Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.2012, Side 16

Sandkorn
S
tundum sést glitta í hvernig
samfélagið virkar og hvern-
ig er verið að skapa aðstæður,
bak við tjöldin, sem eru slæm-
ar fyrir heildina. Eitt af þess-
um óopinberu leyndarmálum tengist
fjölmiðlum, en sagan sýnir að varðar
alla til framtíðar.
Í síðasta góðæri reyndu stjórn-
málamenn, fyrirtæki og auðmenn
markvisst að lama opinbera umræðu.
Og það tókst. Þetta birtist í mörg-
um litlum atriðum sem sameigin-
lega ollu allsherjarþrýstingi á þöggun.
Sem dæmi má nefna að margir ráð-
herrar Sjálfstæðisflokksins létu segja
upp áskriftum ráðuneytanna að DV
vegna andstöðu þeirra við að fjallað
væri um þá með gagnrýnum hætti.
Landsbankinn í tíð Björgólfs Guð-
mundssonar var með auglýsinga- og
áskriftabann á DV. Sjúkdómurinn í
samfélaginu varð síðar augljós. Rann-
sóknarnefnd Alþingis komst að þeirri
niðurstöðu að ein af helstu orsökum
efnahagshrunsins á Íslandi 2008 hefði
verið yfirgnæfandi jákvæðni og gagn-
rýnisleysi íslenskra fjölmiðla. Fyrir
hverja „neikvæða“ frétt um Lands-
bankann fyrir hrun birtust til dæmis
12 til 13 jákvæðar. Vandinn var í raun
einfaldlega að fyrirtækin skrifa sjálf
fréttir fyrir fjölmiðla. Fjórar af hverj-
um fimm fréttum íslenskra fjölmiðla
um fjármálafyrirtækin voru án sjálf-
stæðrar efnisöflunar. Afleiðingunum
var lýst í rannsóknarskýrslu Alþingis:
„Því hærra hlutfall frétta sem byggðist
á fréttatilkynningum, þeim mun fleiri
þeirra voru jákvæðar. Aftur á móti
fjölgaði neikvæðum fréttum eftir því
sem greinandi umfjöllun fjölmiðla
varð meiri“.
Síðan varð hugarfarsbreyting og
krafa almennings um frjálsa fjölmiðl-
un varð of hávær til að hundsa. En á
bakvið tjöldin beita fyrirtæki og auð-
menn ennþá valdi sínu markvisst til
að stöðva gagnrýna umræðu.
Flestir bankarnir segja nú að þeir
vilji ekki auglýsa í DV, því þeir vilja
ekki „tengja sig við neikvæða umfjöll-
un“. Það er auðvitað kaldhæðnislegt í
ljósi niðurstöðu rannsóknarnefndar
Alþingis.
Baráttan gegn gagnrýni er ekki
bundin við bankana. Eigandi skyndi-
bitakeðju setti nýlega bann á aug-
lýsingakaup í DV eftir að það var birt
skyndibitagagnrýni, sem honum þótti
vera of neikvæð. Hann notaði eigna-
tengsl sín til að fá aðra skyndibita-
staði í lið með sér í viðskiptabannið.
Pítsustaður hætti að auglýsa vegna
fasts dálks í DV þar sem neytendur
gefa þjónustu og vörum lof eða last.
Hann hætti að auglýsa vegna þess að
neytandi sagði frá því að hann hefði
fengið illa bakaða pítsu. Ferðaskrif-
stofukeðja hætti að auglýsa vegna
þess að birt var umfjöllun, sem inni-
hélt gagnrýni á fyrirtækið. Fyrirtæki í
matvælaframleiðslu dró líka út aug-
lýsingar sínar, vegna þess að birt var
frétt um afskriftir á lánum eigandans.
Ef það er refsað fyrir að segja skoðun
á samlokum eða pítsum, getur fólk
ímyndað sér hvað gerist þegar um
mikilvægari mál er að ræða – eins og
viðskiptafléttur þeirra sem eiga fyrir-
tækin. Það hefur kostað mörg högg.
