Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.2010, Blaðsíða 16

Tungumál deyr út á tveggja vikna
fresti í heiminum. Fræðimenn spá
því að helmingur þeirra tungumála
sem töluð eru í dag muni verða út-
dauð árið 2100. Óttast er að tungu-
mál inúítaþjóðar sem býr á nyrstu
byggilegu svæðum Grænlands hverfi
á næstu árum.
Breski fræðimaðurinn Step-
hen Pax Leonard, sem leggur stund
á mannfræðileg málvísindi, mun
dvelja í heilt ár með Inughuit-fólkinu
sem býr á norðvesturströnd Græn-
lands, sem er eitt kaldasta svæði
jarðar. Fólkið talar tungumál inuktun
sem hefur aldrei verið fært að fullu í
bókmál en sögur og kvæði hafa varð-
veist í munnlegri geymd. Þeir lifðu
í fullkominni einangrun í hundr-
uð, kannski þúsundir ára, þangað til
vestrænir menn gengu fram á þá á
nítjándu öld.
Leonard ætlar að skrásetja tungu-
mál og menningu Inughuit-fólksins
áður en hún glatast að eilífu en tal-
ið er að hlýnun jarðar muni gera bú-
svæði inúítanna óbyggilegt innan
fárra ára.
Menningin deyr með tungunni
„Loftslagsbreytingarnar þýða að
fólkið á tíu til fimmtán ár eftir. Þá
mun það flytja suður á bóginn og
mun að öllum líkindum flytja inn í
nútímalegar íbúðir,“ segir Leonard.
Hann telur mjög líklegt að tungu-
málið inuktun og öll menning Inug-
huit-fólksins hverfi með öllu verði
það raunin.
Ekkert hefur verið skrifað á tungu
Inughuit-manna. „En þjóðararfur
þeirra er einstakur og torræður. Ef
tungumál þeirra deyr út mun menn-
ingararfurinn og hefðir þeirra fara
með því í gröfina. Markmið þessa
verkefnis er að skrá tungumálið og
skilgreina og gefa samfélaginu það
svo að kynslóðir framtíðarinnar geti
skilið það og notað,“ segir fræðimað-
urinn.
Einir í heiminum
Inughuit-fólkið taldi sig vera einu
mannverur jarðar þangað til könn-
unarleiðangur Skotans Johns Ross
gekk fram á það árið 1818. Ólíkt öðr-
um inúítahópum á Grænlandi, hafði
koma vestrænna og kristinna manna
lítil áhrif á þjóðflokkinn. Inughuit-
menn hafa því viðhaldið mun eldri
menningu en landar þeirra, sem á
sér djúpar rætur í fornri andatrú. Líf-
ið í dag er ekki mjög ólíkt því gamla;
það hefur í meginatriðum alltaf ver-
ið eins, fólkið býr í pínulitlu þorpi og
veiðir sér til matar. Flestir karlmenn-
irnir dvelja vikum saman í burtu og
veiða seli, náhvali, rostunga og önn-
ur dýr. Inúítarnir búa í tjöldum og
húsum en kunna enn að reisa snjó-
hús þegar hvassir vindar blása.
Litið er á tungumál þeirra sem
einskonar málvísindalegan stein-
gerving, er það talið vera eitt elsta og
„hreinasta“ inúítatungumálið.
Nyrsta byggða bólið
Þegar breska dagblaðið Guardian
ræddi við Stephen Pax Leonard fyr-
ir helgi en þá var hann í óðaönn að
pakka í ferðatöskurnar. Hann flaug
í gær til Kaupmannahafnar til þess
eins að kaupa grænlensk-danska
orðabók.
Í dag fer hann til Grænlands og
ætlar að verða kominn fyrir næstu
helgi til aðalþorps Inughuit-manna
í Qaanaaq á norðvesturströndinni,
sem liggur norðanmegin við Baff-
inflóa. Þar ætlar Leonard að nota
málahæfileika sína til að læra tungu-
málið og kynnast fólkinu í sjö mán-
uði. Eftir það ætlar hann að flytja til
Siorapaluk, þar sem Inughuit-fólk-
ið lifir samkvæmt elstu hefðum. Það
er nyrsta byggða ból veraldar og þar
búa 70 manns. Þar ætlar hann að
komast að kjarnanum í menningar-
arfi Inughuit-fólksins.
Hann segir að stutt sé síðan hann
áttaði sig á því hversu mikil hætta
væri á að tungumálið glataðist. „Ég
hafði ekki áttað mig á hættunum
sem steðja að þessu samfélagi og öll
menningin gæti einfaldlega dáið út,
horfið.“
Fjörutíu stiga frost
Leonard þarf að venjast gífurlega
kaldri veðráttunni á þessum nyrstu
annesjum norðvesturstrandarinnar.
Meðalhitinn er -25°C, en hann get-
ur fallið niður í -40 á veturna. Dag-
urinn er ægilega stuttur þarna nyrst.
Sagt er að í versta skammdeginu ræði
öldungar þorpsins um afrek og hetju-
dáðir forfeðra sinna og kveði ýmsar
vísur.
Það virðist óumflýjanlegt að Inug-
huit-menn þurfi innan skamms að
yfirgefa ættjörðina sína og flytjast til
suðurhluta Grænlands. Starf Leonard
er því mjög mikilvægt. Loftlagsbreyt-
ingarnar hafa nú þegar leitt til fækk-
unar á selastofninum. Ísinn verður
brátt of þunnur til þess að hægt verði
að ferðast um að hundasleðum.
