu. Gefðu
því verkefni, eins og að þvo tærnar sjálft eða fylgjast
með vatninu renna í baðkarið.“
Mundu:
„Foreldrar ættu að hafa í huga að sum börn
eru hreinlega hrædd við vatn,“ segir Kinnell og
bætir við: „Ef barninu þínu er virkilega illa við baðið
reyndu þá að hafa baðferðina eins snögga og
möguleiki er á.“
3SvefntímiÞú ert þreytt og barnið er það líka. Af hverju þarfnast þessi einfalda athöfn svona mikillar
æfingar? Ef þú átt í erfiðleikum með að koma
smábarninu niður á kvöldin ertu ekki ein/n. Það
er kannski ekkert skrítið að barnið vilji ekki fara að
sofa á kvöldin þegar allt stuðið er frammi í stofu.
Fimmtán mínútna frekjukast lengir veruna frammi
og eykur möguleika á annarri sögu.
Ráð:
Besta ráðið er að koma upp rútínu. „Komdu upp
nokkrum einföldum atriðum sem þið gerið alltaf
fyrir svefninn, eins og tannbursta, fara í náttfötin,
lesa eina bók, súpa vatn, breiða sængina yfir
og slökkva ljósin,“ segir Kinnell sem segir þessi
fyrirsjáanlegu atriði mikilvæg fyrir barnið. „Því meira
sem barnið trúir að svefntíminn sé óhagganlegur
því minna reynir það að raska honum. Ef barnið
reynir það segðu þá að þú vitir að það vilji vaka
lengur en það sé kominn háttatími. Gerðu barninu
grein fyrir að lífið haldi áfram á morgun með því að
minna það á hvað morgudagurinn ber í skauti sér,“
segir Kinnell.
Mundu:
„Leggðu barnið út af, kysstu það góða nótt og yfir-
gefðu herbergið. Minntu þig á að barnið er öruggt
og þarf ekki á öðru vatnsglasi eða annari sögu að
halda. Sýndu ákveðni en um leið ástúð og ef barnið
grætur skaltu láta það vita að þú sért þarna þótt
það sjái þig ekki,“ segir Kinnell sem mælir með að
foreldrar barna sem gefa sig ekki fari aftur inn í
herbergið, leggi barnið niður og fari út aftur. „Barnið
mun öskra, en ekki láta undan.“
4Börn sem bítaÞað skelfilegt að verða vitni að því að barnið þitt bíti annað barn en slíkt er afar algengt
hjá börnum eins til þriggja ára. „Smábörn bíta
yfirleitt þegar þeim finnst þau valdalaus. Þau reiðast
auðveldlega því þau vita hvað þau vilja en fá það
ekki alltaf,“ segir Gretchen Kinnell hjá Child Care
Solutions og höfundur bókarinnar No Biting: Policy
and Practice for Toddler Programs. „Jafnvel börn
sem bíta oft skilja ekki að það er sárt að vera bitinn.
Fyrir þau virkar bitið eins og öryggishnappur sem
hjálpar þeim í erfiðum aðstæðum. Eftir því sem þau
eldast, og sjá bitför á dótinu sínu, gera þau sér betur
grein fyrir alvarleika málsins.“
Ráð:
„Í hvert skipti sem barn bítur þarf það að heyra van-
þóknun þína án þess að skammirnir séu ógnandi
eða vekji ótta,“ segir Kinnell. „Talaðu rólega og lágt
til barnsins. Stundum hjálpar að setja tvo fingur á
varir barnsins til að koma því í skilning um að þú
ert að tala um tennur þess. Barnið sem beit gæti
hræðst viðbrögð barnsins sem var bitið. Huggaðu
bæði börnin. Ef þitt barn var bitið skaltu útskýra
fyrir því að vinur þess hafi verið æstur en hafi ekki
ætlað að meiða og að það sé ekki í lagi að bíta.“
Mundu:
„Ekki bíta barnið til baka eða maka munn þess upp
úr sítrónusafa eða öðru ógeðfelldu. Smábarn skilur
ekki rökin fyrir slíkri refsingu,“ segir Kinnell.