Auglýsingar eru lífsnauðsynleg
tekjulind fyrir fjölmiðla. Þær eru eina
tekjulind margra fjölmiðla. Viðskipta-
aðgerðir sem beinast markvisst að
því að refsa fyrir gagnrýna umfjöllun
móta fjölmiðlana og samfélagið allt.
Allt eru þetta auðvitað frjáls fyr-
irtæki, meira að segja ríkisbankinn
sem gerir út á samfélagslega ábyrgð
og vinnur markvisst gegn gagnrýn-
inni umræðu. „Hann á þetta og hann
má þetta,“ er algengt svar frjáls-
hyggjumanna við gagnrýni á aðgerð-
ir auðmanna. En það er misskilning-
ur að frelsi þýði að siðferði og ábyrgð
eigi ekki við. Auðvitað eiga auðmenn
og fyrirtæki líka að vera krafin um
eðlilega og siðlega viðskiptahætti,
eins og venjulegt fólk. Eigandi fyr-
irtækis sem bannar auglýsingar hjá
fjölmiðli – ekki á forsendum þess að
þær virki ekki, heldur til að vinna
að því markmiði að stöðva gagn-
rýna umræðu – hegðar sér ósiðlega
og skaðlega fyrir heildina. Heilbrigð
fyrirtæki þola gagnrýni. Þau svara
gagnrýninni með orðum, rökum og
umbótum, frekar en að beita valdi
sínu til að stöðva hana. Það er lykil-
atriði í þjóðfélagssáttmálanum um
lýðræðissamfélagið.
Í umfjöllun DV í dag kemur fram
að helstu gerendur í efnahagshrun-
inu séu búnir að ná undir sig fótun-
um að nýju og stefni í að verða aftur
allsráðandi í íslensku viðskiptalífi
innan fárra ára. DV hefur líklega fjall-
að meira um gjörðir þeirra fyrir og
eftir hrun heldur en aðrir fjölmiðlar
og má því varla eiga von á góðu.
Ritstjórnarstefna DV miðast
við hagsmuni almennings, en ekki
einstakra fyrirtækja eða valdaaðila
í samfélaginu. Þegar svo er, má fólk
segja skoðun sína á skyndibita, já-
kvæða sem neikvæða, og það má líka
segja frá undarlegum viðskiptaflétt-
um auðmanna.
Kannski segjum við of mikið.
Kannski er kominn tími til að segja
bara fréttir sem helstu valdamenn í
samfélaginu samþykkja.
Kannski, ef það væri ekki þannig
að fólk hefur rétt á aðgangi að upplýs-
ingum og gagnrýni, en á ekki að vera
alfarið matað af jákvæðum fréttum
um stórfengleg fyrirtæki, vörur, þjón-
ustu, góðæri og athafnamenn.
Gutti formaður
n Talið er líklegt að nýr for-
maður Samfylkingarinnar
verði valinn í prófkjöri næsta
haust. Þeir sem eru nefndir
líklegastir arf-
takar Jóhönnu
Sigurðardóttur
eru Árni Páll
Árnason og
Guðbjartur
Hannesson
velferðarráð-
herra. Guðbjartur, sem er
gjarnan kallaður Gutti, er
líklegri til að njóta stuðnings
Jóhönnu heldur en Árni Páll,
sem var sviptur ráðherra-
stóli og fór lítið leynt með
óánægju sína. Ef Guðbjartur
verður ofan á, má telja líklegt
að samstarf vinstri flokkanna
eigi sér meiri lífsvon en ella.
Árni Páll með
Bjarna Ben
n Árni Páll Árnason er með
þeim hægrisinnaðari í Sam-
fylkingunni. Ef hann verður
formaður Samfylkingarinn-
ar í haust getur hann mynd-
að brú yfir þá
gjá sem liggur
milli Samfylk-
ingar, annars
vegar, og Sjálf-
stæðisflokks
og Fram-
sóknarflokks
hins vegar. Árni Páll og for-
mennirnir Bjarni Benediktsson
og Sigmundur Davíð Gunnlaugs-
son eru mestu mátar. Þeir hafa
meðal annars sést saman við
bjórdrykkju og innilegt spjall á
101 Hóteli Ingibjargar Pálma-
dóttur og Jóns Ásgeirs Jóhann-
essonar. Árni er því líklegur til
að vera lykillinn að endurreisn
ríkisstjórnar Samfylkingar og
Sjálfstæðisflokks.
