Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.2010, Blaðsíða 19

LÁRA BJÖRG BJÖRNSDÓTTIR er
fjölhæf kona. Hún er þó líklega
þekktust fyrir pistla sína á miðjunni.is
og sem höfundur frasans óborgan-
lega; „Takk útrásarvíkingar.“ Lára
leggur nú lokahönd á bók byggða
á pistlunum.
GETUR EKKI
GERT UPP Á MILLI
ÚTRÁSARVÍKINGA
Í heimsmetabók Guiness væri við
hæfi að nefna að íslenskir atvinnurek-
endur eiga heimsmetið í aumingja-
skap. Líklega var Bjarni Benediktsson
einna fyrstur manna til að benda á
vanmátt þeirra.
Dæmin um þetta eru fjölmörg. Í
ársbyrjun 1917 samþykkti Alþingi lög
um bann við sölu skipa nema með
sérstakri undanþágu landsstjórn-
arinnar. Lögin voru sett til þess að
girða fyrir að íslenskir útgerðarmenn
freistuðust til að notfæra sér ástand-
ið undir lok fyrri heimstyrjaldarinn-
ar og seldu skip sín á uppsprengdu
verði. Skömmu eftir þetta barst er-
indi frá frönsku ríkisstjórninni sem
vildi kaupa togara. Skemmst er frá því
að segja að stjórnvöld samþykktu söl-
una og haustið 1917 voru 10 togarar
seldir úr landi til Frakklands. Sala tog-
aranna var talin hafa kostað 1.600 til
1.800 manns vinnuna í Reykjavík.
Á fjórða áratug 20. aldar varð upp-
nám vegna kreppunnar og stríðsins
á Spáni. Allt fór úr skorðum; veið-
ar, vinnsla og sala á sjávarafurðum.
Ekki bætti úr skák að útflytjendur
tóku að undirbjóða hver annan til
að koma saltfisknum út. Fyrir með-
algöngu ríkisins voru mynduð Sölu-
samtök íslenskra fiskútflytjenda (SÍF)
og síðan hafin hagnýting frystitækn-
innar. Aumingjaskapur atvinnurek-
enda á einkamarkaði olli því að sam-
vinnuhreyfingin margefldist í útgerð,
vinnslu og iðnaði, bæði í gegnum
kaupfélög og verkalýðsfélög.
Með hækjur, belti, kút og
axlabönd
Í seinni heimsstyrjöldinni og að
henni lokinni fóru atvinnurekendur
á spena Breta og Bandaríkjamanna.
Verktakafyrirtæki lifðu áratugum
saman eins og sníkjudýr á banda-
ríska hernum á Keflavíkurflugvelli. Til
urðu helmingaskipti sjálfstæðis- og
framsóknarmanna. Sogkraftur her-
námsins varð til þess að erfitt varð að
manna fiskiskipin.
Síðar var ráðist í að virkja fall-
vötnin en engir athafnamenn voru
til staðar til að nýta raforkuna og ekk-
ert gekk að selja rafmagnið til einka-
aðila. Stofuð voru opinber fyrirtæki,
svo sem Sementsverksmiðjan og
Áburðarverksmiðjan, sem komust
upp með miklu minni framleiðni en
sambærileg fyrirtæki á meginlandi
Evrópu vegna einokunarstöðu sinn-
ar.
Fjölgun starfa var þannig til kom-
in vegna erlendrar hersetu og opin-
berra afskipta af framleiðslukerfinu.
Þar með er ekki öll sagan sögð. Á átt-
unda áratugnum, að loknu síldarfyll-
eríinu, var það gert með því að færa
út landhelgina og kaupa skuttogara í
hvert sjávarpláss.
Ofveiði leiddi til kvótasetning-
ar sjávarafla og linnulausra og lang-
vinnra átaka um gjafakvóta og einka-
væðingu sjávarauðlinda. Með þessu
lagi festist íslenskur pilsfaldakapítal-
ismi í sessi. Innmúraður samsláttur
hagsmuna einkarekstrar og stjórn-
mála tók við af sakleysislegri fyrir-
greiðslupólitík.
Eftir áratuga langar tilraunir til að
auka raforkusölu til stóriðju braut
Kenneth Peterson, bandarískur auð-
kýfingur, ísinn og reisti álver á Grund-
artanga. Íslenskir atvinnurekendur
komu þar hvergi nærri með fjármagn
frekar en þegar Alusuisse reisti
Straumsvíkurálverið 1969.
Kerfið örmagnast
Með einkavæðingu bankanna átti að
hefjast nýtt blómaskeið íslenskra at-
vinnurekenda og athafnamanna. All-
ir vita hvernig því ævintýri lauk. Hrak-
smánarleg gjaldþrotasagan er einstök
í veraldarsögunni og það er af þeirra
völdum sem efnahagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar hvílir nú á brauðfótum.
Menn á öllu litrófi stjórnmálanna
vita þetta en þegja af skömm. Sum-
ir þeirra eru enda enn andvígir út-
lendingum, aðrir bölsótast yfir af-
skiptum ríkisins í viðskiptalífinu.
Enginn vill tala hátt um að ævin-
lega þegar íslenskir atvinnurekend-
ur standa frammi fyrir raunverulegri
samkeppni leita þeir í skjól ríkisins.
Reyndu til dæmis að nota Sjálfstæðis-
flokkinn til að viðhalda samsæri olíu-
félaganna gegn almenningi.
Þessi þróun á sér að sumu leyti
rætur í einkennilegri samstöðu
vinstri- og hægrimanna. ASÍ lætur sér
nú lynda í þágu íslenskra atvinnurek-
enda að laun séu um það bil 50 pró-
sentum lægri og vinnutíminn fjórð-
ungi lengri en hjá frændþjóðum.
Sturlun íslenskra athafnamannanna
á undanförnum árum hefur auk þess
stórskaðað afkomu ríkissjóðs og vel-
ferðarkerfið. Allir njóta þeir auk þess
fjarlægðarverndar; fæstum dettur í
hug að fjárfesta hér á landi nema ef til
vill í orkufrekum iðnaði. Þetta er böl
íslensks almennings.
Eiginlega stendur þjóðin frammi
fyrir skuldaskilum sjálfstæðisins.
Varla dugar að skipta um gjaldmið-
il þegar innviðir atvinnurekstrar eru
svo feysknir sem raun ber vitni.
Að brjótast til fátæktar
1 NJÓSNARAR BISKUPS Í bréfi Geirs Waage tjáir hann sig á
lokuðum samskiptavef starfandi
presta um Langholtskirkjumálið.
2 MAÐURINN VANN EKKI Á KFCFréttablaðið dró til baka frétt um að
íslenski karlmaðurinn sem er í haldi
lögreglunnar í Litháen hafi unnið á
KFC-kjúklingastað í Vilníus.
3 ÁTTUÐU SIG EKKI Á EFTIRSKELLINUMRíkið þurfti að leggja bönkunum
til hundrað milljarða króna vegna
gengistryggðra lána.
4 YFIRHEYRÐIR Í ANNAÐ SINN Lögreglan hefur yfirheyrt grunaða
tvisvar vegna dauða Hannesar Þórs
Helgasonar.
5 ILLUGI: HVORKI KARL NÉ KIRKJAN GERÐU SITT BESTA
Illugi Jökulsson gagnrýndi kirkjuna
og biskupinn á bloggi sínu.
6 DAVÍÐ HARMAÐI AFSÖGN ÓLAFS BISKUPS
Ólafur Skúlason sagði í ævisögu
sinni Davíð hafa harmað afsögn
hans.
7 HANDTEKIN VEGNA FIMM ÁRA DÓTTUR SEM ER 76 KÍLÓ
Bandarískir foreldrar voru hand-
teknir fyrir að vanrækja dóttur sína.
MEST LESIÐ á dv.is MYNDIN
Hver er maðurinn? „Lára Björg
Björnsdóttir, sagnfræðingur.“