5ÓþolinmæðiSmábörn hafa engan skilning á tíma. Fyrir þeim er hver sekúnda í bið löng og
kvalarfull. „Börn hafa ekki reynsluna til að skilja að
hlutir gerast á meðan við bíðum,“ segir Betsy Brown
Braun, barnasálfræðingur og höfundur bókarinnar
Just Tell Me What to Say. „Þegar barnið var nýfætt
stökkstu af stað við minnsta kvabb en nú þarf það
allt í einu að bíða – og það þarfnast æfingar.“
Ráð:
Sum börn eru óþolinmóðari en önnur og þurfa
virkilega að læra smám saman. Braun mælir með að
foreldrar kenni börnum að bíða með því að breyta
bið í leik í daglegri rútínu. Segðu: „Ég kem með
safann eftir eina mínútu,“ og bíddu svo í smá stund
áður en þú ferð með safann handa barninu og
hrósaðu því fyrir þolinmæðina.
Mundu:
„Börn sem fá allt sem þau biðja um verða ósjálfrátt
óþolinmóð. Settu fáar, einfaldar reglur og stattu við
þær,“ segir Braun og bætir við að foreldrar verði að
gera raunhæfar kröfur þegar kemur að þolinmæði
barna. „Foreldri getur ekki ætlast til þess að barn sitji
kyrrt lengur en í fimm til í tíu mínútur án truflunar.“
6Lemja, slá og sparka„Þegar þú sérð barnið þitt meiða annað barn langar þig líklega mest að öskra. Haltu
ró þinni því barnið þitt er eins svampur og apar allt
eftir þér. Flest börn lemja, slá eða sparka í fyrsta
skiptið á leikskólanum enda smitandi athöfn fyrir
svo lítil börn,“ segir barnalæknirinn Tanya Remer
Altmann og höfundur Mommy Calls.
Ráð:
„Gerðu barninu grein fyrir að því að högg og spörk
verði ekki liðin og fjarlægðu barnið,“ segir Altmann.
„Ef þú gerir þetta nokkrum sinnum fer barnið að
skilja að það fær ekki að leika meira þegar það
meiðir. Kenndu því að segja: „núna ég“ og „ég er
að nota þetta,“ segir hún þegar málið snýst um að
vinsælt dót. „Sýndu barninu hvernig á að bera sig
að.“
Mundu:
Smábörn taka eftir öllu sem þú gerir svo vertu
vakandi gagnvart eigin ofbeldislegri hegðun.
Saklaus slagur í gamni við makann gæti þróast upp
í næstu slagsmál í leikskólanum.

7MatartímiÞú reynir þitt besta til að gefa barninu uppá-haldið sitt en samt virðist hver matmálstími
enda með pirringi. „Smábörn gera sér smám saman
grein fyrir að þau hafa val,“ segir barnalæknirinn
Tovah P. Klein og bætir við: „Þessi þörf fyrir að
stjórna hvetur þau til að ákveða einn daginn að þau
vilji ekki sjá gulrótarmauk. Þau eru við stjórn. Þótt
það geti verið erfitt að lifa eins og veisluþjónusta
fyrir tveggja ára þá er þetta sjálfstæði þeirra
yndislegt.“
Ráð:
Talaðu um að þú sért að útbúa eitthvað alveg sér-
stakt eða hrósaðu eldra systkini fyrir að klára matinn
sinn. Barnið vill þóknast þér. Klein vill að foreldrar
gefi börnum sínum smá frið og pakki tilfinningun-
um niður í matartímanum. „Settu nokkrar – þrjár,
fjórar tegundir á diskinn (ekki láta þær snertast) og
segðu: Gerðu svo vel. Þegar barnið segist vera búið
að borða þá er það búið að borða. Færðu þá barnið
í burtu frá borðinu og ekki gefa því meira fyrr en
næsti matmálstími byrjar. Þannig lærir barnið að
borða á réttum tíma. Ekki grátbiðja um einn bita í
viðbót eða lokka það með súkkulaði í eftirmat. Þú
vilt að barnið öðlist getu til að ákveðna sjálft hvað
og hversu mikið það vill borða,“ segir Klein.
Mundu:
„Gerðu matmálstímana að skemmtilegum fjöl-
skyldutíma,“ segir Klein. „Ekki tala um matinn, talaðu
um daginn og veginn og það sem fjölskyldan hefur
verið að bralla.“
8Annað foreldri í uppáhaldiMilli 18 og 24 mánaða taka sum börn upp á því að taka annað foreldrið fram yfir
hitt. Auðvitað getur höfnunin verið erfið en um
eðlilega þróun er að ræða. „Smábörn þróa með sér
sjálfsmynd sína með því að horfa á og herma eftir
fólkinu í kringum sig en geta aðeins einblínt á eitt
andlit í einu,“ segir dr. T. Berry Brazelton og segir
það útskýra að hluta af hverju sum börn virðist taka
annað foreldri fram yfir hitt.
Ráð:
Tovah P. Klein telur að stundum sé um uppáhald
að ræða en að stundum snúist þetta um völd.
„Vertu þolinmóð/ur, oftast breytist þetta á nokkrum
mánuðum,“ segir Klein sem mælir með að foreldrar
standi saman sem eitt lið í svona aðstæðum. „Segðu
að það sé í lagi að pabbi klæði það í náttfötin en að
þér þykir samt vænt um það. Þannig gefurðu þig
ekki á þeirra vald en gefur þeim samt smá stjórn.“
Mundu:
Það er alltaf mikilvægt að bæði mamma og pabbi
eigi eitthvað sérstakt með barninu. Farðu til dæmis
alltaf út með barninu að tína maðka eftir rigningu.
Þannig geturðu treyst á og huggað þig við þær
stundir næst þegar barnið velur hitt foreldrið fram
yfir þig.