Undur á
Bessastöðum
n Ólafur Ragnar Grímsson for-
seti er eitt helsta pólitíska
undur Íslands. Hann náði
snilldarlega að snúa tapaðri
stöðu gegn
Þóru Arnórs-
dóttur sér í vil
og rúmlega
það á tveim-
ur mánuðum.
Hann hefur
sigrað hjörtu
landsmanna með lýðræðisleg-
um inngripum sínum í þing-
ræðið. Nýjasta undrið er að
lýðræðissýn hans umpólaðist
daginn eftir kosningar. Hann
segir nú að „ekkert vit“ sé í því
að breyta stjórnarskránni „í
bullandi átökum og ágrein-
ingi“, en eins og vitað er vill
Sjálfstæðisflokkurinn skrifa
eigin stjórnarskrá. Ólafur
hefur því snúið baki við lýð-
ræðisferlinu, þar sem stjórn-
arskráin var samin eftir for-
skrift þjóðfundar, skrifuð af
þjóðkjörnum fulltrúum utan
stjórnmálaflokka, og verður
samþykkt eða hafnað í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Mögulegt
er talið að andstaða Ólafs
Ragnars gegn lýðræðislegri
stjórnarskrá byggi á því að
með stjórnarskrá stjórnlaga-
ráðs er hann að nokkru gerð-
ur óþarfur, þar sem hlutfall
almennings getur knúið fram
þjóðaratkvæðagreiðslu með
undirskriftasöfnun – og því
yrði hann ekki ómissandi ör-
yggisventill lýðræðisins lengur.
Hann er
smá frekja
Hann stóð sig
eins og hetja
Valdimar Guðmundsson tók að sér hundinn Þorvald. - DV Barnsfaðir Óskar Norðfjarðar tók á móti hennar sjötta barni. - DV.
Veit fólk þetta?
Ó
lafur Ragnar áfram forseti –
– Lúxusíbúðir í nýjum turni í
Skuggahverfi seljast grimmt –
– Umframeftirspurn var eftir
hlutabréfum í fasteignafélaginu Reg-
in hf. –
Þessar fyrirsagnir stóðu svo fallega
hlið við hlið á dv.is fyrir nokkrum dög-
um að ég fylltist öryggiskennd og jafn-
vel tilhlökkun.
Hér er allt á góðri leið með að
verða eins og áður var, áður en hið
svokallaða Hrun reið yfir land og þjóð.
Jóhanna og Steingrímur gera
reyndar máttlitlar tilraunir til að þakka
sér þann árangur að hafa á þremur
árum náð að bjarga þjóðfélaginu okk-
ar úr rústum Hrunsins og blása í það
lífi með óskemmtilegum og sérdeil-
is bragðvondum meðulum eins og
niðurskurði, skattahækkunum, gjald-
eyrishömlum og sparnaði.
Þeir sem vita betur hlusta ekki á
einhverjar lofræður um ótrúlegan
árangur við ótrúlega erfið skilyrði.
Bjarni Benediktsson hinn geðugi lög-
fræðingur og fyrrum forstjóri, núver-
andi formaður Sjálfstæðisflokksins,
hefur réttilega bent á að góður ár-
angur í efnahagsmálum sé ekki ríkis-
stjórninni að þakka. Auðvitað ber að
virða það við Bjarna að hann er sjálf-
um sér samkvæmur og telur að ríkis-
stjórnir og stjórnmálamenn hafi enga
stjórn á efnahag þjóðarinnar: Rétt eins
og Hrunið var engum að kenna (og í
rauninni var aldrei um neitt Hrun að
ræða, nema í hæsta lagi „svokallað
hrun“) þá getur efnahagsástand sem
er með því besta sem þekkist í Evrópu
alls ekki verið ríkisstjórn Jóhönnu Sig-
urðardóttur að þakka.
Því miður er alls ekki hægt að neita
því að efnahagsástandið á landinu
hefur stórbatnað á þremur árum
frá því að núverandi ríkisstjórnar-
meirihluti tók við. Það sanna hagtöl-
ur sem hafa vakið alþjóðlega athygli.
