Dagblaðið Vísir - DV - 04.10.2010, Blaðsíða 16

16 erlent 4. október 2010 mánudagur
Íslamskir einkaskólar í Bretlandi
hafa nú sett nýjar reglur varðandi
skólabúninga þeirra nemenda sem
sækja þar nám. Stúlkur þurfa nú að
bera höfuðfat sem hylur andlit þeirra
að fullu, fyrir utan augun, á leið sinni
í og úr skólanum. Þegar hafa þrír
einkaskólar skyldað stúlkur í skólan-
um til að hylja andlit sín með þess-
um hætti.
Um er að ræða einkaskóla fyrir
stúlkur á aldrinum 11 til 18 ára.
Þessar nýju reglur hafa þegar vak-
ið reiði með almennings og þá hafa
talsmenn íslamskra trúfélaga lýst
furðu sinni á fyrirkomulaginu sem
þeir telja geta skaðað samskiptin
milli múslima og annarra samfélaga.
Taj Hargey, formaður Menntunar-
sjóðs múslima í Oxford, gagnrýnir
þessa breytingu. „Þetta er afar slæmt
og hættulegt fordæmi. Með þessu er
verið að heilaþvo múslimsk börn í þá
veru að þau þurfi að aðskilja sig frá
meginþorra samfélagsins. Það á alls
ekki að veita opinbert fé í slíka stofn-
anir, ekki er minnst á að klæðast slík-
um höfuðfötum í Kóraninum,“ segir
Hargey í samtali við breska fjölmiðla.
Búrkur hafa víða verið bannað-
ar á almannafæri í Evrópu á síð-
ustu árum. Ítölsk yfirvöld hafa til að
mynda sektað múslimska konu frá
Túnis um 84 þúsund krónur fyrir að
klæðast búrku á almannafæri. Þetta
mun vera í fyrsta skipti sem mús-
limsk kona er sektuð fyrir að klæðast
þessum fatnaði á Vesturlöndum. Þó
má búast við því að sektir af þessum
toga verði algengar á næstu árum,
þar sem nokkur Evrópulönd hyggjast
banna konum að klæðast búrkum.
Í vor samþykkti belgíska þingið ný
lög með miklum meirihluta atkvæða,
þar sem föt sem hylja auðkenni fólks
eru bönnuð. Þeirra á meðal er hefð-
bundinn klæðnaður múslima á borð
við búrkur og niqab. Samskonar um-
ræða hefur farið fram á þingi Frakk-
lands og Þýskalands.
Einkaskólar í Bretlandi setja nýjar reglur fyrir stúlkur:
Skylda stúlkur til að bera búrku
Hagkerfi Íslands og Albaníu eiga
það sameiginlegt að hafa hrunið á
einungis sex árum eftir einkavæð-
ingarferli á mikilvægum stofnun-
um í löndunum. Þó að hagkerfi
landanna hafi hrunið með ólík-
um hætti og af ólíkum ástæðum er
hins vegar ýmislegt sameiginlegt
með því hvernig þau hrundu.
Þessar sameiginlegu ástæð-
ur fyrir bankahruninu í Alban-
íu og Íslandi snúast meðal ann-
ars um smæð þjóðanna, hversu
litla reynslu þær höfðu af óheftri
markaðshyggju og þann skort á
regluverki og heilbrigðum stofn-
unum sem hljóta að þurfa ein-
kenna kapitalísk markaðssamfé-
lög.
Ýmsar frásagnir og sögur frá
bankahruninu í löndunum tveim-
ur sýna fram á viss líkindi með því
hvernig hrun helstu bankastofn-
ana í landinu bar að.
Frá kommúnisma til banka-
hruns
Árið 1997 hrundi albanska hag-
kerfið, sex árum eftir að kommún-
istastjórn landsins hafði hrökklast
frá völdum og landið tók sín fyrstu
skref í átt til lýðræðis og mark-
aðshyggju. Ástæðan fyrir hrun-
inu í landinu var sú að eftir hrun
kommúnismans árið 1991 höfðu
sprottið upp margir litlir bank-
ar sem buðu upp á píramídavið-
skipti: Bankar buðu upp á inn-
lánsreikninga - kannski ekki svo
ósvipaða Icesave - sem buðu fólki
upp á 8 til 35 prósenta ávöxtun.
Píramídaviðskiptin byggðu
á þeirri hugmynd að pening-
ar þeirra sem fjárfestu í innláns-
reikningunum væru notaðir til
að greiða vexti þeirra sem búnir
voru að fjárfesta í þeim fyrir. Við-
skiptahugmyndin stóð og féll með
því að fleiri og fleiri legðu peninga
inn á innlánsreikningana til að
hægt væri að greiða vexti til þeirra
sem búnir voru að leggja pening-
ana sína inn í bankana. Ef pening-
arnir hefðu haldið áfram að flæða
inn í bankana hefðu píramídavið-
skiptin gengið áfram og allir hefðu
grætt á þeim.
Þetta varð hins vegar ekki
raunin og þegar nokkrir af minni
bönkum landsins hættu að geta
greitt innlánsreikningseigendun-
um vexti af þeim árið 1996 skap-
aðist ástand sem líkja mætti við
andrúmsloftið á Íslandi í aðdrag-
anda bankahrunsins um haustið
2008. Sparifjáreigendur flykktust í
bankana sína til að taka út þá fjár-
muni sem þeir áttu í þeim. Þetta
hafði dómínóáhrif á allt hagkerfi
landsins og á endanum lá ljóst
fyrir að sparifjáreigendur myndu
ekki endurheimta fjármuni sína.