9Nei!Smábörn læra smám saman að tala en uppáhaldsorð flestra þeirra er „nei“. Það er
ekki margt sem smábörn fá að stjórna í eigin lífi. Þú
velur fötin, þú lætur það vita hvenær það er tími
til að þvo hendur og þú ákveður hvað er í matinn.
„Þetta einfalda orð er ótrúlega kraftmikið,“ segir
Betsy Brown Braun höfundur Just Tell Me What to
Say. „Að segja „nei“ fær hlutina til að gerast – eða
ekki. Þetta litla orð fær barnið til að finnast það stórt
og valdamikið,“ segir Braun sem segir ekkert skrítið
að barnið noti þetta orð í tíma og ótíma þar sem
foreldrar ofnoti það.
Ráð:
Braun segir skipta meira máli hvenær barnið noti
orðið heldur hvort það noti það. „Ef þú býður
barninu safa og það neitar þá segirðu: „takk fyrir að
láta mig vita,“ en ef þú ert að segja barninu að það
sé kominn háttatími og það neitar þá segirðu: „því
miður, það er komið kvöld.“ Ekki spyrja barnið hvort
það sé tilbúið í háttinn því þá færðu svar sem þú vilt
ekki heyra,“ segir Braun.
Mundu:
Ef barnið er að hoppa í sófanum reyndu þá að
sleppa orðunum „nei“ og „ekki“. Segðu: „Þig langar
greinilega að hoppa. Þú mátt hoppa á gólfinu en
ekki á sófanum.

10Hróp og vælÞú lærir fljótt inn á öskur smábarnsins líkt og þú lærir inn á grátur þess þegar
það var ungbarn. „Flest börn hafa hátt í kringum 12-
24 mánaða aldurinn og eru enn að læra að mynda
orð,“ segir barnalæknirinn Tanya Remer Altmann,
höfundur bókarinnar Mommy Calls og bætir við
að barnsöskur tjái tilfinngar þess og vekji athygli
mömmu og leikfélaganna. „Börn sem geta ekki
kvartað með orðum gera það með öskrum til að fá
það sem þau vilja.“
Ráð:
„Örvaðu málþroskann. Barn velur öskrið fram yfir
talið því það er áhrifaríkara. Segðu: „ég heyri ekki
í þér, segðu mömmu hvað þú vilt,“ segir Altmann
og bætir við að fyrir ótalandi börn sé hægt að rétta
barninu höndin og segja: „sýndu mömmu hvað þú
vilt.“
Mundu:
„Passaðu upp á eigin raddstyrk. Börnin herma eftir
þér. Ekki rífast við makann fyrir framan börnin,“
segir Altmann.

11 FrekjuköstEina stundina er smábarnið rólegt en hina öskrandi og berjandi í gólfið.
Lærðu að taka ekki frekjuköstin persónulega.
Frekjuköst fylgja smábörnum og hefjast vanalega
í kringum 12 mánaða aldur. Eftir því sem barnið
þróar með sér hugsanir, skynjanir og langanir
upplifir það oft sterkari tillfinningar en það ræður
við – sem sagt frekjuköst. Dr. Gretchen Kinnell segir
frekjuköst tvenns konar. Þau sem kvikna vegna
pirrings og innri baráttu – þegar barninu finnst allt
á móti sér. Og hins vegar þau sem barnið notar til
að fá það sem það vill. „Þau eiga sér oftast stað í
stórmörkuðum. Ef þú gefur eftir muntu upplifa þau
aftur og aftur,“ segir Kinnell.
Ráð:
„Þegar smábarn tekur frekjukast vegna pirrings
verðum við að skilja að við getum ekki komið í veg
fyrir það. Eina sem við getum er að passa upp á
öryggi barnsins,“ segir Kinnell. „Láttu barnið vita að
þú myndir hjálpa ef þú gætir. Gefðu barninu frið
til að jafna sig. Þegar það hefur róast skaltu faðma
það,“ segir Kinnell sem segir hins vegar aðeins eina
reglu þegar kemur að frekjuköstum sem börn taka
til að fá það sem þau vilja. „Ekki gefa eftir! Það á eftir
að reyna á og sér í lagi þegar aðrir viðskiptavinir
stórmarkaðarins glápa á ykkur ásakandi augnaráði.“
Mundu:
Jafnvel svakalegustu frekjuköst þýða ekki að
barnið þitt sé slæmt. Það er einfaldlega að læra
hvernig það getur samið við þig um að fá það
sem það vill.

12 Að henda hlutumHvort sem það er glas, hár-burstinn þinn eða matardiskur
hundsins – allt sem smábarnið nær höndum í fer
á gólfið. „Börn henda hlutum því þau stjórnast af
augnablikshvöt,“ segir Tovah P. Klein og bætir við að
heilar smábarna séu ekki nógu þroskaðir til að þau
geti stoppað sig af. „Um þriggja ára aldur hafa þau
meiri sjálfstjórn en þangað til flýgur allt á gólfið.