Þetta er samt ekki félagshyggjuflokk-
unum sem stjórna hér ríkisrekstrinum
að þakka heldur fiskinum í sjónum
og hinum fórnfúsu útgerðarmönn-
um sem sækja peninga handa okkur
hinum (meira að segja listamönnum
og öðrum letingjum) í greipar Ægis
með ærnum tilkostnaði úr eigin vasa
og mikilli sjálfsafneitun. Og það þrátt
fyrir að stjórnarmeirihlutinn reyni allt
hvað hann getur til að koma íslensk-
um útgerðarmönnum og fjölskyldum
þeirra og fyrirtækjum á kaldan klaka.
Það er því ekki nokkur furða þótt
skoðanakannanir bendi til þess að nú
liggi í loftinu nokkur tilhlökkun eftir
því að hin grámyglulega og sparsama
ríkisstjórn Jóhönnu og Steingríms og
félaga ljúki sínu kjörtímabili. Þá geta
ungir og glaðbeittir erfðaprinsar Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar gerst sól-
konungar með reisn og rausn að hætti
þeirra snillinga sem hér ríktu áður og
tóku sér tæpast í munn lægri tölur en
hundrað milljarða.
Þá hefst hér að nýju sú gósentíð
að sól verður á lofti alla daga og
veðurfregnir því óþarfar, en þess í
stað koma, eins og fyrr, spádómar á
klukkutíma fresti í öllum miðlum um
hlutabréfagengi frá New York til Tókýó
og einkaþotur hringsóla yfir höfuð-
borginni eins og mávager í æti.
Og af borðum hinna ofboðslega
ríku munu molarnir hrynja niður til
okkar hinna eins og í kafaldsbyl sem
aldrei lægir og við getum stækkað við
okkur húsnæði um 100 fermetra á fjöl-
skyldumeðlim, keypt okkur nýjan bíl
með drifi á öllum hjólum og svo grill-
um við nautasteikur á kvöldin og fram
á nótt uns við rísum úr rekkju til að
græða meira til að geta grillað stærri
steikur og meyrari og kryddað þær
með gulldufti.
Og forsetinn okkar getur á ný far-
ið að ferðast út í löndin, því að hver
á að bera hróður þessarar stórkost-
legu þjóðar út í heim ef ekki hann sem
kann að orða hlutina? Hann opnar
gamla ræðulagerinn og notar sam-
bönd sín um allan heim til að útmála
hversu stórkostleg sú þjóð er sem hef-
ur gert hann að höfðingja sínum:
„You ain‘t seen nothin‘ yet!“ verður
aftur að kjörorði þjóðarinnar.
Sjáiði ekki veisluna fyrir ykk-
ur? Eruð þið blind? Hvern langar í
norrænt velferðarþjóðfélag þegar
allsnægtaborð veisluþjóðfélagsins er
í boði?
Hvern langar til að borga Icesa-
ve þegar í boði er að neita að borga
skuldir óreiðumanna? Hvern langar
að borga sínar eigin skuldir þegar í
boði er að greiða þær með því að taka
ný og stærri lán á betri kjörum?
Hver hefur áhuga á að lifa í hvers-
dagslegum raunveruleikanum þegar
logagylltir draumar eru í boði?
Nýir og betri tímar eru á næsta
leyti. Til þess benda góðar og jákvæð-
ar fyrirsagnir í fjölmiðlum.
Já, kæru vinir. Nú líður að því að
gleðskapurinn hefjist á ný. Allir vel-
komnir.
– Ólafur Ragnar áfram forseti –
– Lúxusíbúðir í nýjum turni í
Skuggahverfi seljast grimmt –
– Umframeftirspurn var eftir hluta-
bréfum í fasteignafélaginu Regin hf. –
You ain‘t seen nothin‘ yet!
You ain‘t seen nothin‘...
„Fyrirtæki
og auðmenn
beita ennþá valdi
sínu á bakvið tjöldin
Leiðari
Jón Trausti Reynisson
jontrausti@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
16 9. júlí 2012 Mánudagur
Kjallari
Þráinn
Bertelsson
„Nú líður að því
að gleðskapurinn
hefjist á ný. Allir velkomnir.