Þrátt fyrir að vísindamenn og
fjölmiðlafólk þyrpist nú til Græn-
lands til að verða vitni að breyting-
um landsins vegna hlýnunar jarðar
og að margir hafi heimsótt Inughuit-
menn að undanförnu, segir Leonard
í samtali við Guardian að hann von-
ist til að heimsókn hans hafi meiri
áhrif en aðrir hafi haft. „Mér hefur
verið sagt að þeir séu dauðþreyttir á
öllum blaðamönnunum sem birtast
hjá þeim og skrifi um hversu hræði-
legt það sé að jöklarnir séu að bráðna,
en hraði sér svo í burtu samdægurs.
Ég held að þeir muni kunna betur við
mann sem ætlar að dvelja hjá þeim í
lengri tíma.“
16 erlent 16. ágúst 2010 mánudagur
Starfsmaður Apple
þáði mútur
Paul Shin Devine, millistjórnandi í
Apple-tölvufyrirtækinu var handtek-
inn á föstudaginn og ákærður fyrir
að þiggja yfir eina milljón Banda-
ríkjadala í mútur. Er hann sakaður
um að hafa þegið mútur frá fram-
leiðendum iPhone- og iPod-auka-
hluta í Asíu. Ákæran á hendur hend-
ur honum eru í tuttugu og þremur
liðum sem snúa auk ásakana um
mútuþægni að peningaþvætti og
fölsunum. Auk Devine er annar
starfsmaður Apple einnig ákærð-
ur fyrir aðstoð við Devine. „App-
le er staðráðið í því að fylgja hæstu
viðmiðum um siðferði í viðskipt-
um,“ segir talsmaður Apple-sam-
steypunnar, Steve Dowling, í yfirlýs-
ingu. „Við höfum enga þolinmæði
gagnvart óheiðarlegum starfsháttum
bæði innan og utan fyrirtækisins.“
Leiðtogi Fatah
al-Islam skotinn
Abdulrahman Awad, leiðtogi Fatah
al-Islam-skæruliðahreyfingarinn-
ar, var skotinn til bana í dag af líb-
önskum öryggissveitum. Awad var
skotinn í flóttamannabúðum nálægt
landamærum Sýrlands. Talið er
að Awas hafi tekið við sem leiðtogi
Fatah árið 2007 eftir að samtökin
áttu í þriggja mánaða langri baráttu
við líbanska hermenn í flóttamanna-
búðum Palestínumanna í Nahr
al-Bared í norðurhluta Líbanon.
Shaker al-Abssi, fyrrverandi leiðtogi
samtakanna, var drepinn í átökun-
um.
Svarar fyrir fimm
morð
Karlmaður sem grunaður er um að
hafa stungið fimm manns til bana
í Bandaríkjunum
snýr aftur til Mich-
igan til að svara fyr-
ir ásakanir á hend-
ur honum eftir að
hann var hand-
tekinn á leið sinni
úr landi. Ísraelinn
Elias Abuelazam
var handtekinn af lögreglu í Atlanta
á miðvikudag áður en hann fór um
borð í flugvél sem var á leið til Tel
Aviv. Hann á yfir höfði sér ákæru
fyrir hnífsstungu 27. júlí síðastliðinn
í Flint, Michigan. Elias er einnig eft-
irlýstur í þremur ríkjum Bandaríkj-
anna fyrir fimm morð þar sem fórn-
arlömbin voru stungin til bana.
Kvartaði vegna
eigin handtöku
Lögreglan í Ohio í Bandaríkjun-
um segir konu, sem hafði fengið
sér aðeins of mikið neðan í því,
hafa hringt í neyðarlínuna til þess
að tilkynna aðgerðir lögreglu
gegn henni, en lögreglan hand-
tók hana fyrir ósæmilega hegðun
á almannafæri. Andrea Elliot,
fjörtíu og fjögurra ára, hringdi í
neyðarlínuna á meðan lögreglan
reyndi að færa hana í handjárn
síðastliðið fimmtudagskvöld.
Hún sagðist þurfa hjálp því verið
væri að handtaka hana. Elliot,
sem var mjög ölvuð að sögn lög-
reglu, var ákærð fyrir að sýna lög-
reglu mótþróa við handtöku og
fyrir að trufla starfsmann neyðar-
línunnar.
hElgi hraFN guðMuNdssoN
blaðamaður skrifar: helgihrafn@dv.is
Breskur málvísindamaður ætlar að dvelja með Inughuit-fólkinu á Grænlandi næsta
árið. Þjóðflokkurinn býr nyrst á norðvesturströnd Grænlands, nyrsta byggða bóli heims.
Bráðnun jöklanna mun að öllum líkindum neyða fólkið suður á bóginn. Þá er næsta víst
að tungumál þeirra og sérstæð menning deyi út og hverfi um aldur og ævi.
Ég hafði ekki átt-að mig á hættun-
um sem steðja að þessu
samfélagi og öll menn-
ingin gæti einfaldlega
dáið út, horfið.
BjArgAr tungumáLI
í útrýmIngArhættu
grænland þiðnar
„Loftslagsbreyting-
arnarþýðaaðfólkið
átíutilfimmtánár
eftir,“segirbreski
málvísindamað-
urinnStephen
Leonard,sem
ætlaraðbjarga
tungumálifámenns
þjóðflokksinúítaá
nyrstuannesjum
veraldar.rEutErs
Nyrsta byggð heims ÞorpiðSiorapalukernyrstabyggðabólheims,enþarbúa
sjötíuInughuit-menn.Hlýnunjarðargætiþýttaðþeirþurfiaðyfirgefaþorpiðfyrir
fulltogallt.
liggur norðarlega Siorapaluk,
þarsemInughuit-fólkiðhefurbúið
íhundruðára,ernyrstabyggð
veraldar.
siorapaluk