Æstir sparifjáreigendur réðust að
höfuðstöðvum fjármálafyrirtækja
og lögreglan þurfti að halda aftur
af þeim.
Um þetta leyti var greint frá
því í fjölmiðlum í Albaníu að einn
eigandi eins af bönkunum hefði
stungið af frá Albaníu á hraðbáti
til Ítalíu – einungis níu kílómetr-
ar eru á milli landanna þar sem
styst er – með 130 milljónir doll-
ara í tösku. Rætt var um að eig-
endur bankanna reyndu að koma
fjármagni undan á þessum erfiðu
tímum og slíkar sögur juku á reiði
fólks.
Þessi ónægja Albana leiddi til
þess að nánast braust út borg-
arastyrjöld í landinu; stjórnleysi
greip um sig og æstur múgurinn
braust inn í vopnabúr ríkisins og
hertók nokkrar borgir í landinu.
Þessir atburðir leiddu til þess að
ríkisstjórn Sali Berisha, forsæt-
isráðherra Albaníu, hrökklaðist
frá völdum í landinu í mars árið
1997. Bankahrun Albana leiddi
því af sér ríkisstjórnarskipti eft-
ir harðvítug mótmæli, líkt og
hrunið á Íslandi gerði rúmum tíu
árum síðar.
Sólin á undan myrkrinu
En áður en hrun bankanna í Al-
baníu kom til einkenndist lífið í
landinu af áður óþekktum lúxus
- kommúnistastjórn Envers Hox-
ha hafði komið í veg fyrir hvers
kyns bílífi - þar sem Albanir nutu
þess að njóta ávaxta píramída-
viðskiptanna. Tírana varð önnur
dýrasta borgin í fyrrum komm-
únistaríkjum Austur-Evrópu -
á eftir Moskvu - og íbúðaverð í
landinu tífaldaðist frá árinu 1990
og til 1996.
Tveir af helstu fræðimönn-
unum um sögu Albaníu, James
Pettifer og Miranda Vickers, orða
þetta sem svo í nýlegri bók um
Albaníu: „Utanaðkomandi aðilar
spauguðu með það að íbúar Tir-
ana væru í reynd hættir með öllu
að vinna þar sem vextirnir sem
bankarnir buðu þeim voru svo
háir – hærri en 60 prósent í ein-
hverjum tilfellum. Albanir sem
varið höfðu sumrinu við vinnu á
Grikklandi drifu sig í því að fjár-
festa í píramídareikningunum
og notuðu svo vextina til að fjár-
magna löng sumarleyfi á strönd-
inni. Þetta var tími jákvæðni sem
líkja mætti við Weimar-lýðveldið
í Þýskalandi. En þessi léttlyndi
dans var stiginn yst á bjargbrún.
Engin opinber stofnun var til sem
gat komið reglum yfir fjármála-
kerfið og píramídana, jafnvel þó
að ríkisstjórnin hefði viljað það.“
Samtals lögðu Albanir um 2
milljarða dollara, um 225 millj-
arða króna í píramídaviðskiptin, á
árunum fram að albanska banka-
hruninu. Þetta var afskaplega há
upphæð fyrir þessa 3,5 milljóna
manna þjóð þar sem meðallaun
landsmanna vorru um 55 pund í
kringum 1995. Enda var það líka
svo í þessum píramídaviðskipt-
um að margir landsmanna höfðu
selt húsin sín til að fjárfesta í
þeim. Tímabil ógnarbjartsýni tók
við eftir svartnætti kommúnism-
ans þar sem píramídaviðskipti,
sem sennilega eru meðal ein-
földustu og heimskulegustu fjár-
málaafurða sem til eru, áttu að
bjarga landsmönnum frá fátækt.
Það er kannski til marks um
hversu óráðsían var mikil á þess-
um árum í Albaníu að eitt helsta
fjármálagúrúið í landinu var sí-
gaunakona að nafni frú Sudja
sem stýrði einum bankanum
ÍSLAND OG ALBANÍA HRUNDU Á SEX ÁRUM
Ýmislegt er sameiginlegt með banka-
hruninu á Íslandi og í Albaníu árið
1997. Hvorugt landanna var reiðubúið
fyrir þess konar fjármálastarfsemi sem
leiddi af sér kerfishrun í löndunum
með tíu ára millibili. Í tilfelli Albaníu
fjárfestu íbúar landsins í píramídavið-
skiptum sem litlir einkareknir bankar
settu á laggirnar. Við tók tímabil létt-
lyndis þar sem Albanir ætluðu að halla
sér aftur og lifa á vöxtunum einum
saman. Sá draumur stóð ekki lengi.
ingi F. vilhjálmSSon
fréttastjóri skrifar: ingi@dv.is
Utanaðkom-andi aðilar
spauguðu með það
að íbúar Tirana væru
í reynd hættir með
öllu að vinna þar sem
vextirnir sem bank-
arnir buðu þeim voru
svo háir.
Búrka Umdeildarreglurí
breskumeinkaskólumskylda
stúlkurtilaðklæðastbúrkum.