Hvað drífur þig áfram í lífinu?
„Sonur minn.“

Hver er fyrirmyndin? „Ég held að
fyrirmyndir séu alltaf manneskjur sem
þú sækir í til að fá styrk, stuðning og leið-
sögn og því eru fyrirmyndir mínar sonur
minn, systir mín og vinkonur mínar. Lífið
væri ekkert án þeirra.“

Hvað færðu þér í morgunmat?
„Ég borða ekki morgunmat. Og já, ég
veit að það er óhollt (hæ pabbi). Ég á
það þó til að baka brauð á morgnana en
það er yfirleitt fyrir einhverja aðra enda
baka ég bara af fórnfýsi og alúð (lesist:
ég er að kaupa mér ást og virðingu).“

Hver eru áhugamálin? „Ég á engin
áhugamál. Afsökunin hingað til hefur
verið sú að einstæðar mæður hafa ekki
tíma fyrir áhugamál en þegar ég finn
tíma finnst mér afar gaman að sökkva
mér niður í sögubækur og lesa um ófrið
og stríð síðustu hundruð ára (og nei, ég
er ekki bara að segja þetta til að virka
meðvituð og vönduð, þetta er satt.)“

Hvernig ganga bókarskrifin? „Ég
kann eiginlega ekki við að vera svona
jákvæð en þau ganga alveg ótrúlega vel.
Takk útrásarv....“

Hver er uppáhaldsútrásarvíking-
urinn þinn? „Ég gæti aldrei í lífinu gert
upp á milli þeirra.“

Hvað er framundan? „Klára bókina
mína og ryksuga.“

Hvað er mikilvægast í lífinu? „Í mínu
lífi er mikilvægast að hafa einu sinni verið
ungfrú 10. bekkur.“
MAÐUR DAGSINS
KJALLARI
„Já.“
SIGURÐUR GÍSLI EIRÍKSSON
23 ÁRA, NEMI
„Já, en ég ætla að skrá mig úr henni.“
JÓHANN PÁLL JÓNSSON
22 ÁRA, NEMI
„Já, en ég ætla að skrá mig úr henni.“
ÁGÚSTA BJÖRK BERGSVEINSDÓTTIR
23 ÁRA, NEMI
„Já.“
ÞÓRIR HALLGRÍMSSON
46 ÁRA, LÖGFRÆÐINGUR
„Já, og ég ætla alls ekki að skrá mig úr
henni.“
PÉTUR JÓNSSON
17 ÁRA, NEMI
ERT ÞÚ Í ÞJÓÐKIRKJUNNI?
DÓMSTÓLL GÖTUNNAR
MIÐVIKUDAGUR 25. ágúst 2010 UMRÆÐA 19
JÓHANN HAUKSSON og
DR. SÆVAR TJÖRVASON
blaðamaður og doktor
í félagsfræði skrifa
„ASÍ lætur sér nú lynda í þágu
íslenskra atvinnurekenda að laun
séu um það bil 50 prósentum lægri
og vinnutíminn fjórðungi
lengri en hjá
frændþjóðum.“
Siglt við Reykjavík Þessar fallegu seglskútur voru á siglingu í Reykjavíkurhöfn í síðsumarsólinni sem borgarbúar nutu á
þriðjudag þegar ljósmyndari DV átti leið þar hjá. Aðstæður til siglinga voru hinar ákjósanlegustu á þriðjudaginn því auk sólarinnar
var nokkur vindur sem þandi segl skútanna og fleytti þeim áfram eftir haffletinum. MYND RÓBERT REYNISSON