Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.2011, Blaðsíða 16

16 | Fréttir 4.–6. nóvember 2011 Helgarblað
Í
slenskt efnahagslíf er ennþá
að miklu leyti í eigu og umsjá
fjármálafyrirtækja eftir efna-
hagshrunið árið 2008. Sam-
kvæmt nýlegri rannsókn Sam-
keppniseftirlitsins, Samkeppni
eftir hrun, ráða bankarnir nú beint
eða óbeint yfir 46 prósentum allra
fyrirtækja í landinu. Ástæðan er sú
að eftir efnahagshrunið hafa mörg
fyrirtæki lent í fjárhagsvandræð-
um og annaðhvort verið yfirtekin
af bönkunum eða eru í gjörgæslu
þeirra, eins og sagt er. Sé greint á
milli þeirra fyrirtækja sem bank-
arnir hafa tekið yfir formlega og
þeirra sem þeir eiga tæknilega
vegna erfiðrar skuldastöðu eru
bankarnir eigendur um 17 pró-
senta fyrirtækja í landinu á meðan
29 prósent eru óbeint í eigu þeirra
vegna erfiðrar skuldastöðu.
Tvö dæmi um stórfyrirtæki sem
bankarnir stýra með beinum eða
óbeinum hætti eru olíufélögin N1
og Olís. Arion banki og Íslands-
banki eiga samtals meira en sjö-
tíu prósenta hlut í N1 eftir yfirtöku
á fyrirtækinu fyrr á árinu á meðan
Landsbankinn er í reynd eigandi
Olís vegna skuldsetningar félags-
ins hjá bankanum. Arion banki
og Íslandsbanki munu selja hluti
sína í N1 þegar færi gefst en óvíst
er hvernig framtíðareignarhaldi
á Olís verður háttað, hvort bank-
inn tekur fyrirtækið yfir eða ekki.
Annað gott dæmi um stórfyrirtæki
sem banki á hlut í er smásöluris-
inn Hagar en Arion banki heldur
um 10 prósenta hlut í því fyrirtæki.
Bankinn mun selja þann hlut þeg-
ar hann getur.
„Ægivald“ bankanna
Í rannsókn Samkeppniseftirlits-
ins kom fram að stóru viðskipta-
bankarnir þrír, Landsbankinn, Ís-
landsbanki og Arion banki, væru
í reynd eins og þrjár viðskipta-
blokkir í atvinnulífinu. Um þetta
segir í skýrslunni: „Hið sterka
net tengsla og viðskiptasamband
helstu viðskiptajöfra riðlaðist við
hrunið og viðskiptablokkir féllu.
Þær hafa ekki risið upp aftur þó
að eflaust séu einhverjar slíkar í
mótun. Segja má að í ljósi sterkr-
ar stöðu stóru viðskiptabankanna
þriggja þá hafi þeir ægivald yfir
atvinnulífinu í dag og séu að því
leytinu til ígildi viðskiptablokkar,
hver í sínu lagi.“
Þessi staða fjármálafyrirtækja í
atvinnulífinu stríðir í reynd gegn
eðli og tilgangi slíkra fyrirtækja
sem almennt séð vilja ekki vera
svo stórir beinir þátttakendur í at-
vinnulífinu í gegnum eignarhald
sitt á fyrirtækjum. Enda er það líka
svo að bankarnir hyggjast selja
þessi fyrirtæki með tíð og tíma. Í
reglum Arion banka um fjárhags-
lega endurskipulagningu fyrir-
tækja segir til dæmis: „Stefnt er
að því að selja eignarhluti í fyrir-
tækjum eins fljótt og hagkvæmt
er.“ Hinir bankarnir hafa svipaða
stefnu.
Á meðan, þar til hagkvæmt
verður að selja þessi fyrirtæki,
munu bankarnir halda utan um
eignarhald þeirra áfram eða stuðla
að fjárhagslegri endurskipulagn-
ingu þeirra með leiðréttingu á
skuldum og öðru slíku svo núver-
andi eigendur geti átt þau áfram.
Í einhverjum tilfellum, ef það er
talið hagkvæmt, munu bankarnir
hins vegar selja þau fyrirtæki sem
hafa verið yfirtekin.
Dæmi um sölu fjármálafyrir-
tækja á yfirteknum fyrirtækjum
eftir hrun eru hlutabréf í smásölu-
risanum Högum, bifreiðaumboð-
ið Hekla, Dominos, iðnfyrirtæk-
ið BM Vallá og bifreiðaumboðin
B&L og Ingvar Helgason. Dæmi
um fyrirtæki sem til stendur að
selja er Penninn-Eymundsson en
eignarhald Arion banka á því fyr-
irtæki hefur vakið harða gagnrýni
hjá samkeppnisaðilum þess.
Ráða yfir 225 milljarða
fasteignum
Annars konar eignir, sem stund-
um gleymast þegar talað er um
eignasafn íslensku bankanna, eru
fasteignir þeirra. Viðskiptabank-
arnir hafa yfirtekið mikið af fast-
eignum eftir hrunið. Samþjöppun
á fasteignamarkaðnum fyrir hrun
hafði gert það að verkum að nokk-
ur stórskuldug fasteignafélög í
eigu helstu viðskiptablokka lands-
ins höfðu eignast mikið af eign-
um. Þetta eru félög eins og Landic
Property, sem áður hét fasteigna-
félagið Stoðir, þar sem Baugur
Group var stærsti eigandinn. Við
efnahagshrunið 2008 varð ljóst að
kröfuhafar þessara félaga myndu
þurfa að taka eignir þeirra yfir
vegna skuldsetningar þeirra.
Þegar litið er á eignarhald
bankanna á atvinnuhúsnæði
kemur fram að hlutdeild bank-
anna á þeim markaði er gríðar-
leg. Þannig má áætla, út frá virði
þeirra fasteigna sem eru inni í
fasteignafélögum bankanna, að
heildarverðmæti atvinnuhús-
næðisins sé um 225 milljarðar
króna um þessar mundir. Þannig
var bókfært verðmæti fasteigna-
félags Landsbankans, Regins,
um 34 milljarðar króna í lok júní
á þessu ári, fasteignafélag Arion
banka, Landfestar, átti fasteignir
sem metnar voru á um 22 millj-
arða króna á sama tíma og eignar-
haldsfélagið Reitir, sem er í eigu
Arion banka og Landsbankans,
átti eignir sem metnar voru á um
95 milljarða króna í sumar. Þá
má einnig nefna fasteignafélagið
Eik sem er að hluta til í eigu fjár-
málafyrirtækja en virði eignasafns
þess félags nam um 20 milljörðum
króna í sumar.
Meðal þekktra eigna sem eru í
eigu bankanna má nefna Kringl-
una, Smáralind, Hótel Loftleiðir,
Egilshöll, Borgartún 26 og Ármúla
3, höfuðstöðvar Vátryggingafélags
Þau kaupa upp Ísland
n Skúli Mogensen umsvifamestur í eignauppkaupum eftir hrunið n Bankarnir
hafa „ægivald“ yfir atvinnulífinu n Sitja á 46 prósentum fyrirtækja landsins
n Þeir sem högnuðust erlendis fyrir hrun áberandi meðal nýrra fjárfesta
Ingi Freyr Vilhjálmsson
fréttastjóri skrifar ingi@dv.is
„Mín reynsla er sú
að það sé kannski
einmitt í krísum sem
tækifærin skapast